Onderzoek naar de effecten van inductie van beginnende leraren in het voortgezet onderwijs Aanleiding tot het onderzoek Het lerarentekort in het voortgezet onderwijs De verwachte daling in de kwaliteit van het lerarencorps Onderzoeksvragen Wat kunnen we doen om de uitval van beginnende leraren te voorkomen? Wat kunnen we doen om de vaardigheidsontwikkeling van beginnende leraren te versnellen? Wim van de Grift & Michelle Helms-Lorenz, 2014

Leeftijden van leraren in het voortgezet onderwijs in 2010 (EaG, 2012) Vanaf 2016 gaat een grote groep zeer ervaren leraren het voortgezet onderwijs verlaten Zij worden vervangen door een kleine groep beginnende leraren Als we niets doen, kan dat leiden tot een lerarentekort, en een daling in de kwaliteit van het lerarencorps

% leerlingen dat naar HAVO of VWO gaat De afgelopen 23 jaar zijn 13% meer leerlingen naar havo en vwo gegaan Leerlingen die naar hogere opleidingen gaan, verblijven een jaar langer in het voortgezet onderwijs Zij dragen bij aan de groei van het lerarentekort

Instroom van 12-jarigen het voortgezet onderwijs in 2010 (CBS, STATline) Vanaf 2013 krimpt de instroom leerlingen van 207.000 geleidelijk naar 182.000 in 2020 Deze daling van bijna 12% zal het lerarentekort mitigeren

Uitval van beginnende leraren uit het beroep Ongeveer 25% van de beginnende leraren verlaat binnen 5 jaar de school waar ze hun loopbaan zijn begonnen (Centerdata, 2012; De Jonge & De Muijnck, 2002; OCW, 2003; 2010; Van Kregten & Moerkamp, 2004). Dit is overigens allerminst een specifiek Nederlands probleem (Algozzine, Gretes, Queen, Cowan-Hathcock, 2007; Andrews, Gilbert & Martin, ###; Ingersoll & Smith, 2003; Alliance for Excellent Education, 2004; Danielson, 2002). Uit nader onderzoek blijkt: Ongeveer 16% van de beginnende leraren verlaat binnen 3 jaar het beroep en 14% hopt naar een andere baan (Van de Grift, W. & Helms-Lorenz, M. (2013). Waarom verlaten zoveel beginnende leraren de school waar zij hun carrière begonnen. Van twaalf tot achttien, 23(8).

‘Optimistische’ schatting van de onvervulde vraag naar leraren in het voortgezet onderwijs (CentERdata, 2013, 66) Na 2018 zal het leraren-tekort in het voortgezet onderwijs verwaar-loosbaar zijn

Relatief eenvoudige mitigerende processen Wetend, dat het lerarentekort in het voortgezet onderwijs na 2018 verwaarloosbaar zal zijn (CentERdata, 2013), lopen we in de komende periode het risico dat men ‘aan de knoppen gaat draaien’: Langer doorwerken van ervaren leraren De klassengrootte verhogen Het aantal lesuren per docent verhogen Grotere toepassing van ‘blended learning’ en video-onderwijs

Het ‘kwalitatieve’ lerarentekort Het probleem van het ‘kwalitatieve lerarentekort’ zou in het voortgezet onderwijs wel eens groter kunnen zijn dan het kwantitatieve tekort, dat na 2018 afgelopen is De beginnende leraren die de komende jaren de uitstromende ervaren leraren gaan vervangen, liggen in pedagogisch didactische vaardigheid nog ver achter bij de ervaren leraar Dit alles kan ten koste gaan van de prestaties van onze leerlingen

Pedagogisch didactische vaardigheid en ervaring van 1604 leraren in het voortgez. onderwijs (gemidd.=21.91; s.d.=6.85) Beginnende leraren liggen ongeveer twee derde standaard deviatie achter bij de gemiddelde leraar en zij liggen een volle standaard deviatie achter bij de ‘top’ leraar

