Your partner in innovation Goedemorgen!

People Planet Profit Doel of Middel? Hedenochtend Doel of Middel? Elektrische auto stoot evenveel CO2 uit' Hoe groen is de elektrische auto? Maasvlakte II, duurzaam bereikbaar ‘Volvo V70 met een kaboutertank vol aardgas’ Bossen de klos door biodiesel People Planet Profit

About Altran SWAFEA: Onze aanpak CLIMO & InterCT: Voorbeeld van een businesscase Biodiesel B30: Meer dan de directe geldstromen Samenvattend

Mission We bring customers’ ideas to life and power their performance through technology and innovation

Facts & Figures International Public Limited Corporation Established in 1982 18.552 employees in January 2009 500 key accounts in more than 40 countries 150 subsidiaries established in 22 main countries throughout Europe, USA and Asia €1.650,1 M turnover in 2008

Sustainable Solutions

Altran Sustainable Solutions Our five key areas of expertise: ECO – Technologies ECO – Mobility The road towards sustainable mobility has multiple transition pathways. Altran has sound knowledge in different fuel and engine technologies and supports its clients in choosing the most suitable options both for short, and longer term. ECO – Energy ECO – Buildings ECO – Fuel

About Altran SWAFEA: Onze aanpak CLIMO & InterCT: Voorbeeld van een businesscase Biodiesel B30: Meer dan de directe geldstromen Samenvattend

SWAFEA Sustainable Way for Alternative Fuels and Energy for Aviation Over SWAFEA Goal is to investigate the feasibility and the impact of the use of alternative fuels in aviation European Commission DG Transport and Energy, Directorate F: Air Transport Coordinator: ONERA Focus: Technical Feasibility Study on the use of alternative fuels for aviation Environmental Impact Assessment on the use of alternative fuels for aviation Business case and strategies for implementation Study towards demonstration Roadmap Onze Bijdrage: Business case and strategies for implementation State of the art on renewable sources of energy (solar cells, fuel cells, hydrogen and others) Study on other renewable energy sources Environmental Impact Assessment Website “ Door ervoor te zorgen dat de we ook de business case definieren en uitwerken brengen we de technologie dichter bij de beleidsmakers“

SWAFEA Onze aanpak voor de macro-economische analyse (business case) Structuur van de aanpak: In kaart brengen van de 4 belangrijkste componenten: - 1. Cost 2. Benefits 3. Contribution (added value) 4. and Risk Voor 3 brandtsofoplossingen: HRJ, BTL, W2F; die worden getoetst aan 4 scenarios - 3 fuels × 4 scenarios = 12 business case assessments Scores e.g., HRJ, BTL, etc. (Value) Net Present Value

SWAFEA Een ketengeïntegreerde benadering gericht op een gehele industrie Een geïntegreerde aanpak in de complete waardeketen: De belangrijkste onderdelen in de waardeketen: Tijdspanne 2010 – 2050 Analyse houdt rekening / wordt beïnvloed door data beschikbaarheid Geen onderzoeksproject: niet creëren van nieuwe data, maar synthetiseren van gevolgen op basis van beschikbare informatie Voorspellingen zullen moeten worden gemaakt, deze worden gebaseerd op beschikbare data Getoetst aan 4 scenarios. Ieder scenario geeft een ander toekomst beeld weer (environmental legislation & integration in the fuel supply)

SWAFEA Verwachtingen van het resultaat Definieve resultaten: 2010 2050 Definieve resultaten: Resultaten van de macro-Economische analyse worden verwacht in februari 2011 Afronding studie april 2011 Projected cost development of the fuel solutions in the 4 scenarios until 2050 and compared to BAU (including sensitivity analysis) Overall summary of costs/benefits/values/risks (incl. environmental impact) for each scenario Implementation strategy: - Insight into the effects of the policy levers studied in the scenarios - Identity the major bottlenecks in each scenario - Suggestions on strategies to implement biofuels in aviation

SWAFEA De kern van deze aanpak is gebaseerd op: Belangrijke aspecten: Koppeling financiële en NIET financiële aspecten; Ketengeintegreerde aanpak; Toetsen van gegevens aan verschillende scenario's. In perspectief plaatsen van Profit, meenemen van Planet voor effect op People.

