Van stedelijk groen naar een ecologisch paradijs in hartje Amsterdam Een urbaan-ecologisch onderzoek naar de bevordering van de biodiversiteit en de ecologische kwaliteit van het GWL-terrein 20 december 2012 Welkom bij onze presentatie.

Agenda Introductie Sociaal onderzoek Ecologisch onderzoek Aanbevelingen Discussie Ik ben Marly Wetzels en ik zal de anderen zodadelijk voorstellen. Als eerst zal ik zo een introductie geven en daarna wat vertellen over het sociaal onderzoek dat wij gedaan hebbene. Daarna zal Rutger jullie vertellen over het ecologisch onderzoek en de uiteindelijke aanbevelingen. Als er termen worden genoemd die niet duidelijk zijn, schroom dan niet om hiernaar te vragen. Aan het eind van de presentatie is ruimte voor discussie.

Wie zijn wij? Isabelle Bense Caspara Hubar Rutger Wilschut Nou zoals ik al zei ben ik Marly en dit zijn… Rutger en ik gaan jullie vanavond vertellen waar wij de afgelopen acht weken mee bezig zijn geweest. Isabelle Bense Caspara Hubar Rutger Wilschut Erik-Jan Bijleveld Ramona Eikelenboom-Kil Marly Wetzels

Waarom dit project? Wageningen Universiteit - ACT project Project van 8 weken Opdracht van de Koepelvereniging Wij zijn studenten van de universiteit van Wageningen en voor het vak ACT werken wij acht weken aan een real-life project. Via via is de koepelvereniging met de universiteit in contact gekomen en zo is de opdracht ontstaan om onderzoek te doen naar de ecologische potentie van deze wijk.

Wat hebben wij gedaan? Probleemstelling: Het gebrek aan kennis over ecologische mogelijkheden passend binnen de wensen van bewoners met betrekking tot het groen in de wijk. Sociaal & ecologisch onderzoek op het GWL-terrein Na een aantal gesprekken werd duidelijk dat er geen kennis aanwezig is over ecologie en dat het aan ons de vraag was om die kennis te leveren. Daarom hebben wij de volgende probleemstelling geformuleerd: Het gebrek aan kennis over ecologische mogelijkheden passend binnen de wensen van bewoners met betrekking tot het groen in de wijk. Om dit probleem op te lossen hebben een sociaal en een ecologisch onderzoek gedaan op het GWL-terrein.

Methoden Sociaal: Ecologisch: Raadplegen documenten over GWL-terrein Enquête onder bewoners Ecologisch: Inventarisatie Waarneming.nl Gesprek met stadsecoloog

Visie van bewoners & bereidheid tot meehelpen in onderhoud Sociaal onderzoek Visie van bewoners & bereidheid tot meehelpen in onderhoud Als eerst zal ik iets vertellen over onderzoek naar de visie van bewoners en naar de bereidheid tot meehelpen in het onderhoud.

De visie van de bewoners Meer begroeiing op pleinen Meer variatie in de groenstroken Hagen: verschillende hoogtes en voller Meer fauna in gehele wijk Maar zijn bewoners ook bereid om mee te helpen in het beheer om dit te realiseren? Om te weten te komen wat de visie van de bewoners is, zijn verslagen van jullie vergaderingen geraadpleegd en is goed gekeken naar het plan van de landschapsarchitecte. Daarin geeft zij al heel duidelijk weer welke plekken aan verbetering toe zijn en welke plannen zij heeft om de wensen de realiseren. Er komt duidelijk naar voren dat er bewoners meer groen willen op de stenige pleinen en dat er meer variatie gewenst is van groenstroken. Ook moeten de hagen verschillende hoogtes krijgen en op een aantal plekken zijn ze kaal aan de onderkant, mensen vinden het mooier als dit voller zou zijn. Ook komt naar voren dat men meer diersoorten in de wijk zou willen zien, zoals vlinders, insecten en vogels. Voor deze veranderingen kan het zijn dat er ander beheer nodig is. De vraag die ons is gesteld is om te onderzoeken of bewoners daar eigenlijk toe bereid zijn. Daarom hebben we een enquête onder de bewoners gehouden.

