HGZO-congres 2011 Samenwerken Samen werken Samen leren Onderwijscentrum Zorgopleidingen AMC

HGZO-congres 2011 Samenwerken Carol Timmer Opleidingskundige/Coördinator Onderwijscentrum Zorgopleidingen AMC (020 – 56) 64331 c.g.timmer@amc.uva.nl HGZO-congres 2011 Onderwijscentrum Zorgopleidingen AMC

Even ‘snuffelen’ aan elkaar… Wie bent u? Wat komt u halen? Wat komt u brengen? HGZO-congres 2011

Mijn doel: dat het onderstaande schema voor u Samenwerken Mijn doel: dat het onderstaande schema voor u aan het eind van mijn verhaal duidelijk is… HGZO-congres 2011

Ik vind interactie prettig! Dus ik nodig u uit om te Samenwerken Ik vind interactie prettig! Dus ik nodig u uit om te reageren en vragen te stellen tijdens mijn presentatie. HGZO-congres 2011

Even ‘buzzen’ met de buren die u nog niet kent… Met welke organisaties werkt uw eigen organisatie samen bij het opleiden? HGZO-congres 2011

Samenwerken Het AMC wil met een beperkt aantal opleidingen structureel samenwerken bij het opleiden voor en in het AMC. HGZO-congres 2011

Drie bij leren en werken betrokken partijen: HGZO-congres 2011 Samenwerken Drie bij leren en werken betrokken partijen: Stagiare/student LEREN Lange tijd was er een tamelijk moeizame verhouding tussen HET werkveld en DE opleidingen in de zorg. Dit komt volgens mij omdat de relatie tussen de nieuwe opleidingen na de invoering van de nieuwe kwalificatiestructuur voor beroepen en opleidingen in de zorg, tamelijk onduidelijk was. Bij het oude inserviceonderwijs was duidelijk voor wie opgeleid moest worden. De nieuwe opleidingen moesten ‘breed’ opleiden voor alle werkvelden. In de communicatieleer is een axioma dat in de menselijke communicatie veel bepaald wordt door de wijze waarop de relatie wordt of is gedefinieerd. Hier zit naar mijn mening op dit ogenblik de grote angel in de samenwerking tussen het werkveld en de opleidingen in de zorg. Ik vind dat er sprake is van voortdurende wederzijdse diskwalificatie. Deze is naar mijn mening voor een deel gebaseerd op angst en wantrouwen en een deel op realiteit. En zoals bij alle pathologie: het wordt pas echt gevaarlijk als realiteit en irreële meningen door elkaar heen gaan lopen. Het mooiste voorbeeld is natuurlijk de paranoïde waan van de achterdochtige man die bang is belaagd en achtervolgd te worden. Hij sluit daarom zijn huis hermetisch af met ijzeren platen, koopt een geweer om zich te beschermen, scheldt de buren uit en beschuldigt hen. Deze waarschuwen de politie. De politie besluit een arrestatie-eenheid met veel geweld het pand te laten betreden. Zo krijgt de paranoïde man toch weer zijn gelijk… Of vrij vertaald: ‘Zie je wel de studenten die zij sturen weten en kunnen niks!’ of ‘Ze weten in dat ziekenhuis niet eens van methodisch werken inhoudt!’ Er is ook nog al wat interpunctieproblematiek in de samenwerking, wat er kort gezegd op neerkomt: ‘Ik doe dit, omdat jij dat doet.’ ‘Ja, maar ik doe dat, omdat jij dit doet’’ ‘Dit kan wel zo zijn, maar jij bent toen met dat begonnen.’ ‘Ik zal je bewijzen dat dit niet zo is, want daarvoor had jij al dat gedaan.’ Dit zal zonder twijfel leiden tot een oneindige reeks van ‘ditjes’ en ‘datjes’, gekrenkte zielen, boze buien, beschuldigingen en verdachtmakingen over en weer om het eigen gelijk over ‘dit’ of ‘dat’ te bewijzen. Slechts metacommunicatie in de relatie tussen zorginstellingen en opleidingen kan ons verhoeden om in zo een oneindige reeks terecht te komen. Met elkaar vaststellen wat we met de relatie aan het doen zijn, concrete doelstellingen, transparante samenwerking- en bevelstructuur, zicht op waar de gevoeligheden liggen, respect en mededogen voor elkaars positie, belang en standpunt kan ons helpen om tot een constructieve relatie te komen. Dat zal van beide partijen veel wijsheid en geduld vragen. Vertegenwoordigers van de zorginstellingen en opleidingen bekijken elkaar in veel gevallen nog met stereotype beelden en zetten steeds weer dezelfde bril op die focust op wat er niet goed is. Geluiden als: ‘Ze leren daar niks op die school.’ ‘Tsjonge, de werkbegeleider van mijn stagiaire wist niet eens wat een competentie is.’ ‘De kwaliteit van de patiëntenzorg daar, is ver beneden peil. Mijn 94-jarige, demente grootmoeder is op afdeling X uit haar bed gevallen en heeft een heup gebroken.’’ ‘Ze leren ze niet eens waar de lever zit. Zelfs vierdejaars kunnen je dat niet vertellen’ ‘Laat DIE docenten maar eens een weekje in de praktijk komen werken.’ ‘Ze willen de studenten alleen maar productie laten maken. En voor het leren is geen tijd.’ ‘Ze moeten niet denken dat ze de mbov-opleiding over kunnen nemen. Het wordt bijna weer een inservice-opleiding van het AMC.’ ‘Ze bakken er daar helemaal niks van. Kijk maar naar de rapporten van de instpectie. We zullen ze wel eens gaan vertellen en laten zien met onze eigen bijscholing hoe je verpleegkundigen opleidt voor de praktijk.’ Elke uitspraak is waar en tegelijk ook niet waar. Deze zijn gebaseerd op destructieve emoties en negatieve beelden over en weer. Helaas kunnen dit soort beelden ‘groeien als kanker’ en fataal zijn voor een constructieve samenwerking bij het inrichten en uitvoeren van een hoogwaardige opleiding tot AMC-verpleegkundige. Mijn voorstel is: laten we trots zijn/worden op elkaar; transparantie in de samenwerking en besluitvormingstructuur bewerkstelligen; hard werken aan een constructieve en vruchtbare samenwerking; hard werken aan de opleiding tot MBOV/AMC-verpleegkundige en doktersassitente/AMC; vooral aandacht geven aan gewenst gedrag; ongewenst gedrag geven we negatieve feedback op; onmogelijk gedrag wordt vanuit de lijn ‘beloond’ met een slecht nieuwsgesprek. Werkgever AMC Opleiding HGZO-congres 2011 Onderwijscentrum Zorgopleidingen AMC 8