About Altran SWAFEA: Onze aanpak CLIMO & InterCT: Voorbeeld van een businesscase Biodiesel B30: Meer dan de directe geldstromen Samenvattend

Binnenvaart & vrachtverkeer op CNG 2 praktijk cases: CLIMO en InterCT Gebruik van gasvormige brandstoffen voor goederentransport over weg- en water: Milieu & Klimaat effecten Fuelswitch, gebaseerd op: TNO, EPA, IPPC e.d. NO2 concentrate in Europe- 17 November 2008 European Environmental Agency

Binnenvaart & vrachtverkeer op CNG 2 praktijk cases: CLIMO en InterCT Gebruik van gasvormige brandstoffen voor goederentransport over weg- en water: Milieu & Klimaateffecten Transitiepaden;

Binnenvaart & vrachtverkeer op CNG 2 praktijk cases: CLIMO en InterCT Gebruik van gasvormige brandstoffen voor goederentransport over weg- en water: Milieu & Klimaateffecten Transitiepaden; Begin op een logische plaats Light polution Road transportation Inland shipping

Binnenvaart & vrachtverkeer op CNG 2 praktijk cases: CLIMO en InterCT Amsterdam Utrecht Gebruik van gasvormige brandstoffen voor goederentransport over weg- en water: Milieu & Klimaateffecten Transitiepaden; Begin op een logische plaats Maak gebruik van bestaande infrastructuur

Binnenvaart & vrachtverkeer op CNG Aanpak van de business case Een geïntegreerde aanpak in de complete waardeketen: Focus op 3 onderdelen in de waardeketen: Infrastructuur: focus op de CNG prijs en aantal gebruikers voor en rendabel openbaar vulstation; Gebruiker: focus op de kosten per kilometer en de terugverdientijd Beleidsmakers: focus op kosteneffectiviteit van de emissiereductie. Voor twee typen voertuigen: Vrachtwagen (trekker oplegger) Binnenvaartschip (Rijn-Herne-Kanaalschip) Getoetst aan 3 scenario’s met meerdere variabelen: initiële investering en restwaarde, motorefficiëntie, brandstofkosten & onderhoudskosten Infrastructuur Gebruikers Beleidsmakers

Binnenvaart & vrachtverkeer op CNG Korte case beschrijving Uitgegaan van een impulsproject, om grote schaal de technische- en financiële haalbaarheid te bevestigen: Voertuigen Tanken van voertuigen op een openbaar vulpunt. Of, tanken van voertuigen op eigen terrein, met een vulpunt in eigen beheer. Hierbij is uitgegaan van een installatie waarmee een 5-tal voertuigen, met elk een capaciteit van 150kg CNG, gedurende 14 uur (tussen 17.00 en 07.00) afgevuld kunnen worden. Het gaat hierbij om een slow-fill systeem, met een compressor van 75m3/uur en een 4 bar netwerkaansluiting. Vaartuigen Op basis van een ‘dedicated’ schip, met een tankinhoud van 25 m3, wat dagelijks een vaste route vaart en ’s avonds binnen 10 uur op hetzelfde punt afgetankt kan worden. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van een slow-fill systeem bestaande uit een compressor van 500 m3/uur en een 40 bar netwerkaansluiting. Er is uitgegaan van een fictief ‘impuls project’ die is samengesteld op basis van de vervoersstromenanalyse, technische beschikbaarheid en interviews met verschillende stakeholders. Het uitgangspunt hierbij zijn nationale distributievoer- en vaartuigen die voldoende actieradius hebben om één gehele dag ingezet te worden. Ze dienen vervolgens vóór het begin van de volgende dag weer afgetankt te zijn opdat ze ingezet kunnen worden. Het doel van het impuls project is om op grote schaal de technische- en financiële haalbaarheid te bevestigen en een eerste stap in de transitie te nemen

Binnenvaart & vrachtverkeer op CNG Resultaten

Binnenvaart & vrachtverkeer op CNG Focus op Profit & Planet McKinsey RBB3 - 2007

Binnenvaart & vrachtverkeer op CNG Deze aanpak laat zien dat: Belangrijke aspecten: Ketengeїntegreerde aanpak; Koppeling financiële en NIET financiële aspecten; Scenario's verschaffen inzicht in de bendoigde randvoorwaarden; Koppelen en In perspectief plaatsen van People, Planet en Profit; ECO-nomics: De initiële investering is hoger, Terugverdientijd moet afgestemd worden op de investering, TCO is lager, de ROI is hoger.

About Altran SWAFEA: Onze aanpak CLIMO & InterCT: Voorbeeld van een businesscase Biodiesel B30: Meer dan de directe geldstromen Samenvattend

Rotterdam Biodiesel B30 Eerste grootschalige praktijkproef met biodiesel B30 Over het project Zo’n 9-tal bedrijven werken samen om het wegtransport te verduurzamen door 2 vulpunten in de regio Rotterdam te realiseren en met ruim 60 zware voertuigen gedurende 2 jaar op biodiesel B30 te rijden; De duurzame diesel (FAME B30) bestaat voor 30% uit biodiesel geproduceerd uit restvetten en 70% uit minerale diesel. Hiermee wordt een CO2 besparing van 24% gerealiseerd. Dit komt neer op een besparing van ongeveer 9 kton CO2 per jaar. Bij opschaling bedraagt het marktpotentieel in Rotterdam 150 miljoen liter en 109 kton CO2 per jaar Onze Bijdrage: Ontwikkelen van visie t.a.v duurzame mobiliteit Identificeren en uitwerken van biodiesel B30 project Bijelkaar brengen van marktpartijen, vormen van consortium en uitwerken business case en financieirng

