Kaartvaardigheden in de klas Van Mercator tot GIS Kaartvaardigheden in de klas

Inhoud Kaarten, niet meer van deze tijd? Waarom zijn kaarten belangrijk? Welke kaartvaardigheden zijn essentieel? Hoe leer je kaartvaardigheden aan? En de topografische kennis? Wat met GIS?

Kaarten, niet meer van deze tijd? Google Earth – Virtual Earth Visualiseren van de wereld o.a. street view Belangrijk in lessen aardrijkskunde Digitale revolutie: pas aan het begin! cfr. boekdrukkunst

VRAAG Rol van de leraar? Wat zien de leerlingen? Zien ze door de bomen het bos nog? Stellen ze zich de vraag waarom gebieden verschillende kenmerken hebben? Rol van de leraar? Helpen te begrijpen wat ze zien De kaart = hulpmiddel om een beeld te vormen van de wereld!

Waarom zijn kaarten belangrijk? Kaarten zijn een denkmiddel Am. Geograaf Hartshorne 1969 Aardrijkskunde verschijnselen en processen die zich afspelen op aarde ruimtelijke verschijnselen Kaart geeft informatie patronen processen

Ruimtelijk verschijnsel: waar ligt iets t.o.v. een ander verschijnsel?

Hoe zijn verschijnselen gespreid? Vertonen ze een patroon?

Valt dit patroon samen met een ander patroon?

Niet alles kan op 1 kaart Belang van thematische kaarten Ruimtemissie Dirk Frimout: ATLAS Zonder kaarten begrijp je minder van de wereld om je heen Hoe zit het met het gebruik van de atlas in de les? En tijdens evaluaties?

Visie van de leerplannen aardrijkskunde? PROSPECTIEF BESCHRIJVEND VERKLAREND

Goede aardrijkskundeleraren… Aandacht voor kaartvaardigheden: belang van leerlijnen. Werken met digitale kaarten als er een goede fond aanwezig is van kaartvaardigheden.

Werken met niveaus Werken met kaarten   Werken met kaarten Niveau 1 waarnemen - kennen van feiten De elementen van de legende op de kaart herkennen en benoemen. De schaal afleiden. Niveau 2 analyseren - selecteren van relevante geografische informatie Uit de kaart de geografische elementen halen die relevant zijn binnen een onderzoekscontext. Niveau 3 structureren – zoeken naar complexere samenhangen en relaties Op kaart de geografische elementen classificeren en relateren. Niveau 4 toepassen - probleemoplossend denken Een kaart interpreteren.

Essentiële kaartvaardigheden Kaartproductie Eindtermen Eerste graad 31 voor de eigen omgeving de drukke verkeersknooppunten aanbrengen op kaart of stadsplan. Tweede graad 17op een eenvoudige manier aardrijkskundige gegevens cartografisch voorstellen. Derde graad 16 aardrijkskundige gegevens opzoeken, ordenen en op eenvoudige manier verwerken, gebruik makend van beschikbare, hedendaagse informatiebronnen en –technieken.

Kaartselectie De juiste kaart kiezen in functie van het gestelde doel De Standaard Helft leerlingen kan geen kaart lezen Weten niet hoe ze informatie moeten zoeken en verwerken dinsdag 24 april 2012, 03u00 Auteur: Nikolas Vanhecke , Tom Ysebaert

Eindtermen Eerste graad Derde graad een kaart en een aardrijkskundig element in een atlas vinden en lokaliseren aan de hand van de inhoudstafel en het namenregister. 5 leren spontaan de passende kaart raadplegen. Derde graad 17 een kaartvoorstelling kiezen in functie van het gebruik.

Kaartlezen Eerste graad een reëel landschap en beelden ervan met elementaire geografische termen beschrijven en deze op een overeenstemmende kaart aanwijzen. kaarten en plattegronden lezen door gebruik te maken van legende, schaal en oriëntatie. 4 op werkkaarten van Vlaanderen of België en van andere bestudeerde gebieden diverse landschapscomponenten benoemen, zijnde reliëfgebieden, rivieren, landbouwgebieden, industriegebieden, agglomeraties en steden, zeehavens, transportassen, toeristische streken en toeristische centra. 6 elementaire begrippen aangaande de bevolking, inclusief culturele aspecten, verwoorden en desbetreffende bevolkingsgegevens aflezen van kaarten en grafieken. op kaarten hoogten en hoogtezones aflezen aan de hand van hoogtepunten, hoogtelijnen en kleuren. 20 gegevens over weer en klimaat van een gebied uit cijfers, grafische voorstellingen en kaarten aflezen.