HGZO-congres 2011 Samenwerken Drie betrokken partijen: bij verschillende visies op leren en verplegen Stagiaire student Stagiaire/student LEREN AMC Opleiding HGZO-congres 2011 Onderwijscentrum Zorgopleidingen AMC 9

HGZO-congres 2011 Samenwerken Bij helderheid in verantwoordelijkheden en belangen en bij gedeelde opvattingen over de beroepsuitoefening Stagiaire/student Stagiaire student Opleiding LEREN AMC HGZO-congres 2011 Onderwijscentrum Zorgopleidingen AMC 10

HGZO-congres 2011 Samenwerken Student LEREN Opleiding AMC Streven naar extern consistent curriculum Alle partijen hebben ongeveer dezelfde visie op het opleiden van studenten en op de zorgverlening. HGZO-congres 2011 Onderwijscentrum Zorgopleidingen AMC 11

HGZO-congres 2011 Samenwerken Wie zit er op welke stoel, wie is klant van wie? ? AMC Student Opleiding Het AMC levert primair zorg aan in het AMC-ziekenhuis opgenomen patiënten en de hbov-opleiding levert primair onderwijs aan de studenten. Bij het opleiden van toekomstige verpleegkundigen werken de mbov-opleiding en AMC nauw samen bij vorm en inhoud geven aan het buitenschools curriculum van de opleiding tot MBO-Verpleegkundige. Alle partijen hebben er belang bij dat de uitgangspunten over hoe, wat, waar en waarom geleerd wordt zo dicht mogelijk bij elkaar liggen. De student is de enige die kan leren. De opleiding en het AMC faciliteren dit leren. HGZO-congres 2011 Onderwijscentrum Zorgopleidingen AMC 12

Weer ‘buzzen’ met de buren Hoe is de rolverdeling bij het opleiden voor uw organisatie? HGZO-congres 2011

HGZO-congres 2011 Samenwerken Samenwerken vanuit de eigen ‘core-business’ AMC student opleiding patiëntenzorg leren van het beroep opleiden Het AMC levert primair zorg aan in het AMC-ziekenhuis opgenomen patiënten en de hbov-opleiding levert primair onderwijs aan de studenten. Bij het opleiden van toekomstige verpleegkundigen werken de mbov-opleiding en AMC nauw samen bij vorm en inhoud geven aan het buitenschools curriculum van de opleiding tot MBO-Verpleegkundige. Alle partijen hebben er belang bij dat de uitgangspunten over hoe, wat, waar en waarom geleerd wordt zo dicht mogelijk bij elkaar liggen. De student is de enige die kan leren. De opleiding en het AMC faciliteren dit leren. HGZO-congres 2011 Onderwijscentrum Zorgopleidingen AMC 14

