Laat vernieuwing groeien Laat vernieuwing groeien! Een onderzoek naar de begeleidingskenmerken van leerkrachten die actieonderzoek uitvoeren Frank Cornelissen Inter-Actie, advies in leren en ontwikkelen VELON Congres, 13 maart 2007

Overzicht Actieonderzoek: Leergemeenschap & kennisontwikkeling Hoe begeleid je actieonderzoek? (kenmerken) Conclusie en discussie Actieonderzoek Begeleiding Conclusie

Actieonderzoek: Leergemeenschap & kennisontwikkeling Actieonderzoek werd in de onderzoekssituatie toegepast door leerkrachten om: het eigen handelen en de eigen onderwijspraktijk te onderzoeken om zo (gezamenlijk) professionele kennis te ontwikkelen en de eigen onderwijspraktijk te verbeteren. Een leergemeenschap wordt omschreven als (Senge, 2003): ‘een diverse groep van mensen die samenwerken aan het verzorgen en behouden van een kenniscreërend systeem’

Actieonderzoek: Leergemeenschap & kennisontwikkeling Kennisontwikkeling binnen zo’n leergemeenschap gebeurt continu in de vorm van het ontwikkelen van (Senge, 2003): nieuwe theorie nieuwe gereedschappen en methodes nieuwe praktische kennis (tacit/impliciet) Zowel in een kenniscreërend systeem in het algemeen als specfiek in actieonderzoek hangen deze drie basiselementen nauw samen en zijn van elkaar afhankelijk (Senge, 2003).

Een kenniscreërend systeem

Onderzoekssituatie << Een leergemeenschap? In het kader van een post initiële opleiding voerden leerkrachten individueel actieonderzoek uit in hun eigen onderwijspraktijk. De resultaten en voortgang van hun actieonderzoek werden besproken in bijeenkomsten met collega’s (3) en een begeleider. Tijdens de bijeenkomsten fungeerden ze als ‘Critical Friends’. Kennisontwikkeling? Ontwikkeling van nieuwe praktische kennis van de leerkrachten met praktische resultaten voor hun eigen onderwijspraktijk. Ontwikkeling van nieuwe theorie en/of nieuwe gereedschappen & methoden. <<

De begeleiding van actieonderzoek De bijdrage van actieonderzoek aan de professionele (kennis)ontwikkeling van leerkrachten komt voornamelijk tot stand onder invloed van de begeleiding. (Ponte, Beijaard & Wubbels, 2002)

Begeleidingskenmerken Motieven: Wat waren de kenmerkende uitgangspunten van de begeleiders van leerkrachten die actieonderzoek uitvoerden? Leerkracht:”De begeleiding geeft je eigenlijk alle ruimte om het onderzoek zo in te vullen zoals het jou goed dunkt, zoals het bij jouw onderwijs, persoon en omgeving past.”

Begeleidingskenmerken Houding: Welke houding nemen deze begeleiders van de leerkrachten aan? Leerkracht:“Je wilt niet een begeleider die zegt of het goed of fout is. Je wilt een begeleider die met jou mee beweegt, maar die wel jouw spiegel blijft.”

Begeleidingskenmerken Kennis: De deskundigheid en kennis die de begeleiding van actieonderzoek door leerkrachten nodig heeft. Leerkracht: “De begeleiders zijn wel mensen die meer ervaring hebben in ‘het begeleiden van’; als zodanig zijn ze expert: deskundig in de begeleiding en deskundig op het gebied van actieonderzoek.”

Begeleidingskenmerken Vaardigheden: Vaardigheden in de ondersteuning van leerkrachten in: Taken: de methode en uitvoering van actieonderzoek Communicatie: de interactie in de begeleidingssetting Kennisgebieden: de professionele (kennis)ontwikkeling

De begeleider van actieonderzoek <<

Conclusies De begeleidingskenmerken worden bepaald door de gekozen motieven. De begeleidingskenmerken vormen één samenhangend geheel. De begeleiding van actieonderzoek is afhankelijk van de persoon en de situatie. 4. De begeleiding van actieonderzoek kenmerkt zich door de beweging van een sturende naar een ondersteunende rol.

Discussie De ontwikkeling van welk soort kennis moet de begeleiding van de leerkrachten vooral aanmoedigen? Praktische kennis (tacit/implicit) of theorie/methode (explicit)? Hoeft de begeleider helemaal geen verstand te hebben van het onderzoeksthema? Moet je heel bewust proberen de begeleider en de onderzoeker te matchen? Hoe ga je om met verschillende behoeftes aan sturing en ondersteuning van de onderzoekers?

Vragen Hartelijk dank voor uw aandacht! << Het onderzoeksverslag is te downloaden op: www.inter-actie.com <<