Waarom is dit een serieus probleem? De kwaliteit van het pedagogisch didactisch handelen is niet alleen gerelateerd aan leerwinst maar ook aan het later inkomen van leerlingen Leerlingen van leraren die een standaard deviatie beter zijn, boeken 10% tot 25% meer leerwinst (Aaronson, Barrow & Sander, 2007; Brandsma & Knuver, 1989; Bosker & Witziers, 1996; Hanushek & Rivkin, 2010; Houtveen & Van de Grift, 2007a; 2007b; Kane & Staiger, 2008; Rivkin, Hanushek & Kain, 2005; Roeleveld, 2003; Rockoff, 2004; Wijnstra, Ouwens & Béguin, 2003) Leerlingen van leraren die een standaard deviatie beter zijn, verdienen op latere leeftijd gemiddeld 20.000 dollar meer (Hanushek, 2011)

Beroepservaring en leerlingprestaties Leigh, A. (2010). Estimating Teacher Effectiveness from two-year changes in students' test scores Economics of Education Review, 29, 480-488.

Onderzoeksvragen De belangrijkste vraag is dus eigenlijk niet Wat kan gedaan worden om uitval van beginnende leraren uit het beroep te beperken? maar Wat kan gedaan worden om de ontwikkeling van pedagogisch didactische vaardigheden van beginnende leraren te versnellen?

Pedagogisch didactische vaardigheid en ervaring (n=1604; gemiddelde=21.91; sd=6.85) Wanneer afstudeerders beginnende leraren, en leraren met veel ervaring 25% van een standaard deviatie zouden groeien in pedagogisch didactische vaardigheid

ICALT-Raschschaal ‘De leraar …’ (n=1604; gem=21.91; sd=6.85) toont in gedrag en taalgebruik respect voor leerlingen -5.57 1 normering geeft duidelijke uitleg van de leerstof -1.94 2 zorgt voor ontspannen sfeer -1.78 3 ondersteunt het zelfvertrouwen van leerlingen -1.05 4 geeft feedback aan de leerlingen -.99 5 zorgt voor een ordelijk verloop van de les -.95 6 zorgt voor wederzijds respect -.85 7 halverwege opleiding zorgt voor doelmatig klassenmanagement -.76 8 geeft goed gestructureerd les -.71 9 bevordert dat leerlingen hun best doen -.67 10 gebruikt leertijd efficiënt 11 gaat tijdens verwerking na of leerlingen opdrachten goed uitvoeren -.50 12 stelt vragen die leerlingen tot denken aanzetten -.42 13 betrekt alle leerlingen bij de les -.12 14 verduidelijkt bij de aanvang van de les de lesdoelen 15 hanteert werkvormen die leerlingen activeren -.04 16 duidelijke uitleg van didactische hulpmiddelen en opdrachten .16 17 stimuleert leerlingen om over oplossingen na te denken 18 gaat tijdens instructie na of leerlingen de leerstof hebben begrepen .23 19 startende leraar stimuleert het zelfvertrouwen van zwakke leerlingen .36 20 zorgt voor interactieve instructie .65 21 1-5 jr ervaring moedigt kritisch denken van leerlingen aan 22 bevordert het toepassen van het geleerde .71 23 6-15 jr ervaring laat leerlingen hardop denken .81 24 gemiddelde leraar leert leerlingen hoe complexe problemen te vereenvoudigen 1.26 25 16-20 jr ervaring gaat na of de lesdoelen werden bereikt 1.32 26 stimuleert het gebruik van controle activiteiten 1.54 27 leert leerlingen oplossingen checken 1.57 28 stemt de instructie af op relevante verschillen tussen leerlingen 1.79 29 vraagt leerlingen na te denken over strategieën bij de aanpak 1.82 30 biedt zwakke leerlingen extra leer-en instructietijd 1.86 31 stemt verwerking van leerstof af op verschillen tussen leerlingen 2.26 32

Onderzoeksvragen Verlaten beginnende leraren die gedurende hun inductieperiode goed opgevangen en begeleid worden minder vaak het beroep? En: Maken beginnende leraren die gedurende hun inductieperiode goed opgevangen en begeleid worden een snellere ontwikkeling door in hun pedagogisch didactische vaardigheden?

