Een pelgrimstocht van de MoraliTijd Den Spyeghel der Salicheyt van Elckerlijc Een vrije vertaling door Marlies Bosker

Proloog De oproep van het 3e Grote Rijnlands Congres is de oproep uit de bekendste moraliteit, het toneelspel ‘Elckerlijc/Everyman’, afkomstig uit het Nederland van de late middeleeuwen: Het beklag over onze verdorvenheid en de oproep zich te verantwoorden over onze levenswijze. De moraliteit Elckerlijc is een oud allegorisch ‘toneelspel’ dat bestaat uit meerdere bedrijven. In onze tijd, waar ons ‘grote toneelspel’ bestaat uit nog grotere bedrijven, kennen wij hetzelfde verval en dezelfde morele crisissen. Tijd om de moraliteit van de Elckerlijc, de spiegel van ieders zaligheid een nieuwe impuls te geven; de spiegel der zaligheid 2.0

1 e bedrijf God Almachtig zwijgt Wederom zit God op zijn troon en beziet de mensheid. Hij ziet dat de mens hun aardse Resultaritus als heer erkennen. Hij ziet de aardse Macht, de Regelzucht en de Hebzucht. Hij ziet het systemisch wantrouwen. Hij ziet een Haagse onder ‘intellectuele curatele’ stelling van het volk. Hij besluit voorlopig nog geen daad te stellen en ze nog even lekker te laten aanmodderen. Voor God is het wachten op de nieuwe generatie. Toch besluit Elckerlijc vast op de Rijnlandse reis te gaan, een pelgrimstocht, een Omkering die niemand ontloopt. Elckerlijc gaat de balans opmaken, rekenschap geven en mee stribbelen naar de Omkering, die er toch aankomt.’ We can’t prevent the future from happening.’

2 e bedrijf Rekenschap Als Elckerlijc bij de Omkering komt, zegt hij dat hij met God wil afrekenen, omdat hij nu zijn laatste reis gaat maken. De Omkering begrijpt hem niet waarop Elckerlijc uitlegt dat het nu de tijd is om de balans op te maken van zijn leven en om God rekenschap te geven. Elckerlijc ziet zijn grote verval: macht, regelzucht en hebzucht. Hij weet dat het hiervoor de laatste reis is. De Omkering probeert Elckerlijc nog van zijn reis te onthouden, maar Elckerlijc is onverbiddelijk. Het enige wat Omkering nog rest is om mee te stribbelen. Hij stuurt enkele reisgenoten met Elckerlijc mee op weg.

3 e bedrijf De reisgenoten Omkering stuurt als eerste Weber en Kant mee op reis. In eerste instantie beloven ze Elckerlijc de ogen te openen om hem van zijn reis te weerhouden, maar er wordt niet geluisterd. Ze worden niet begrepen. Elckerlijc haakt bij ze af. Vervolgens wordt de uitgestorven manager mee op pad gestuurd. Hij gaat het reisdoel vaststellen, komt met concrete reisdoelen, bedenkt alle wegen en komt met een strak geprogrammeerd reisplan. Maar ook dat is wat Elckerlijc afwijst. Ten einde raad besluit Omkering Geste mee op pad te sturen, maar deze schijnt door verwaarlozing erg ziek te zijn. Als Omkering bij Geste aankomt, vertelt deze hem dat hij wel mee wil, maar dat hij hiervoor te ziek is. Geste adviseert Omkering om naar zijn zuster Ethiek te gaan en dat deze Elckerlijc voor zal bereiden op zijn laatste zware Rijnlandse reis die niemand ontloopt.

4 e bedrijf De pelgrimstocht Ethiek besluit nu om met Elckerlijc naar vrouwe Moraal te gaan. Elckerlijc wil een boetedoening afleggen, maar dat wordt hem verboden. Verantwoording af leggen over zijn daden gaat niemand ooit veranderen. We zijn wie we zijn. Je bent je eigen moreel. Hierdoor raakt Elckerlijc in Vertwijfeling. Elckerlijc merkt dat er steeds meer Arabieren in de Sneeuw rondom hem heen staan, vol Verwondering, vol Vertwijfeling. Hij verklaart dat hij de weg kwijt is en zijn reisdoel los moet laten. Geste komt geheel genezen terug bij Elckerlijc om hem nu verder op zijn tocht te begeleiden. Ethiek zegt hem dat hij naast Geste Onverschilligheid, Moraliteit en Liefde mee moet nemen op zijn tocht. Als Elckerlijc iemand wil vertrouwen moet hij juist geen resultaat afspreken. Dat is Geste. Vertrouwen geven, je mag iets doen wat je nog nooit gedaan hebt. Dat brengt nieuwe mogelijkheden, dat brengt verwondering, vertwijfeling en verandering. Vertrouwen geven vraagt om Onverschilligheid over het resultaat. Dat vraagt om het kennen van je Moraliteit, dat vraagt om Liefde. Daarmee verandert Elckerlijc iets voor anderen en voor zichzelf. Dat is de weg naar de Omkering. Geste als daad van leiderschap dat ook een risico in zich draagt. Zolang Elckerlijc zijn resultaat niet los kan laten, geen risico’s wil nemen ontstaat er geen vertrouwen en zal hij Omkering niet vinden.

5 e bedrijf Het testament Voordat ze op pad gaan, maakt Elckerlijc zijn testament op en schenkt de helft van zijn Resultaritus, zijn macht, zijn regelzucht en hebzucht aan de rijken, terwijl de andere helft, het verplichte deel is voor zijn familie, de gestorven managers. Dan gaat hij op weg naar het Sacrament van de Omkering en de Oliesels: muziek en wijn. Vlak bij Omkering, het eindpunt aangekomen, gaat Moraliteit niet meer mee. Moraliteit voelt zich verloederd en verhufterd en zegt Elckerlijc dat hij maar een nieuw moraal moet zoeken. Onverschilligheid zegt hem dat hij de oude Goden niet meer hoeft aan te roepen, dat ze dood zijn en dat de nieuwe nog niet geboren zijn. Dat nu de Wormen en Naarden regeren. Elckerlijc blijft alleen achter met Geste en Liefde, totdat een nieuwe Aardsbengel Elckerlijc komt halen.

Epiloog Stop met het beklagen van al onze verdorvenheden. Stop met het bejuigen van onze verworvenheden. Hoor de oproep van het 3 e Grote Rijnlandse Congres. Verantwoord je vooral niet over je levenswijze. Luister naar je moreel. Stribbel mee met de Omkering. Ga zoals een Arabier in de sneeuw: vol verwondering, vol vertwijfeling. Dat brengt de verandering, de Omkering. Ontmoet je reisgenoten: Geste, Onverschilligheid, Moraliteit en Liefde. Laat het doel van je pelgrimstocht los en het Vertrouwen opnieuw zegevieren. Dat is de Geste van vandaag.