Initiële Investeringskosten per jaar Operationele kosten per jaar Rotterdam Biodiesel B30 Niet op het eerste gezicht direct een positieve business case Initiële Investeringskosten per jaar Brandstofleidingen en -filterhuis + pakkingen vervangen. 600 Groter oliecarter 856 Separate pure dieseltank tbv standkachel inclusief montage 1250 Olie / waterafscheider plaatsen 510 3 keer brandtsof filter vervangen - 0 km / 2000 km / 4000 km 287 Reinigen 100 Arbeidskosten Kosten stilstand bij gereedmaken 100 – 650 Totaal gemiddeld (afhankelijk van merk en type) € 1.500 – € 3.000 Operationele kosten per jaar Olieverversen (mineraal) 50 - 250 Oliefilers vervangen 25 - 70 Brandstof filter vervangen 20 - 45 Arbeidsloon 100 - 150 Stilstand 100 - 650 Totaal gemiddeld (afhankelijk van merk en type) € 750 - 1300

Operationele kosten per jaar Brandstofkosten per jaar Rotterdam Biodiesel B30 Eerste grootschalige praktijkproef met biodiesel B30 Operationele kosten per jaar Olieverversen (mineraal) 50 - 250 Oliefilers vervangen 25 - 70 Brandstof filter vervangen 20 - 45 Arbeidsloon 100 - 150 Stilstand 100 - 650 Totaal gemiddeld (afhankelijk van merk en type) € 750 - 1300 Brandstofkosten per jaar 30% FAME diesel > afhankelijk van bioticketwaarde & minerale olieprijs. +/- -600 / 0 / 600 70% minerale diesel 3% extra liters ivm lagere energiewaarde (afhankelijk van kilometrage) 700 – 1300 Totaal gemiddeld (afhankelijk van merk en type) € 100 - 1900

Rotterdam Biodiesel B30 Ondanks de op eerste inzicht negatieve kosten is het project wel gerealiseerd! Ook de indirecte (non-financial) waardestormen dienen meegenomen te worden: Gemeente Rotterdam / RCI: Bijdrage aan klimaat (CO2) en luchtkwaliteit (fijnstof) Ambitie om Fabrikanten / Dealers: Investeren in klantrelatie Informatie opdoen in praktijkcase Eindgebruikers: Anticiperen op veranderingen in de brandstof/vervoersmarkt Intensiveren klantrelatie (bijdrage leveren aan CSR doelstelling van eindklant) Borgen toekomstige klanten (i.r.t. duurzaam inkopen) Marketing Infrastructuur: Investeren in kennisopbouw alternatieve brandstoffen

Rotterdam Biodiesel B30 Nog enkele andere indirecte waardestromen: Intern showcase project (cultuurverandering) Gebruik van duurzame brandstof kan bijvoorbeeld in combinatie met zuinig rijden programma’s uitgevoerd worden. Wat gebeurt er wanneer de ETS van kracht gaat? Hoe zien de transportkosten eruit wanneer er betaald moet worden voor de CO2 emissies? Betere benutting van de venstertijden: Gasmotoren zijn stiller en schoner. Hierdoor is het in sommige gevallen mogelijk om ook buiten de venstertijden te leveren. Dit betekend een hogere bezettingsgraad en een lager aantal (nieuwe) in te zetten voertuigen. Dit resulteert in oftewel een grotere flexibiliteit of lagere (kapitaal)kosten. Vergroten van de voorspelbaarheid van de brandstofkosten en onafhankelijkheid van derden Door een koppeling te maken met de productie van de brandstof - een samenwerking met een lokale agrariër, of een het omzetten van je afval in brandstof - kan de voorspelbaarheid van de brandstofkosten worden vergroot.

Binnenvaart & vrachtverkeer op CNG Deze aanpak laat zien dat: Belangrijke aspecten: Ketengeintegreerde aanpak; Koppeling financiële en NIET financiële aspecten ECO-nomics: De initiële investering is hoger, Terugverdientijd moet afgestemd worden op de investering, TCO is lager, de ROI is hoger. In perspectief plaatsen van People, Planet en Profit.

About Altran SWAFEA: Onze aanpak CLIMO & InterCT: Voorbeeld van een businesscase Biodiesel B30: Meer dan de directe geldstromen Samenvattend

Samenvattend Ketengeintegreerde aanpak; Koppeling financiële en NIET financiële aspecten; ECO-nomics: De initiële investering is hoger, Terugverdientijd moet afgestemd worden op de investering, Total Cost of Ownership is lager, de ROI is hoger; Samenbrengen van People, Planet en Profit. Op deze manier kan duurzame mobiliteit inderdaad een motor voor economisch groei zijn!

Sustainable Solutions www.altran.com Sustainable Solutions drs. Sven Pluut + 31 (0)6 45949449 Sven.Pluut@altran.nl Hendrik Walaardt Sacrestraat 405 1117BM Schiphol Oost, Netherlands