Wie gaat daar eigenlijk over? Overstromingen Wie gaat daar eigenlijk over?

New Orleans, augustus 2005, orkaan Katrina, ongeveer 1500 slachtoffers Wat de orkaan Katrina aanrichtte in New Orleans weten de leerlingen waarschijnlijk nog wel. Een ander land, maar geografisch wel vergelijkbaar. Lage polders in een rivierdelta, beschermd door dijken tegen zee, meer en rivier.

Zeeland 1953, storm en springtij, ruim 1800 slachtoffers Orkanen hebben we in ons deel van de wereld niet, maar een combinatie van zware storm en springtij kan ook rampzalig zijn, zoals in 1953.

“Dit mag nooit meer gebeuren”, zei de Deltacommissie na de ramp in 1953. Daarom: Veiligheidsnormen Deltawerken

Nooit meer? Een overstroming kun je nooit helemaal uitsluiten. Wat doet Nederland op dit gebied en wie gaat daar over?

Bescherming tegen overstromingen Waterveiligheid: Bescherming tegen overstromingen Groot deel van Nederland gevoelig voor overstromingen vanuit zee of grote rivier. Blauw: deel van Nederland dat getroffen zou kunnen worden door een overstroming. Verder kunnen er regionaal ook overstromingen plaatsvinden, vanuit kleine rivieren of sloten of bijvoorbeeld doordat rioleringen overstromen. Vraag aan klas: Waar zitten wij nu? Met welk type overstromingen kunnen wij te maken krijgen? Bron: Ministerie van Verkeer en Waterstaat

Voorbeelden van verdedigingswerken tegen overstromingen Nederland wordt beschermd tegen de zee door duinen, dijken en keringswerken zoals de Oosterscheldekering, de Maeslant kering enzovoorts. Dijken en kunstwerken beschermen ons tegen hoge rivierwaterstanden. Maar hoe hoog moeten deze keringen zijn. Dit wordt bepaald aan de hand van risicoberekeningen. Voor wie dat interessant vindt, staat er op de site meer. Wat wordt bedoeld met “risico”? Oosterscheldekering Bron: Rijkswaterstaat, AGI duinen

Risico- Benadering: Je kunt het risico opdelen in een kans dat een gebeurtenis plaatsvindt en de gevolgen die zo’n gebeurtenis heeft voor het gebied. Verschillende combinaties van kans en gevolg zorgen voor verschillende grootte van risico. Als je het risico overal gelijk wilt houden dan betekent dat, dat je een gebied waar weinig mensen wonen minder beschermt dan een ander gebied waar veel mensen wonen. De kans is in het eerste gebied dan groter, maar omdat de gevolgen kleiner zijn is het risico voor beide gebieden gelijk. Het individuele risico voor de personen die in dat gebied wonen, kan dan wel hoger zijn. (Het verschil in individueel risico is het kernpunt in discussiethema 1. Optie vraag aan klas: Is het eerlijk als sommige mensen een hogere kans op overstromingen hebben dan andere?) Je kunt risico’s beperken door het gebied beter te beschermen, of door minder mensen in het gebied te laten wonen of door bijvoorbeeld de industrie te verplaatsen naar een ander gebied. Vraag aan klas: Wat is beter? Bron: Veiligheid Nederland in Kaart, Ministerie van Verkeer en Waterstaat, 2005

53 dijkringen in Nederland Na de ramp van 1953 heeft de nationale overheid in wet de veiligheidsnormen per gebied vastgelegd en daarmee de normen bepaald waar waterkeringen aan moeten voldoen. Waterkeringen zijn duinen, dijken, stormvloedkeringen en andere bouwwerken die ons land droog houden. In Nederland zijn 53 dijkringen. Een dijkring is een gebied dat als geheel beveiligd is door dijken, duinen of hoger gelegen land. De hoogte van de veiligheidsnorm voor waterkeringen hangt af van de economische waarde van een gebied en het aantal mensen dat in het gebied woont. Meer economische waarde, meer mensen: hogere veiligheidsnorm. Vraag aan klas: in welke dijkring zitten wij? Wat is de veiligheidsnorm voor ons gebied? Wat betekent dat? Waarom zou er in dijkring X of Y een andere norm gelden? (Het verschil in individueel risico is het kernpunt in discussiethema 1. Eventuele vraag aan klas: Is het eerlijk als sommige mensen een hogere kans op overstromingen hebben dan andere?) Je kunt risico’s beperken door het gebied beter te beschermen, of bijvoobeeld door minder mensen in het gebied te laten wonen of door bijvoorbeeld de industrie te verplaatsen naar een ander gebied. Vraag aan klas: Wat is beter? Dijkringen Normering (bron: DWW Rijkswaterstaat)

1 op 10.000? De kans dat je met 5 dobbelstenen in één worp 5 zessen gooit is iets groter dan 1 op 10.000. De kans dat je met 4 dobbelstenen in één worp 4 zessen gooit is bijna 1 op 1.250 Ter vergelijking: Veiligheidsnorm New Orleans was 1 op 100 per jaar Veiligheidsnorm voor het bouwen van een gevaarlijke fabriek waar mogelijk 100 doden zouden kunnen vallen is 1 op 10.000.000 per jaar (1 op 10 miljard) De veiligheidsnorm voor de Randstad is 1 op 10.000 per jaar. Voor het rivierengebied 1 op 1250. In New Orleans was de kans op overstroming 1 op 100. Nu wordt ingezet op ongeveer 1 op 1000. Het is een maatschappelijke keuze hoe ver je wil gaan in het beschermen van een gebied. Het bouwen van een fabriek is geen eerlijke vergelijking. Een fabriek bouwen is een keuze. Je vergroot bewust het risico voor de omwonenden. Een overstroming is een natuurramp. De storm kun je niet voorkomen, je kunt je er wel min of meer tegen beschermen.