HGZO-congres 2011 Samenwerken Leren los van elkaar = binnenschools leren = leren/nieuw gedrag student = buitenschools leren HGZO-congres 2011 Onderwijscentrum Zorgopleidingen AMC 15

HGZO-congres 2011 Samenwerken Ze leren nog veel meer dan wij plannen… = binnenschools leren = leren/nieuw gedrag student = buitenschools leren HGZO-congres 2011 Onderwijscentrum Zorgopleidingen AMC 16

= leren/nieuw gedrag student HGZO-congres 2011 Samenwerken Los van elkaar = binnenschools leren = leren/nieuw gedrag student = buitenschools leren HGZO-congres 2011 Onderwijscentrum Zorgopleidingen AMC 17 17

HGZO-congres 2011 Samenwerken Los van elkaar onderwijs onder OC&W en praktijk onder VWS; sterke scheiding opleiding  werkveld, zowel fysiek als qua opvattingen over opleiden en verplegen; weinig socialisatie student voor het beroep/werkgever; nadruk op theorie ten opzichte van praktijk; weinig stages; docenten en werkbegeleiders kennen elkaar niet. HGZO-congres 2011 Onderwijscentrum Zorgopleidingen AMC 18

Los van elkaar en activiteiten georiënteerd docenten, praktijkopleider, werkbegeleiders en studenten kunnen voor een groot deel zelf bepalen wat zij doen. Ieder op haar eigen manier streeft ernaar het opleiden zo goed mogelijk uit te voeren; het (opleidings)beleid kan worden getypeerd als ‘ad hoc’ en korte termijn, er is geen gezamenlijke opvatting over de inhoud en vormgeving van het opleiden voor de beroepspraktijk; de meeste afspraken over het opleiden en geven van werk-begeleiding aan de stagiaires zijn niet vastgelegd en komen ‘min of meer toevallig’ tot stand; er is geen of weinig informatie beschikbaar over de afdeling, de opleiding, leren van het beroep of leren in de zorginstelling; problemen krijgen pas aandacht als er klachten of incidenten zijn. HGZO-congres 2011

HGZO-congres 2011 Samenwerken Los van elkaar = binnenschools leren = leren/nieuw gedrag student = buitenschools leren HGZO-congres 2011 Onderwijscentrum Zorgopleidingen AMC 20

HGZO-congres 2011 Samenwerken Sluit naadloos op elkaar aan = binnenschools leren = leren/nieuw gedrag student = buitenschools leren HGZO-congres 2011 Onderwijscentrum Zorgopleidingen AMC 21

HGZO-congres 2011 Samenwerken Sluit naadloos op elkaar aan opleiding en zorginstelling werken samen; gevestigd in dezelfde regio; regelmatig overleg; ‘schools gedrag’ van de student; eerst de theorie leren op school dan in de praktijk gaan leren uitvoeren; vierjarige opleiding met ieder jaar een stage. HGZO-congres 2011 Onderwijscentrum Zorgopleidingen AMC 22

Sluit naadloos op elkaar aan en procesgeoriënteerd opleiden het opleidingsproces wordt beheerst, de processen zijn geïdentificeerd en beschreven; taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de praktijk-opleider, werkbegeleiders en studenten zijn helder geformuleerd; afspraken over het opleiden zijn vastgelegd; informatie is beschikbaar voor de studenten over de patiëntencategorieën, stage- en/of praktijkwerkboeken van de opleidingen liggen op de afdeling; informatie over het opleiden is beschikbaar voor de werkbegeleiders en docenten kennen het ziekenhuis; verbeteringen binnen de processen op het terrein van het opleiden van studenten vinden plaats op basis van geconstateerde afwijkingen. HGZO-congres 2011

HGZO-congres 2011 Samenwerken Sluit naadloos op elkaar aan = binnenschools leren = leren/nieuw gedrag student = buitenschools leren HGZO-congres 2011 Onderwijscentrum Zorgopleidingen AMC 24

HGZO-congres 2011 Samenwerken Verbonden = binnenschools leren = binnen- en buitenschools geïntegreerd = leren/nieuw gedrag student = buitenschools leren HGZO-congres 2011 Onderwijscentrum Zorgopleidingen AMC 25