Effectmaten Telefonische interviews bij de beginnende leraren die hun eerste baan verlaten hebben, die gericht zijn op: het onderscheiden van ‘hoppers’ en ‘stoppers’ en op het achterhalen van de redenen voor eerste baanverlating De vragenlijst ‘Leerlingenpercepties van pedagogisch didactisch handelen’ (24 items uit de lijst ‘Mijn leraar …’ die voldoen aan de assumpties van het Raschmodel (Maulana, Van de Grift, & Helms-Lorenz, 2014) Itemvoorbeeld: ‘Mijn leraar legt mij alles duidelijk uit’

Raschschaal Vragenlijst ‘Mijn leraar …’ nooit zelden regelmatig vaak …benadert mij met respect 1 …bereidt zijn/haar lessen goed voor 2 …geeft antwoord op mijn vragen 3 …betrekt mij bij de les 4 …maakt duidelijk wat ik voor een proefwerk moet leren 5 …helpt mij als ik iets niet weet of kan 6 …let erop dat ik anderen met respect behandel 7 …helpt mij als ik iets niet snap 8 …legt mij uit hoe ik iets moet doen 9 …gebruikt duidelijke voorbeelden 10 …maakt mij duidelijk wat de bedoeling van de les is 11 …zorgt dat ik mijn best doe 12 …legt mij alles duidelijk uit 13 …heeft aandacht voor mij 14 …hanteert duidelijke regels 15 …zorgt dat ik oplet 16 …sluit aan bij wat ik weet of kan 17 …controleert of ik de lesstof heb begrepen 18 …zorgt dat ik mijn tijd goed gebruik 19 …geeft mij zelfvertrouwen bij moeilijke taken 20 …zet mij aan het denken 21 …vertelt mij hoe ik iets moet leren 22 …motiveert mij 23 …weet wat ik moeilijk vind 24

Treatment Het inductiearrangement omvat: Werkdrukreductie Enculturatie in schoolbeleid en schoolregels Werken met plannen voor professionele ontwikkeling Observatie en coaching Meetinstrumenten: Werkdrukreductie (20 dichotome items van het type: ‘Minder lessen te geven dan minder ervaren collega’s’) Enculturatie in schoolbeleid en schoolregels (6 dichotome items van het type: ‘Een speciaal informatiepakket over de structuur, organisatie en cultuur van de school’) Werken met plannen voor professionele ontwikkeling (10 dichotome items van het type: ‘Werken met een persoonlijk ontwikkelingsplan’) Observatie en coaching (26 dichotome items van het type: ‘Feedback ontvangen op geobserveerde lessen’)

Steekproef Simple random sample van 338 beginnende leraren in het voortgezet onderwijs met experimentele groep en controlegroep   experimentele groep controle groep verschil significant 192 leraren 146 leraren % vrouwelijke leraren 54 n.s. % leraren met alphavak 56 52 % leraren met bètavak 30 33 % leraren met gammavak 7 9 % bevoegde leraren 61 71 .05 pedagogisch didactische vaardigheid bij de start (ruwe score) 16.25 17.83 .01 pedagogisch didactische vaardigheid bij de start (Warm’s θ) 1.17 1.63

Implementatie van de treatment n.s.

