Gevaarlijke producten

gevaarlijke producten producten die letsel, schade of hinder kunnen teweegbrengen aan personen, materialen, installaties, gebouwen en milieu Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Gevaarlijke producten komen voor in de meest diverse vormen vaste producten (poeder, korrels) vloeistoffen of oplossingen van vaste stoffen in een oplosmiddel gassen of dampen, samengeperste, vloeibaar gemaakte of in oplossing gehouden gassen onder druk Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

De risico’s van een product zijn afhankelijk van aard aggregatietoestand en, voor vaste stoffen, de verdelingstoestand fysisch-chemische eigenschappen concentratie gebruiksomstandigheden toepassingen Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Cursus Gevaarlijke producten Opnamewegen neus mond ademhaling spijsvertering huid luchtpijp slokdarm longen longblaasjes Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Cursus Gevaarlijke producten Gevaarscategorieën een stof is gevaarlijk als ze behoort tot één (of meerdere) van de 15 gevaarscategorieën, verdeeld in 3 groepen FYSICO- CHEMISCHE GEVAREN explosief ontvlambaar licht ontvlambaar zeer licht ontvlambaar oxiderend GEZONDHEIDS- GEVAREN schadelijk giftig zeer giftig corrosief irriterend kankerverwekkend reprotoxisch mutageen sensibiliserend GEVAREN VOOR HET MILIEU milieugevaarlijk Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Cursus Gevaarlijke producten ontplofbaar Ontplofbare producten zijn stoffen die omwille van hun aard tot ontploffing komen (zeer vlugge verbranding) of in bepaalde mengsels, bij bepaalde temperaturen en concentraties, bij schokken of wrijving (statische elektriciteit) explosief kunnen reageren Voorbeelden - picrinezuue - benzoylperoxide - kwikfulminaat - ... E explosief (of ontplofbaar) Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Cursus Gevaarlijke producten ontvlambaar Stoffen en preparaten die in vloeibare toestand een vlampunt hebben tussen 21°C en 55°C. Het vlampunt is de minimum temperatuur van de desbetreffende stof waarbij er voldoende damp wordt afgegeven om gemengd met de omgevingslucht een brandbaar mengsel te vormen. Voorbeelden - petroleum of kerosine - ... Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Cursus Gevaarlijke producten licht ontvlambaar Stoffen en preparaten die in vloeibare toestand een vlampunt hebben tussen 0 en 21°C F licht ontvlambaar Voorbeelden - aceton - ethanol - methanol - hexaan - tolueen - ... Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