HGZO-congres 2011 Samenwerken Verbonden In de praktijk wat kan… Op school wat moet… = binnenschools leren = binnen- en buitenschools geïntegreerd = leren/nieuw gedrag student = buitenschools leren HGZO-congres 2011 Onderwijscentrum Zorgopleidingen AMC 26

HGZO-congres 2011 Samenwerken Verbonden Leerwerkplaats Leerafdeling Leerwerkeenheid = binnenschools leren = binnen- en buitenschools geïntegreerd = leren/nieuw gedrag student = buitenschools leren HGZO-congres 2011 Onderwijscentrum Zorgopleidingen AMC 27

HGZO-congres 2011 Samenwerken Verbonden opleiding en zorginstelling werken nauw samen in formele samenwerkingsverbanden; ongeveer dezelfde uitgangspunten ten aanzien van zorgverlening en opleiden; diverse leertrajecten afgestemd op student en werkgever; socialisatie van de student voor het beroep; docenten van school in ‘het wit’ op de werkvloer; experts uit de praktijk voor de klas; leerafdelingen/leerwerkplaatsen/leerwerkeenheden; samen duaal en/of BBL-opleidingen. HGZO-congres 2011 Onderwijscentrum Zorgopleidingen AMC 28

Verbonden en systeemgeoriënteerd er wordt systematisch gewerkt aan de verbetering van het opleiden voor de instelling, de ‘plan-do-check-act cirkel’ wordt toegepast, ‘klantenfocus’ is dominant: men wil problemen en klachten van studenten en de opleidingen voorkomen in plaats van te verhelpen, het beleid heeft draagvlak binnen de instelling en opleiding en wordt goed uitgedragen door de leidinggevenden, opleiders en werkbegeleiders. HGZO-congres 2011

HGZO-congres 2011 Samenwerken Verbonden In de praktijk wat kan… Op school wat moet… = binnenschools leren = binnen- en buitenschools geïntegreerd = leren/nieuw gedrag student = buitenschools leren HGZO-congres 2011 Onderwijscentrum Zorgopleidingen AMC 30

HGZO-congres 2011 Samenwerken Opleiden in ketens LEREN EN WERKEN LEREN EN WERKEN ROCvA/HvA/UvA Zorgketenpartners LEREN en WERKEN Bij- en nascholing Teaching Hospitals LEREN EN WERKEN LEREN EN WERKEN HGZO-congres 2011 Onderwijscentrum Zorgopleidingen AMC 31

HGZO-congres 2011 Samenwerken Leren is net werken in netwerken (1) ials nauw samenwerken in netwerken met ‘stakeholders’ als: zorginstellingen, patiëntenverenigingen, zorgverzekeraars, middelbare scholen en opleidingen; kenniskringen/kennistransfer (lectoraat); innovaties op het terrein van zorg en opleiden; curricula voornamelijk afgestemd op zorgcategorieën die voor komen in de zorgketens van het samenwerkingsverband; mogelijkheid tot eerste jaar met brede oriëntatie: bijvoorbeeld mbo-hbo; bijvoorbeeld SPH, HBOV, Fysiotherapie. HGZO-congres 2011 Onderwijscentrum Zorgopleidingen AMC 32

HGZO-congres 2011 Samenwerken Leren is net werken in netwerken (2) ials ials gezamenlijke voorlichting (zorginstellingen, mbo en hbo), werving en selectie voor opleiding/beroepen en doorstroom; veel plaats- en docentonafhankelijk leren; socialisatie van de student voor het beroep en leren functioneren in zorgketens; Communities of practice; multiprofessionele leerwerkplaats, leerafdelingen; opleiden voor meerdere instellingen, projecten in de zorgketens; Nursing Development Units/Educational Development Units. HGZO-congres 2011 Onderwijscentrum Zorgopleidingen AMC 33

Opleiden in ketens doelmatigheid en doelgerichtheid van de afdeling bij het opleiden worden bevorderd door af te stemmen met anderen in de ketenzorg, bijvoorbeeld met andere verpleegafdelingen in het AMC, OCZ, andere zorginstellingen (Teaching Hospitals bijvoorbeeld OLVG), UMC’s, middelbare scholen en/of opleidingen tot verpleegkundige; in samenspraak met de opleiding is een afdelingsgebonden module beschikbaar waarin aangeven wordt wat de beginvereisten zijn om op de afdeling te kunnen leren en wat het eindresultaat is van het leerproces op de afdeling in het kader van ketenzorg; men onderhoudt contacten, werkt samen, houdt rekening met wensen van andere organisatieonderdelen in het AMC en externe organisaties in de zorgketen en vergelijkt de eigen prestaties met die van andere verpleegafdelingen/zorginstellingen; per samenwerkingspartner bij het opleiden in de zorgketen wordt bepaald wie het meest geschikt is om een bepaalde taak uit te voeren. Besturingssystemen worden met elkaar verbonden; innovatie staat voorop. HGZO-congres 2011