Wie is verantwoordelijk? Rijksoverheid Ministerie van Verkeer en Waterstaat Provincies Gemeenten Waterschappen Veiligheidsregio’s Het voorkómen van overstromingen en het voorbereiden op een overstroming die ondanks alles toch nog plaatsvindt, is in Nederland in handen van een heel aantal autoriteiten, zowel landelijk als gemeentelijk.

Rijksoverheid Stelt landelijk beleid op Bepaalt de veiligheidsnormen Financiert de bouw of verzwaring van primaire keringen De primaire keringen zijn beschermingswerken die een dijkring beschermen. Daarnaast zijn er ook regionale keringen, dat wil zeggen: keringen binnen een dijkring, bijvoorbeeld langs een boezemwater of vaart. (De doorbraak bij Wilnis in 2003 was een doorbraak van een regionale kering.)

Ministerie van Verkeer en Waterstaat Beheert de grote rivieren en de Noordzee (Rijkswaterstaat) Beheert stormvloedkeringen Uitvoering van grote werken De grote rivieren stromen door meerdere provincies, gemeenten en waterschappen en stromen vaak ook door andere landen, zoals de Rijn en de Maas. Daarom worden deze rivieren op landelijk niveau beheert.

12 provincies - Vertalen landelijk beleid naar Provinciaal beleid, bijvoorbeeld door opstellen normen voor regionale keringen (kleinere dijken) - Toezicht op gemeenten en waterschappen Eventueel coördinatie bij grote rampen De provincies zijn toezichthouders voor gemeenten en waterschappen. Ze toetsen de plannen van gemeenten en waterschappen op het gebied van veiligheid en ruimtelijke ordening. Denk hierbij aan plannen voor nieuwe woonwijken, verzwaring van regionale keringen, rampenplannen enzovoorts. Ze houden ook toezicht op het beheer en onderhoud van primaire keringen.

De provincie informeert de inwoners over de risico’s in die provincie De provincie informeert de inwoners over de risico’s in die provincie. Door lagen aan of uit te zetten, kunt u zelf een risicokaart maken met daarop de elementen die u interesseren. Kijk op www.risicokaart.nl. Daar vindt u de link naar de risicokaart van uw eigen provincie. Op die kaart kunt u inzoomen op uw eigen regio en de lagen die u niet nodig heeft uitzetten.

Zorgen onder andere voor: ruimtelijke ordening 443 gemeenten Zorgen onder andere voor: ruimtelijke ordening opstellen evacuatieplannen Bij (dreiging) overstromingen: Burgemeester - verantwoordelijk voor de veiligheid van inwoners en de openbare orde. - besluit tot evacuatie - bepaalt inzet politie De gemeenten bepalen via de ruimtelijke ordening processen waar gebouwd mag worden en waar niet. Waar komt de nieuwe woonwijk en waar het industrieterrein? Er zijn zoveel gemeenten dat in de meeste gevallen meerdere gemeenten in een dijkring liggen en dus samen moeten werken om een dijkring veiliger te maken. Ook moeten evacuatieplannen en dergelijke in overleg opgesteld worden.

Uitwerking en uitvoering waterveiligheidbeleid - Bouw en onderhoud 26 waterschappen Zorgen voor: waterkering waterpeilen waterkwaliteit Veiligheid Uitwerking en uitvoering waterveiligheidbeleid - Bouw en onderhoud waterkeringen Bij dreiging overstromingen: bewaking dijken, duinen, peilen nemen noodmaatregelen De waterschapsgrenzen en de dijkringgrenzen komen niet met elkaar overeen. Voor de primaire keringen (keringen die de buitengrens van een dijkring beschermen) moeten de waterschappen meestal samenwerken met andere waterschappen. Regionale waterkeringen (binnen een dijkring) kunnen tot de verantwoordelijkheid van één waterschap behoren. De waterschappen gaan echter niet over de ruimtelijke ordening. Als zij vinden dat meer of hogere keringen nodig zijn dan zullen ze met de betreffende gemeenten moeten overleggen óf en hoe en waar dat kan worden uitgevoerd. En als de gemeente een nieuwe woonwijk wil bouwen, moeten ze met het waterschap overleggen om te zorgen dat de woonwijk wel veilig is tegen overstromingen.

Taak: veiligheid bevorderen in de regio Samenwerking tussen: 25 veiligheidregio’s (deels in oprichting) Taak: veiligheid bevorderen in de regio Samenwerking tussen: regionale brandweer geneeskundige hulp bij ongevallen en rampen gemeenten alarmcentrale 112 Voorbereiding op rampen: - rampenplannen opstellen - oefenen De veiligheidsregio’s zijn (of worden) opgericht om alles wat in een regio met veiligheid te maken heeft, te coördineren. Veel veiligheidsrisico’s beperken zich namelijk niet tot een gemeente. Verder heeft een gemeente ook niet genoeg mensen en middelen (bijvoorbeeld brandweer of politie) om grote rampen alleen te kunnen bestrijden. Zoals je ziet vallen de grenzen van alle genoemde organisaties niet met elkaar samen. Dat betekent dat er samenwerking in groepen van allerlei samenstelling nodig is om de veiligheid van een gebied zo goed mogelijk te regelen. Bij (dreiging) overstromingen: - Coördinatie rampenbestrijding Ondersteuning burgemeesters