FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu Toespraak door C. DECOSTER, Directeur-Generaal FOD Volksgezondheid “Palliatieve zorg : waar staan we vandaag in 2004” Verleden – Heden - Toekomst Studiedag van het RIZIV op 23 november 2004 Palliatieve zorg in het kader van de verzekering voor geneeskundige verzorging in België – Bilan en perspectieven

RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 2 Inleiding. Realisaties tot op heden Evaluatiecel : knelpunten in de huidige regeling Aanvullende suggesties voor de toekomst Slotbeschouwing RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 2

RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 3 Historiek. Palliatieve cultuur “van recente datum” Experiment Busquin begin jaren ’90 Studiecomité in Volksgezondheid op vraag van Minister Busquin ontwerpt globaal plan midden jaren ’90 Overleg met gemeenschappen en advies Nationale Raad voor Ziekenhuisvoorzieningen leidt tot uitvoering plan RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 3

RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 4 Historiek. Palliatieve zorg geraakt struktureel verankerd in de gezondheidszorg. De pijnbestrijding en de zorg voor de stervende krijgen plaats in de geneeskunde Uniek en omvattend wettelijk kader In 2000 aanvullend beleidsplan dat eerste plan verder uitvoert en aanvult Uitgangspunt plan : patiënt zoveel mogelijk thuis laten sterven RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 4

Struktuur. Palliatieve zorg Thuiszorg Dagcentra Mobiele equipe thuiszorg Palliatieve zorg in ROB en in RVT Ziekenhuisfunctie Gespecialiseerde eenheid Palliatief samenwerkingsverband / netwerk RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 5

Samenwerkingsverband. Alle partijen, m.i.v. van organisaties voor patiënten en hun families Info en bewustmaking bevolking (ZIE WEBSITES !) bijwerken professionele kennis coördinatie diverse acties raadgeving en logistieke steun evaluatie dienstverlening, raming behoeften opleiding vrijwilligerswerk RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 6

Samenwerkingsverband. 1 per 200.000 à 1.000.000 inwoners Comité Coördinator + klinisch psycholoog Equipe tot ondersteuning (2 FTE verpleegkundigen, 1 huisarts 4u/wk, ½ FTE administratieve) RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 7

RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 8 Thuiszorg. 1.2. Thuiszorg 1.2.1. Multidisciplinaire begeleidingsequipe Aangehecht aan het samenwerkingsverband Op vraag van de patiënt en in overleg zorgverstrekkers ondersteunen ze palliatieve zorgverlening in de eerstelijn Overleg plegen met zorgverstrekkers en advies verlenen over alle aspecten palliatieve zorg Palliatieve zorgverlening in thuismilieu en psychologische en morele ondersteuning Zorgverstrekkers blijven verantwoordelijk voor verzorging en begeleiding patiënt RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 8

RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 9 Thuiszorg. 1.2.2. Palliatief zorgforfait Voor patiënten met kortere levensverwachting dan 3 maanden = 483,39 euro (maandelijks max. 2 x) aanvullend op nomenclatuur Voorwaarde palliatief statuut verkrijgen Verpleegkundige kan all-in bedrag krijgen (geen remgeld) Huisarts kan gebruik maken van speciale RIZIV nomenclatuur 1.2.3. Loopbaanonderbreking Voltijds of halftijds voor familieleden (max. 2 maanden) RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 9

Rust- en verzorgingstehuis. 1.3. Palliatieve zorg in thuisvervangend milieu RVT. Aansluiten bij samenwerkingsverband en afspraak met palliatieve eenheid. Geneesheer en hoofdverpleegkundige belast met: Palliatieve zorgcultuur en sensibilisering personeel Adviezen t.b.v. personeel Bijwerken van professionele kennis RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 10

Rust- en verzorgingstehuis. Tegemoetkoming ZIV (ROB – RVT) = 0,26 euro per dag en per opgenomen patiënt van categorie B of C Mits: Intentieverklaring instelling Verantwoordelijke persoon Losstaande ROB’s overeenkomst met regionale vereniging RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 11

1.4. Palliatieve dagcentra Complementair aan thuiszorg + ondersteuning mantelzorg: alternatief voor verzorging thuis (= ondersteuning) Als experiment gefinancierd omdat er nog vragen waren (plaats setting, spreiding, omvang en wijze van financiering) Infrastructuur, omkadering, overeenkomst met huisarts, brede waaier van diensten RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 12