zeer licht ontvlambaar Stoffen en preparaten die in vloeibare toestand een vlampunt hebben < 0°C en een kookpunt kleiner of gelijk aan 35 °C. F+ zeer licht ontvlambaar Voorbeelden - benzine - ether - ... Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Cursus Gevaarlijke producten oxiderend Stoffen en preparaten die verbranding (oxidatie) van een brandbare stof kunnen onderhouden door (of via) aanbrengen van zuurstof. O oxiderend (of brandbevorderend) Voorbeelden - zuurstof - waterstofperoxide (H2O2) - kaliumpermanganaat (KMnO4) - nitraten - (per)chloraten - ... Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Cursus Gevaarlijke producten schadelijk Een stof is schadelijk wanneer deze in een vrij hoge dosis opgenomen door inademing, oraal of langs de huid, effecten voor de gezondheid inhoudt. Voorbeelden - tolueen - xyleen - perchloorethyleen - ... Xn schadelijk Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Cursus Gevaarlijke producten schadelijk LD50 bij opname langs de mond bij de rat, tussen 200 ppm en 2000 ppm LD50 bij opname langs de huid bij de rat of het konijn, tussen 400 ppm en 2000 ppm LC50 bij inademing bij de rat, - tussen 2 mg en 20 mg per liter lucht gedurende 4 uur voor gassen of dampen - tussen 1 mg en 5 mg per liter lucht gedurende 4 uur voor aërosols of stofdeeltjes LD50 :is de dosis waarbij 50% van de blootgestelde dieren sterft. LC50 :is de concentratie in de lucht waarbij 50% van de blootgestelde dieren sterft. Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Cursus Gevaarlijke producten giftig Stoffen en preparaten die, door inademing of door opname langs de mond of de huid van een beperkte dosis, ernstige acute of chronische gezondheidseffecten en zelfs de dood kunnen veroorzaken. T giftig (of toxisch) Voorbeelden - chloor - koolmonoxide (CO) - methanol - kwik - metylisocyanaat - ... Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Cursus Gevaarlijke producten giftig LD50 bij opname langs de mond bij de rat, tussen 25 ppm en 200 ppm LD50 bij opname langs de huid bij de rat of het konijn, tussen 50 ppm en 400 ppm LC50 bij inademing bij de rat, - tussen 0,5 mg en 2 mg per liter lucht gedurende 4 uur voor gas of damp - tussen 0,25 mg en 1 mg per liter lucht gedurende 4 uur voor aërosols of stofdeeltjes Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Cursus Gevaarlijke producten zeer giftig Stoffen en preparaten die, door inademing of door opname langs de mond of de huid van een zeer beperkte dosis buitengewone ernstige acute of chronische gezond- heidseffecten en zelfs de dood kunnen veroorzaken. T+ zeer giftig (of zeer toxisch) Voorbeelden - waterstofsulfide (H²S) - blauwzuur (HCN) - cyanide - arsine - fosgeen Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Cursus Gevaarlijke producten zeer giftig LD50 bij opname langs de mond bij de rat < 25 ppm LD50 bij opname langs de huid bij de rat of het konijn < 50 ppm LC50 bij inademing bij de rat < 0,5 mg per liter lucht gedurende 4 uur voor gas of damp < 0,25 mg per liter lucht gedurende 4 uur voor aërosols of stofdeeltjes Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Cursus Gevaarlijke producten corrosief Stoffen en preparaten die bij aanraking met levende weefsels en andere stoffen een vernietigende werking (brandwonden) erop kunnen uitoefenen. C Voorbeelden - zwavelzuur (H2SO4) - zoutzuur (HCl) - natriumhydroxide of bijtende soda (NaOH) - ... corrosief (of bijtend) Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Cursus Gevaarlijke producten irriterend Een irriterende stof of preparaat is een “minder” corrosieve stof of preparaat die door onmiddellijk, verlengd, of herhaald contact met de huid of slijmvliezen (ogen, ademhalingswegen) tot ontsteking of letsel kan leiden. Xi Voorbeelden - natriumcarbonaat of soda (Na2CO3) Butylacrylaat aceton irriterend Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