De tevredenheid van de bewoners Tevreden met Percentage (N=40) De wijk in het algemeen 95% Het groen in de wijk 70% Het onderhoud door Stadsdeel West 47.5% Het onderhoud door bewoners 75% Negatieve punten groenonderhoud Onderhoud van gras Geluidshinder (i.v.m. broedseizoen) Takjes worden niet opgeruimd (lekke banden) Stokrozen gaan kapot Liefdeloos De online enquête is door 40 mensen ingevuld. Dit is ongeveer een responsepercentage van 10%. Dit is niet zo’n hoog percentage maar toch zijn er interessante resultaten uit gekomen. In de enquête is gevraagd naar de tevredenheid over de wijk en over het huidige groenonderhoud. Zoals jullie waarschijnlijk verwachten en ook zien is dat 95% van de ondervraagden tevreden is met de wijk in het algemeen. Dit percentage bestaat uit de antwoorden tevreden en erg tevreden. Ook met het groen in de wijk zijn de meeste respondenten tevreden, 70%. Met het onderhoud door stadsdeel West is maar 47% tevreden terwijl met het groenonderhoud door bewoners 75% tevreden is.

De bereidheid van de bewoners Bereid om mee te helpen met onderhoud: 55%. Geen verschil tussen: Wel of geen lid zijn van een bewonerswerkgroep Bezit van huur- of koopwoning Wel of geen bezit van privétuin 55% van de respondenten is bereid om mee te helpen in het groenonderhoud. Er is significant aangetoond dat er geen verschil zit tussen mensen die wel lid zijn van een bewonerswerkgroep en mensen die dat niet zijn. Dit betekent dat beide groepen even bereid zijn om mee te helpen. Ook is er geen verschil aangetoond tussen mensen die een huur- of koopwoning bezitten en of mensen wel of geen privétuin bezitten.

Waardering Jullie wijk is een ontzettende mooie wijk in hartje Amsterdam en wij vroegen ons af welke plek de bewoners nou het meest waarderen. Leuk om te zien is dat veel mensen voor dezelfde plek hebben gekozen, namelijk de moestuinen. Ook uit opmerkingen in de enquête blijkt dat mensen dit zeer waarderen. Daarnaast wordt als waardering ook vaak de begroeiing op de gevels genoemd. Rutger zal nu in gaan op het ecologische onderzoek wat wij in de wijk hebben uitgevoerd.

Introductie, Ecologische identiteit & Ecologische potentie Ecologisch onderzoek Introductie, Ecologische identiteit & Ecologische potentie Dankjewel. Ik zal julie vertellen over ons ecologisch onderzoek. Eerst zal ik een korte introductie geven over ecologie en ecosystemen, daarna zal ik vertellen over de inventarisatie van de planten en dieren in de wijk, om vervolgens tot een beschrijving van de ecologische identiteit van de wijk te komen. Aan de hand van soorten die in de omgeving voorkomen beschrijf ik de ecologische potentie van de wijk; dus wat er eventueel nog meer zou kunnen voorkomen, als er bijvoorbeeld een aanpassing in het beheer wordt gedaan.

Ecologie Wat is ecologie? Wat is een ecosysteem? Studie naar interacties tussen organismen en hun omgeving op verschillende niveaus: individuen, populaties, gemeenschappen en ecosystemen. Wat is een ecosysteem? Alle organismen en hun interacties binnen een afgebakende ruimte met bepaalde abiotische omstandigheden.

De stad als ecosysteem Wat maakt de stad een bijzonder ecosysteem? Klimaat Luchtvochtigheid Stenen oppervlaktes Vervuiling Verstoring Snelle veranderingen Je kan ook de stad zien als een ecosysteem. En in Nederland vormen steden een heel typisch ecosysteem. Het is er warmer, minder vochtig en er zijn uiteraard veel stenen substraten. Dit zorgt ervoor dat plant en diersoorten die hier afhankelijk van zijn wel in de stad kunnen voorkomen, maar verder bijna niet in Nederland. De stad brengt ook veel nadelige effecten voor soorten. Zo is er veel vervuiling en verstoring; er zijn weinig plekken waar de natuur zijn gang kan gaan. Het is een heel dynamisch systeem, omdat er bijvoorbeeld constant oude gebouwen gesloopt worden en nieuwe gebouwen gebouwd.

Amsterdam Verbazingwekkend groene stad: >800 plantensoorten - Veel groene corridors Als we naar Amsterdam kijken zien we dat dit een heel erg groene stad is. Er komen meer dan 800 plantensoorten voor in Amsterdam, wat ongeveer de helft van de totale flora van Nederland is. Ook zijn er erg veel groene corridors in Amsterdam, waardoor planten en dieren zich goed kunnen verspreiden. Rechts zie je een plaatje van de ecologische structuur van Amsterdam en links zie je de locatie van het GWL-terrein in het cirkeltje. Het GWL-terrein ligt dus aan zo’ n groene corridor, waardoor de wijk in zekere zin vrij gemakkelijk gekoloniseerd zou moeten kunnen worden door planten en dieren. Foto: Google Earth Foto: Dienst ruimtelijke ordening

Het urbane floradistrict Veel plantensoorten zijn typisch voor stedelijk gebied Warmteminnende soorten ‘Steensoorten’ Neofyten Pioniersoorten ‘Tuinvlieders’ Opdeling op basis van Denters (2004) in: Stadsafhankelijke soorten Stadsminnende soorten Omdat veel soorten in Nederland alleen in steden voorkomen, is er een flora te benoemen die typisch is voor het stedelijk gebied. Dit heeft geleid tot de opname van het ‘ Urbane floradistrict’ in de Nederlandse flora. Floradistricten zijn afgebakende gebieden met hun eigen typische flora. Zo heb je bijvoorbeeld het Duindistrict, het Waddendistrict, en dus ook het Urbane district.

