Auteur: Douwe Grijpstra Datum: 11 mei 2012 Arbeidsmarktmonitor voor het hbo 2011 De docent centraal

Inhoud presentatie • I:Context 1. Arbeidsmarkt algemeen 2. Arbeidsmarktomgeving hbo 3. Studentenpopulatie • II:Arbeidsmarkt hbo 4. Personeelsbestand 5. Arbeidsmobiliteit 6. Arbeidsvoorwaarden en –omstandigheden 7. Sociale zekerheid 8. III: Knelpunten en conclusies 8. Knelpunten 9. Conclusies

Deel I: Context

Arbeidsmarkt algemeen • Macro-omgeving arbeidsmarkt • Politiek en beleid: • Bevriezing lonen overheid en onderwijs • Bevordering instroom leraren in po, vo, mbo • (Op termijn) verhoging AOW-leeftijd • Aanvullende kabinetsmaatregelen?? • Economie: • Dubbele dip (in 2012 weer economische krimp, vanaf 2013 licht economisch herstel) • Demografie: • Bevolkingskrimp en vergrijzing • Overig sociaal-maatschappelijk: • Feminisering en verkleuring beroepsbevolking • Individualisering beroepsbevolking (zzp’ers) • Langer doorstuderen jongeren • Andere attitude van Generatie Y t.o.v. werk • Milieu/Leefomgeving: • Door toenemende verkeersknelpunten werk dichterbij huis zoeken

Arbeidsmarkt algemeen: Bevolkingsontwikkeling Totale bevolkingPotentiële beroepsbevolking Bron: CBS/PBL

Arbeidsmarkt algemeen: Werkgelegenheid marktsector (%) Bron: CPB

Arbeidsmarkt algemeen • Landelijke arbeidsmarktontwikkelingen • Vraagzijde • Daling werkgelegenheid marktsector 2012 en 2013, daarna licht herstel banengroei • Daling werkgelegenheid overheid (bezuinigingen) • Stijging werkgelegenheid zorg • Werkgelegenheidsontwikkeling gunstiger op hogere opleidingsniveaus • Aanbodzijde: • Toename beroepsbevolking (stijgende arbeidsparticipatie vrouwen en ouderen) • Toename opleidingsniveau beroepsbevolking • Confrontatie vraag en aanbod: • Door laagconjunctuur momenteel minder moeilijk vervulbare vacatures • Grootste knelpunten in personeelsvoorziening te verwachten voor (para)medische, verzorgende & dienstverlenende, pedagogische, technische en agrarische beroepen • In 2012 en 2013 oplopende werkloosheid, daarna lichte daling • Werkloosheidspercentage structureel lager op hogere opleidingsniveaus

Arbeidsmarktomgeving hbo ‘Meso-omgeving’ arbeidsmarkt hbo • Politiek en beleid: • Strengere selectie hbo-studenten • Intensivering van begeleiding en meer contacturen in hbo • Beter toegeruste hbo-docenten (in 2020 allemaal masterniveau?) • Sociaal leenstelsel masterfase en maatregelen langstudeerders • Demografie: • Sterke mate van vergrijzing personeelsbestand hbo, met name docenten • Technologie en sociale innovatie: • (Grenzen aan) arbeidsbesparing door e-learning / blended learning • ‘Slimmer werken’ (andere organisatie van werkzaamheden)

Studentenpopulatie: Raming Bron: Min v. OCW

Deel II: Arbeidsmarkt hbo

Personeelsbestand: Banen en vacatures Bron: JobFeedBron: HBO-raad.nl BanenVacatures

Personeelsbestand: Functie Bron: STAMOS

Personeelsbestand: Opleidingsniveau Bron: POMO 2009

Personeelsbestand: Leeftijd Bron: HBO-raad.nl 2010

Arbeidsmobiliteit: Instroom en uitstroom Bron: Kennisbank Arbeidszaken Publieke Sector

Arbeidsmobiliteit: Instroom OP naar sector herkomst 2009 Bron: POMO

Arbeidsmobiliteit: Uitstroom OP naar sector bestemming Bron: POMO 2009

Arbeidsmobiliteit: In- en uitstroom OP naar leeftijd 2009 Bron: POMO

Arbeidsmobiliteit: In- en uitstroom • Persoonskenmerken: • Meer vrouwen stromen in dan mannen • Er stromen meer allochtonen in dan uit • Instroom wo-opgeleiden groter dan uitstroom • Naast verjonging dus ook trend van feminisering, verkleuring en upgrading van onderwijzend personeel Bron: POMO

Arbeidsmobiliteit: Reden uitstroom Bron: POMO 2009

Arbeidsmobiliteit: Pushfactoren Bron: POMO 2009

Arbeidsvoorwaarden: Vergelijking onderwijssectoren Bron: Trendnota Arbeidszaken Overheid 2011

Arbeidsvoorwaarden: Als (zeer) belangrijk gezien 2009Bron: POMO

Medewerkertevredenheid: Tevredenheid baan & organisatie Bron: POMO 2009

Medewerkertevredenheid: Tevredenheid met aspecten • Meest tevreden over: • Inhoud van het werk • Mate van zelfstandigheid bij uitvoering werk • Minst tevreden over: • Werkdruk • Mate van bureaucratie Bron: POMO

Sociale zekerheid: Ziekteverzuim Bron: Zestor; CBS

Deel III: Knelpunten en conclusies

Knelpunten kwantitatief • Wervingsbehoefte hbo-sector in vorm van uitbreidings- en vervangingsvraag door pensionering tot 2015 jaarlijks 3% van personeelsomvang • Bij docenten ruim 6% • Als ook rekening wordt gehouden met interne mobiliteit en uitstroom tijdelijke krachten 11% (op instellingsniveau) • Bij docenten licht hoger dan OOP • Door laagconjunctuur nu in hbo-sector geen problemen bij vacaturevervulling; als economie aantrekt (meer concurrentie marktsector) en uitstroom door pensionering in hbo-sector op gang komt wel • Uitzondering voor traditionele probleemvakken

Knelpunten/ontwikkelingen kwalitatief • Alle sectoren stellen hogere eisen aan opleidingsniveau én aan sociale vaardigheden en klant- en samenwerkingsgerichtheid personeel • Meer concurrentie om dit type personeel • De hbo-sector stelt ook hogere eisen (ook door politieke druk) • Naar 100% (?) masters • Meer gepromoveerden • BKO in het hbo • Personeelsbestand hbo-sector qua etniciteit nog onvoldoende afspiegeling studentenpopulatie

Knelpunten door ondoorzichtige arbeidsmarkt • Onbekendheid van werkveld met werk in hbo-sector • Verkeerde beeldvorming onder potentiële werknemers van werk in hbo-sector • Mate en manier van gebruik van sociale media door hogescholen in communicatie- en wervingsstrategie kan beter

Conclusies • De eerste jaren geen grote knelpunten in de personeelsvoorziening • Wel voor bepaalde, traditioneel lastige, vakken en functies • Kans om te mikken op kwaliteit • Zij-instromers uit het werkveld (MA’s en anderen) • Langzamerhand meer MA’s en PhD’s vanuit de universiteit • Voordeel: HBO werft al onder zij-instromers • In combinatie met betere inbedding/contacten met het regionale werkveld

Bedankt voor uw aandacht! Douwe Grijpstra Panteia/Research voor Beleid Voor meer informatie: “Arbeidsmarktmonitor De docent centraal” Daarin ook oplossingsrichtingen en voorbeelden van praktijkoplossingen van hogescholen