kankerverwekkend (R45 of R49, R40) Kankerverwekkende producten zijn stoffen en preparaten die door opname langs de mond, de ademhalingswegen (R49) of de huid, kanker kunnen veroorzaken of de frequentie van kanker kunnen doen toenemen. T giftig (of toxisch) Of Xn schadelijk Voorbeelden - hydrazine - benzeen ethyleenoxide trichloorethyleen - chroom VI - asbest - white spirit met > 0,1 % benzeen - ... Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Cursus Gevaarlijke producten reprotoxisch (R60, R61, R62, R63) Stoffen en preparaten die leiden tot structurele of functionele afwijkingen of anomalieën van de vruchtbaarheid of van de prenatale ontwikkeling, die aanwezig zijn maar niet noodzakelijker wijze aan het licht komen bij de geboorte. T giftig (of toxisch) Of Xn Schadelijk Voorbeelden - loodverbindingen - CO Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Cursus Gevaarlijke producten mutageen (R46, R40) Stoffen en preparaten die een blijvende en overdraagbare verandering op het niveau van het genetisch materiaal kunnen veroorzaken T giftig (of toxisch) of Xn schadelijk Voorbeelden - ethyleenoxide Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Cursus Gevaarlijke producten sensibiliserend (R42, R43) Stoffen en preparaten die door inademing of door opname via de huid een reactie van het immuniteitsysteem verwekken (overgevoeligheidsreacties) zodat bij latere blootstelling aan de stof kenmerkende schadelijke effecten optreden T giftig (of toxisch) of Xn schadelijk Voorbeelden - isocyanaten epichloorhydrine epoxyhars - ... Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Cursus Gevaarlijke producten milieugevaarlijk Stoffen en preparaten waarvan het gebruik onmiddellijk of na verloop van tijd gevaar voor het milieu oplevert of kan opleveren N milieugevaarlijk (of ecotoxisch) Voorbeelden - chloor - cfk’s - PCB loodchromaat perchloorethyleen - ... Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Etiket ACETON F Xi Gevaarsymbolen naam van het product (zuiver product of preparaat) ACETON Gevaarszinnen of R-zinnen Licht ontvlambaar. Irriterend voor de ogen. Herhaalde blootstelling kan een droge of een gebarsten huid veroorzaken Dampen kunnen slaperigheid en duizeligheid veroorzaken. F Xi Veiligheidsaanbe- velingen of S-zinnen Buiten bereik van kinderen bewaren. Op een goed geventileerde plaats bewaren. Verwijderd houden van ontstekingsbronnen – Niet roken. Dampen niet inademen. Bij aanraking met de ogen onmiddellijk met overvloedig water afspoelen en deskundig medisch advies inwinnen. Maatregelen treffen tegen ontladingen van statische elektriciteit. Naam en adres van de fabrikant of verdeler Merck - Brusselsesteenweg 288 3090 OVERIJSE België

Begrippen en definities Vlampunt (flashpoint) Het vlampunt (flashpoint) is de minimumtemperatuur van de desbetreffende stof waarbij er voldoende damp wordt afgegeven om gemengd met de omgevingslucht een brandbaar mengsel te vormen. Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Begrippen en definities Zelfontbrandingstemperatuur De minimumtemperatuur waarbij de stof vanzelf ontsteekt, zonder enig contact met vlam, vonk, .... Uiteraard kan deze temperatuur aanzienlijk verlagen wanneer er zuurstof in verhoogde concentratie aanwezig is (oxiderende stof). Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Begrippen en definities Relatieve dichtheid van een vloeistof Dit is de dichtheid t.o.v. water, waarbij de dichtheid van water = 1. M.a.w. wanneer de relatieve dichtheid van een product <1, drijft dit product op het water. Is deze waarde >1 zinkt het product. Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Begrippen en definities Relatieve dichtheid bij 20 °C van verzadigd damp/luchtmengsel Dit getal geeft de dichtheid weer van de damp ten opzichte van de lucht waarbij de dichtheid van de lucht = 1. Het gaat over de damp die boven een vloeistof ontstaat onder normale omgevingstemperatuur en druk. Relatieve dichtheid bij 20°C van verzadigd damp/luchtmengsel Bij hoge waarden (>1) impliceert dit dat deze gassen of dampen zwaarder zijn dan lucht en zich bijvoorbeeld kunnen ophopen in een kelder of een lange sluier vormen op de grond en daardoor van op een lange afstand kunnen ontstoken worden bij contact met een vonk, kortsluiting, ...! bv. propaan, butaan, lpg, de meeste oplosmiddelen). Dampen die lichter zijn dan lucht stijgen naar het plafond en hopen zich daar op (bv. Aardgas of methaan). Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Explosiegrenzen (volume% in lucht) ontploffings gebied Gevaar bij ventileren van de ruimte te arm mengsel niet brandbaar/ ontplofbaar te rijk mengsel niet brandbaar/ ontplofbaar X Y 0 % gas 100 % lucht 100 % gas 0% lucht X = onderste explosiegrens Y = bovenste explosiegrens Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Cursus Gevaarlijke producten grenswaarde De grenswaarde voor beroepsmatige blootstelling is de maximale concentratie van een chemisch agens, als tijdgewogen gemiddelde over een referentieperiode, waarboven geen enkele werknemer mag worden blootgesteld. Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Cursus Gevaarlijke producten R- en S-zinnen De R- en S-zinnen zijn gestandaardiseerde zinnen op het etiket van een gevaarlijk product die een korte omschrijving geven van de gevaren (R) (risico’s, ‘risks’) en de veiligheidsaanbevelingen (S) (‘safety’). Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Cursus Gevaarlijke producten MSDS 1. chemische product-en bedrijfsinformatie 2. samenstelling/informatie over bestanddelen 3. gevaren 4. EHBO-maatregelen 5. brandbestrijding 6. lekmaatregelen 7. behandeling en opslag 8. blootstelling/persoonlijke bescherming 9. fysische en chemische eigenschappen 10. stabiliteit en reactiviteit 11. toxicologische informatie 12. ecologische informatie 13. verwijdering 14. transport informatie 15. reglementaire informatie 16. andere informatie MSDS Material Safety Data Sheets of Veiligheidsinformatiebladen. De MSDS is een veiligheidsinformatieblad dat een zeer ruim gamma aan gegevens verschaft. De wetgeving verplicht iedereen die een gevaarlijk product op de markt brengt (fabrikant, leverancier, invoerder, verdeler, ...) een geactualiseerde MSDS bij het geleverde product te voegen, zonder aanvraag of meerkost voor de professionele gebruiker. De nieuwe wetgeving chemische agentia op het werk bepaalt dat het comité pbw en de betrokken werknemers toegang krijgen tot de MSDS. Op eenvoudig verzoek van de vertegenwoordigers van de werknemers in het comité wordt hen hiervan een afschrift bezorgd. Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