Fauna Diverse diersoorten zijn afhankelijk van een ‘stenen habitat’ Gierzwaluw Zwarte roodstaart Laatvlieger Foto:Pawel Kuźniar Foto: Marek Szczepanek Foto: Markus Nolf Ook diverse diersoorten zijn afhankelijk van de stad. Gierzwaluwen broeden normaliter in rotsspleten, maar in Nederland in gebouwen. Min of meer hetzelfde geldt voor Zwarte roodstaart en ook veel vleermuissoorten verblijven graag in gebouwen, bijvoorbeeld in de spouwmuren.

Inventarisatie flora 227 plantensoorten (180 natuurlijk, 47 aangeplant) 23 Stadsafhankelijke soorten, 19 stadsminnende soorten Inventarisatie in voorjaar kan nog meer soorten opleveren Pastinaak Foto: Darkone Prachtklokje Foto: Ton Denters Rode spoorbloem Foto: Ton Denters

Bijzondere planten op het terrein Donzige klaproos Bijzondere planten op het terrein Klein glaskruid Tripmadam Stekelkamgras Gele helmbloem Nieuw met animatie Plaatjes: donzige klaproos, tripmadam, stekelkamgras, gele helmbloem en klein glaskruid Foto’s: Ton Denters

Fauna op het GWL-terrein 18 Vogelsoorten, 11 Insectensoorten Inventarisatie incompleet vanwege het seizoen van inventariseren Huismus Foto: Dario Sanchez Grote gele kwikstaart Foto: J.M. Garg Dagpauwoog Foto: Erik-Jan Bijleveld Boomblauwtje Foto: Holger Gröschl

Ecologische identiteit Het ‘groen’ op het GWL-terrein valt op door door: Hoge diversiteit aan plantensoorten Veel bijzondere plantensoorten Vogelvriendelijkheid: o.a. veel Huismussen Veel typen habitat (hagen, grasstroken, moestuinen, pleinen) Op basis van de inventarisatie hebben wij de ecologische identiteit van de wijk beschreven. Met ecologische identiteit bedoelen wij wat de wijk bijzonder maakt, op zichzelf en t.o.v. andere wijken.

Ecologische potentie: flora Muurplanten: Oeverplanten: Hooiland-planten: Muurvaren Foto: Hagen Graebner Tongvaren Foto: Kurt Stüber Pijlkruid Foto: Wiki commons user Teunie Kleine watereppe Foto: Stan Shebs Zomerfijnstraal Foto: Hagen Graebner Blaassilene Foto: Teun Spaans

Ecologische potentie: fauna Tuinfluiter Foto: Jakub Stank Watervleermuis Foto: Gilles San Martin Gewone grootoorvleermuis Foto: Markus Nolf Vroege glazenmaker Foto: Christian Fischer Lantaarntje Foto: Luc Viatour Landkaartje Foto: Jörg Hempel

Aanbevelingen

Elementen voor een diervriendelijk wijk Foto: Bijenhotels.nl Foto: Wiki commons user Stunteltje Foto: vogelhuisje.org

Versterken ecologische identiteit Gericht ‘tuinieren’ in de wijk om bijzondere en ecologisch interessante soorten te bevoordelen - Verspreiden van zaden - Verspreiden van wortelstokken Stokroos Foto: Marc Ryckaert Zegekruid Foto: Zanchetta Fabio Tweekleurig springzaad Foto: Wiki commons user Hectonichus

Aanpassingen in beheer Foto: Caspara van Hellenberg Hubar Foto: Wikimedia commons gebruiker Rasbak Foto: Caspara van Hellenberg Hubar Foto: Oliver Herold

Nieuwe elementen Vijver Muurplantenreservaat Natuurlijke oever Vlindertuin Vijver Muurplantenreservaat Natuurlijke oever Foto: Hans Hillewaert Foto: Dominicus J. Bergsma Foto: Billy Hathorn

Verder onderzoek Waterleliegracht: waterkwaliteit & ecologie Inventarisatie fauna in de wijk

Vragen?