Onderbezetting (+/- 20 % bezetting) Overwegend oudere populatie Dagcentra. Evaluatie Onderbezetting (+/- 20 % bezetting) Overwegend oudere populatie Discordantie graad afhankelijkheid en gebruik van thuisverpleging Behoefte aan psychologische en emotionele ondersteuning RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 13

Ziekenhuisfunctie. 1.5. Palliatieve ziekenhuisfunctie (mobiel team ziekenhuis) 1.5.1. Wetgeving: Functionele binding met palliatieve eenheid Meewerken met samenwerkingsverband en met thuiszorg Registratie activiteiten + evaluatie Palliatieve cultuur invoeren Verstrekken van advies Zorgen voor opleiding Continuïteit zorg RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 14

Ziekenhuisfunctie. 1.5.2. Financiering - 500 bedden : 72.740,04 euro = ½ FTE arts ½ FTE gegr.verpleegkundige ½ FTE psycholoog Evaluatierapport 1.5.3. Studie UZ-Gasthuisberg (november 2003) m.b.t. functie Meer patiënten definitief naar huis Verhoogt kwaliteit ontslag Meer nood dan oorspronkelijke vraag RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 15

Ziekenhuisfunctie. Groter aantal interventies, w.o. intensieve communicatie, inschakelen thuiszorg, aanpassing medicatie, minder psychologische ondersteuning Gepland tijdstip ontslag Unanieme tevredenheid Besparing : op 31 patiënten in 6 maanden : 727.953,07 euro RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 16

Palliatieve eenheid. 1.6. Palliatieve eenheid 1.6.1. Normen + programmatie patiënten met ongeneeslijke ziekte in terminale fase die palliatieve zorg behoeven (symptoomcontrole, psychologische begeleiding, rouwvoorbereiding en –begeleiding) Zelfstandige eenheden, ook buiten acuut ziekenhuis Minimum 6 bedden – maximum 12 bedden Permanente opleiding Evaluatie aktiviteiten op basis van registratie Geneesheer-specialist of huisarts met bijzondere erkenning Per erkend bed 1,5 verpleegkundige 360 bedden voor het ganse land 1.6.2 Financiering Sp-diensten 75.832,74 euro/bed RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 17

Palliatieve zorg. 1.7 Creatie zorgprogramma oncologie met link naar palliatieve zorg. 1.8 Wet van 14 juni 2002 betreffende de palliatieve zorg Elke patiënt heeft recht op een voor ieder toegankelijke palliatieve zorg. Informatie over zijn gezondheidstoestand en mogelijkheden palliatieve zorg.  Steeds vrije en geïnformeerde toestemming patiënt.  Jaarlijks vooruitgangsrapport ministers.  Oprichting evaluatiecel. 1.9 Resolutie parlement uitbouw palliatief plan. RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 18

2. Evaluatiecel : inventaris knelpunten Federaties PZ goed gestart in België Toegankelijkheid, kwaliteit en duurzaamheid, goede uitgangsprincipes Nog veel groei in thuiszorg mogelijk (in België sterft slechts 28 % thuis, in Nederland 64 %) PZ is moeilijke geneeskunde (2de lijnsgeneeskunde) Nood aan wetenschappelijk onderzoek RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 19

2. Evaluatiecel : inventaris knelpunten 2.1. Palliatieve supportteams in ziekenhuis (8.500.000 euro)   Financiering verdubbelen om effectief loonkost te dekken  Respectabele vergoeding arts om therapeutische hardnekkigheid tegen te gaan  Overgangsmaatregel huisartsen met ervaring Specialisten moeten bijkomende opleiding volgen RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 20

2. Evaluatiecel : inventaris knelpunten 2.2. Palliatieve mobiele equipes thuiszorg (1.407.120 euro) Minimum 3 VTE verpleegkundigen per equipe waarborgen voor continuïteit (kleine en grote equipes) 2,5 VTE (i.p.v. 2) per 200.000 inwoners voor diverse taken opheffen moratorium voor equipes die nog niet maximum conventies hebben  Federaties : in RIZIV-rapport Zijn kernactiviteiten niet voldoende meegerekend door gebrekkige registratie Nevenactiviteiten ook belangrijk (rouwzorg, zorg in ROB/RVT niet meegerekend, bedside-teaching en coaching vrijwilligers niet meegerekend) RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 21