Tweede graad Derde graad op kaarten aanduiden en benoemen: - continenten en oceanen; - de belangrijkste reliëfeenheden en rivieren; - de belangrijkste staten; natuurlijke en menselijke aardrijkskundige entiteiten. bestudeerde regio's en thema's op eenvoudige thematische wereldkaarten situeren. Derde graad met een voorbeeld aantonen dat een afbeelding of een kaart een gecodeerde voorstelling is van de werkelijkheid. 24 vereenvoudigde geologische kaarten en bodemkaarten lezen.  

Kaartanalyse Patronen op een kaart beschrijven (classificeren) en nagaan of bepaalde patronen samenvallen (relateren). Werkwoorden in de leerplandoelstellingen cruciaal Leerplanstudie! Eerste graad Afbakenen: vb. landschappen op basis van hoofdkenmerken afbakenen Relaties onderzoeken: verticale relaties – horizontale relaties

Tweede graad afleiden: vb. kenmerken van klimaatzones Relaties onderzoeken: - bevolkingsdichtheid – natuurlijk milieu - ontwikkelingsgraad - menselijke activiteiten –ecologische problemen - industrie - vestigingsfactoren Derde graad Onderzoeken: - structuur van de bebouwde en open ruimte In verband brengen: - mondiaal milieuprobleem – socio-economische activiteiten - geologische doorsnede – geologische kaart - …

Kaartinterpretatie Verschijnselen op een kaart verklaren en voorspellen Eerste graad verklaren: de relatie tussen de bevolkingsspreiding en het ruimtegebruik verklaren. Tweede graad verklaren: de toeristische ontwikkeling op basis van aantrekkingsfactoren verklaren. Derde graad interpreteren: weerkaarten interpreteren. Verklaren: reliëfvormen verklaren processen verklaren

3 4 3 4 2 5 2 5 1 1 4 3 4 3 2 5 2 5 1 1

1 1 1 1

10 seconden

3 4 2 5 1 Nummer 1 beschrijft Nummers 2, 3, 4, 5 tekenen Daarna de nummers 2 naar voor en 10 seconden waarnemen. Wordt 10 maal herhaald met een pauze na de 5de keer om strategie te bepalen.

De groepen krijgen de kaart van de andere groep Bespreken wat ze erop zien Daarna groepsgesprek: welke relaties zijn er tussen beide kaarten en wat zijn de oorzaken?

Laat leerlingen ontdekkingsreiziger zijn Conclusie bij de eindtermen en leerplannen Eindtermen en leerplannen vragen ons Lees het leerplan, het handboek is het leerplan niet Daag leerlingen uit – laat ze dingen onderzoeken Wees coach: leer hen hoe Laat ze de verbanden zelf ontdekken – zeg het niet altijd zelf De kaart van Mercator Vertoonde nog leemten en was de basis voor ontdekkingsreizigers Laat leerlingen ontdekkingsreiziger zijn

Hoe leer je kaartvaardigheden aan? Leren kaarten selecteren Weten wat je zoekt Gebied Wat is het gebied? Is dat gebied onder te verdelen? Hoe wordt het gebied misschien nog meer genoemd? Onderwerp Wat is het onderwerp waarover ik iets wil weten? Hoe wordt dit onderwerp gemeten? Hoe kan dat onderwerp nog anders genoemd worden? Kaart opzoeken in de atlas Via de bladwijzers in de atlas Via de algemene inhoud Via het register

Leren kaarten lezen Vertrek vanuit een probleemstelling De leerling moet leren standaardvragen te stellen: (LOK – vragen) Lokaliseren: waar ligt dit gebied? Oriënteren: wat is de schaal van de kaart? Wat is het onderwerp van de kaart? De titel lezen van een kaart is dus van belang. Karakteriseren: wat zijn de kenmerken van het gebied? Waarvan is er veel en waarvan is er weinig? Het gebruik van de legende is hier essentieel.

Leren zoeken naar patronen Waar is er iets veel van iets en waar weinig? Valt dat samen met andere zaken op de kaart of op andere kaarten? beschrijven vergelijken zoeken van verbanden

Leren interpreteren Leerlingen leren om verklaringen te zoeken voor zaken die op de kaart te zien zijn. Mogelijke vragen: ‘waarom is dat daar zo?’, maar ook voorspellende, adviserende en waarderende vragen.

En de topografische kennis? Functionele topografie! Werk aan een mentaal kaartbeeld - wandkaarten - atlas - digitale kaarten

Wat met GIS? AGIV EDUGIS DIGISCHOOL MAPWINDOW

Tot slot… Aardrijkskunde is geen gemakkelijk vak Kaarten gebruiken is complex Help leerlingen op weg Ga in gesprek met de leerlingen om de ze de wereld beter te laten begrijpen.