HGZO-congres 2011 Samenwerken Samenwerken= samen werken en samen leren Opleiden in de zorg steeds meer SAMEN! Is het schema u nu duidelijk? GESCHEIDEN OP ELKAAR AANSLUITEN VERBONDEN MET ELKAAR OPLEIDEN IN KETENS HGZO-congres 2011 Onderwijscentrum Zorgopleidingen AMC 35

Samenwerken= samen werken en samen leren In welke fase bevindt uw organisatie zich? GESCHEIDEN OP ELKAAR AANSLUITEN VERBONDEN MET ELKAAR OPLEIDEN IN KETENS HGZO-congres 2011

Kritische succesfactoren HGZO-congres 2011 Samenwerken Kritische succesfactoren overeenstemming over visie en doelen; durf en pioniersgeest; interdependentie(bewustzijn); domeinconsensus; elkaar kennen en vertrouwen; klimaat en sfeer; onderhandelingsvermogen; middelen beschikbaar; structuur; methodisch en planmatig werken: projecten; regelmatig evalueren en ‘succes vieren’. En dan nog is het niet allemaal rozengeur en maneschijn… overeenstemming over visie en doelen geven ze richting aan ons samenwerkingsverband, vormen ze een leidraad voor beslissingen durf en pioniersgeest kunnen we ‘omdenken’, durven we gebaande paden te verlaten voor een nog onzeker perspectief, hebben we trekkers met lef en passie Interdependentie (bewustzijn) hebben we elkaar nodig om de doelen te berei­ken, is gelet daarop de samenstelling van ons samenwerkingsverband adequaat, zijn we ons de onderlinge afhankelijkheid ook goed bewust en gedragen we ons daar ook naar domeinconsensus is er voldoende overlap in het werk zodat samenwerken kan lonen, zijn we op de hoogte van elkaars werkgebied, betwisten we elkaars aanspraken op ieders domein niet, gun­nen we de ander regie, spreken we elkaar aan als dat nodig is elkaar kennen hebben we zicht op elkaars werk, deskundigheid en specifieke competenties, erken­nen en respecteren we die ook, maken we daar optimaal gebruik van onderhandelingsvermogen erkennen we dat belangen legitiem zijn, dat open oog voor de belan­gen van de ander en duidelijkheid over de eigen belangen nodig zijn om tot resultaten te komen, kan en mag er over onderhandeld worden middelen beschikken we over de juiste en voldoende mensen en middelen in brede zin, hebben we met elkaar de competenties die nodig zijn om het doel te bereiken, zijn we adequaat en con­structief op zoek naar eventuele aanvulling of verbetering van mensen en middelen (geld, ..) structuur hebben we een adequate structuur en sturing voor het samenwerkingsverband, inclu­sief procedures/spelregels, afspraken, overleg en besluitvorming methodisch en planmatig werken biedt onze manier van werken voldoende garantie voor het berei­ken van de doelen en geeft deze optimaal houvast aan de leden van het samenwerkingsver­band, werken we systematisch aan het oplossen van problemen vertrouwen realiseren we ons het belang van vertrouwen, investeren we in de groei ervan, weten we wantrouwen te signaleren en adequaat aan te pakken klimaat en sfeer werken we constructief samen, met respect, een luisterend oor, werkelijke inte­resse in elkaar, in een open klimaat, waar ruimte is voor gezelligheid en ieder zichzelf kan zijn regelmatig evalueren stappen we met enige regelmaat in de helikopter, om de zakelijke voort­gang en de samenwerking kritisch te bekijken, leren we van wat we zien en nemen we waar nodig verbetermaatregelen HGZO-congres 2011 Onderwijscentrum Zorgopleidingen AMC

HGZO-congres 2011 Samenwerken Samenwerken= samen werken en samen leren Heeft u nog vragen? GESCHEIDEN OP ELKAAR AANSLUITEN VERBONDEN MET ELKAAR OPLEIDEN IN KETENS HGZO-congres 2011 Onderwijscentrum Zorgopleidingen AMC 38

HGZO-congres 2011 Samenwerken Dank u voor uw aandacht. HGZO-congres 2011 Onderwijscentrum Zorgopleidingen AMC 39