2. Evaluatiecel : inventaris knelpunten 2.3. Palliatieve samenwerkingsverbanden (173.180euro)  Reële financiering coördinator en psycholoog volgens anciënniteit 2.4. Dagcentra (1.239.468 euro)  Verderzetting experiment met onderlinge herverdeling, op basis van evaluatie praktijk Verruiming doelgroep Ook niet-palliatieve patiënten hebben nood aan ondersteuning en zorg (neuro-musculaire aandoeningen) Levensverwachting zou 18 maanden i.p.v. 6 maanden moeten zijn  Federaties : verwachten groei (cfr. VK) RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 22

2. Evaluatiecel : inventaris knelpunten 2.5. Palliatieve zorg in ROB en RVT’s (7.500.000 euro)  optrekken van vergoeding van 0,59 euro per dag en per patiënt (B/C) i.p.v. 0,25 euro + controle kwaliteit vorming deze patiënten betalen remgeld (thuis niet): discriminatie wegwerken Federaties : Verwachten nog veel groei in % rusthuis sterven  Financies niet alleen voor vorming, maar ook voor vrijstelling RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 23

2. Evaluatiecel : inventaris knelpunten 2.6. Palliatieve eenheden Vergoeding verpleegdagen boven 80 % bezetting In MKG extra-dagen voorzien  2.7. Palliatieve thuiszorg Koppeling met palliatief statuut soms problematisch :  Soms zijn patiënten nog in ontkenningsfase (voor zorgverstrekkers onmogelijk om verklaring overlijden  3 maand te maken) Soms willen families zelf zorg op zich nemen Soms wil huisarts statuut niet vragen omdat patiënt voldoende middelen heeft, geen termijn overlijden kan geven, hij zich niet wil engageren tot verplichting teamvergadering Zorg niet altijd intensief of onvoldoende samenwerking met mobiel team RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 24

2. Evaluatiecel : inventaris knelpunten Voorstel : Patiënten moeten kunnen afzien van forfait en toch statuut krijgen omwille van andere voordelen Privé-vepleegkundigen moeten multidisciplinaire begeleidingsequipe kunnen opgeven Honorarium voor bijwonen teamvergadering Federaties : Er is respect vanuit mobiele equipe voor thuiszorg Nood aan kwaliteitsbewaking door samenwerking mobiele equipe RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 25

2. Evaluatiecel : inventaris knelpunten 2.8. Ontwikkelen van modulair en uniform registratieinstrument (93.536 euro)   2.9. Federaties voor palliatieve zorg 1 VTE universitair coördinator + O,5 VTE secretariaat/federatie 2.10. Totale meerkost : 19.058.542 euro t.g.o. budget van 74.368.057 euro in 2004 of + 25,63 % RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 26

3. Aanvullende sugesties uit de aanbevelingen Raad van Europa 3.1. Behoeftestudie 3.2. Struktureel Zorg in daghospitalisatie (cfr. Oncologisch programma) Zorg in polikliniek Liaison vanuit het ziekenhuis, voornamelijk vanuit dagopname 3.3. Aandacht voor specifieke groepen Kinderen (kinderoncologie) Minderheidsgroepen (gehandicapten, gevangenen, …) personen met onderwijsachterstand, daklozen, vluchtelingen RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 27

3. Aanvullende sugesties uit de aanbevelingen Raad van europa 3.4. Kwaliteit Zorgplannen Minimum data set Indicatoren goede zorg Richtlijnen klinische praktijk (handboek) (cf. Cochrane) Evaluatie en kwaliteitscontrole met audit Meetinstrument (vb. support team assesment schedule (STAS), Admonton Assesment System (ESAS) Palliatieve outcome scale (POS)  3.5. Telefoonlijn voor verstrekkers RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 28

3. Aanvullende sugesties uit de aanbevelingen Raad van europa 3.6. Onderwijs  Academische erkenning Opnemen in initiële opleidingen van artsen en verpleegkundigen Drie niveau’s : basis – tussen – gevorderd niveau  3.7. Stimuleren van onderzoek  3.8. Vrijwilligers ondersteunen Verlof geven Training geven RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 29

3. Aanvullende sugesties uit de aanbevelingen Raad van europa 4. SLOTBESCHOUWING   Er is op korte tijd een hele weg afgelegd Er blijft nog veel werk te doen om stelsel te verfijnen Kwaliteit zorg te verbeteren Beter opvolgen en bijsturen RVK Palliatieve zorg. Verleden – heden & toekomst 23 nov 2004- RIZIV 30