preventie- en beschermingsmaatregelen collectieve en technische maatregelen persoonlijke beschermingsmiddelen persoonlijke hygiëne EHBO Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

collectieve en technische maatregelen uitschakelen van het risico (bv. vervanging) gesloten circuit of inkapselen afzuiging en ventilatie opslag (beperking, veiligheidskannen, -kasten) Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Cursus Gevaarlijke producten PBM’s handschoenen bril, gelaatscherm ademhalingsbescherming beschermkledij keuze, pbm’s aangepast aan risico’s, omstandigheden, gebruikers Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Cursus Gevaarlijke producten persoonlijke hygiëne wassen van handen strikte scheiding werkkledij en stadskledij niet eten of roken op de werkplaats zich ontdoen van besmeurde kledij voor het betreden van de refter Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Cursus Gevaarlijke producten EHBO arts of nijverheidshelper verwittigen; antigifcentrum (070/245.245) zorg dat u zelf niet met de stof in aanraking komt maak de luchtwegen van het slachtoffer vrij bij brandwonden: koelen met zachte waterstraal, min. 15 min. bij inslikken: mond spoelen, kleine slokjes water geven, voorkomen dat het slachtoffer gaat braken op huid of in de ogen: besmeurde kledij uittrekken, afspoelen met veel water, min. 15 min., oogarts raadplegen bij inademing: ramen en deuren openen voor frisse lucht, zonodig het slachtoffer naar buiten brengen en/of kunstmatg beademen Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Cursus Gevaarlijke producten algemene richtlijnen gebruik nooit een product uit een niet geëtiketteerd recipiënt; lees steeds aandachtig de aanduidingen op de verpakking meng nooit 2 of meerdere producten; giet nooit gevaarlijke stoffen over in recipiënten bestemd voor levensmiddelen; kleef op elk recipiënt een etiket (ook na het overgieten); gebruik geschikte collectieve- en persoonlijke beschermingsmiddelen; bij in gebruikname van een nieuw product, vergewis je van de veiligheidsmaatregelen; lees aandachtig de veiligheidsinstructies en pas ze toe. Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

Cursus Gevaarlijke producten TEST Gevaarssymbolen Cursus Gevaarlijke producten 01/08/2002

F Licht ontvlambaar F+ Zeer licht ontvlambaar T Giftig T+ Zeer giftig C Corrosief

O Oxiderend E Explosief Xn Schadelijk Xi Irriterend

N Milieugevaarlijk