1e baanverlating na 3 jaar (na correctie voor verschillen in bevoegdheid en startvaardigheid) In de experi-mentele groep 2% minder stoppers en 4% minder hoppers dan in de controlegroep

Ontwikkeling in pedagogisch didactische vaardigheid (in Warm’s θ; meting 1: gem 1.39 s.d. 1.37) Leraren in de experimentele groep halen in twee jaar hun achterstand in op de leraren in de controle groep

Groei in pedagogisch didactische vaardigheid na 2 jaar (in effectgrootte) Leraren in de experimentele groep boeken in twee jaar ruim anderhalf keer zoveel leerwinst (e.s.=.26) als de leraren in de controle groep

Multiniveau regressie analyse ‘binnen 3 jaar stoppen met het beroep’ (n= 338 beginnende leraren; 62 scholen) model 0 model 1 Te verklaren variantie leraar school   .132 *** .002 .060 *** .003 fixed effects Intercept Binnen 3 jaar stoppen met beroep .159 (.021)*** .524 (.081)*** Niveau 1 (beginnende leraar) Bevoegdheid -.102 (.047)* Pedagogisch didactische vaardigheid bij de start -.02 (.004)*** Niveau 2 (school) Werkdruk .009 (.023) Enculturatie in schoolbeleid en schoolregels -.046 (.023)* Plan voor professionele ontwikkeling .030 (.024) Observeren en coachen in de klas  -2* log likelihood 280.131 9.676 noot: *<.05 **<.01 ***<.001

Multiniveau regressie analyse ‘pedagogisch didactische vaardigheid na 3 jaar’ (n= 159 beginnende leraren; 62 scholen) model 0 model 1 Te verklaren variantie leraar school   .68 *** .09 .46*** .20* fixed effects Intercept Ped. did. vaardigheid na 3 jaar 2.35 (.08)*** 1.48 (.19)**** Niveau 1 (beginnende leraar) Bevoegdheid .31 (.20)* Ped. did. vaardigheid bij de start .33 (.08)**** Niveau 2 (school) Werkdrukreductie .20 Enculturatie in schoolbeleid en schoolregels .10 (.10) Plan voor professionele ontwikkeling -.04 Observeren en coachen in de klas  .26 (.09)*** -2* log likelihood 407.52 235.83 noot: *<.10 **<.05 ***<.01 ****<.001

MIJN LERAAR … Raschschaal: 0-24; gem: 17.02; s.d.: 4.94 benadert mij met respect 1   Reden voor uitval is onbekend Stopt op eigen initiatief Stopt omdat contract eindigt Stopt wegens slecht functioneren ‘Hopt’ naar andere baan Emigreert of gaat op buitenlandse reis Stopt om privé redenen Starter Blijver Na 1 jaar ervaring Na 2 jaar ervaring Ervaren leraar 11.45 11.98 13.36 13.91 14.46 15.38 15.40 17.02 18.20 18.94 20.25 20.96 bereidt zijn/haar lessen goed voor 2 geeft antwoord op mijn vragen 3 betrekt mij bij de les 4 maakt duidelijk wat ik voor een proefwerk moet leren 5 helpt mij als ik iets niet weet of kan 6 let erop dat ik anderen met respect behandel 7 helpt mij als ik iets niet snap 8 legt mij uit hoe ik iets moet doen 9 gebruikt duidelijke voorbeelden 10 maakt mij duidelijk wat de bedoeling van de les is 11 zorgt dat ik mijn best doe 12 legt mij alles duidelijk uit 13 heeft aandacht voor mij 14 hanteert duidelijke regels 15 zorgt dat ik oplet 16 sluit aan bij wat ik weet of kan 17 controleert of ik de lesstof heb begrepen 18 zorgt dat ik mijn tijd goed gebruik 19 geeft mij zelfvertrouwen bij moeilijke taken 20 zet mij aan het denken 21 vertelt mij hoe ik iets moet leren 22 motiveert mij 23 weet wat ik moeilijk vind 24

MIJN LERAAR … Raschschaal: 0-24; gem: 17.02; s.d.: 4.94 benadert mij met respect 1   bereidt zijn/haar lessen goed voor 2 geeft antwoord op mijn vragen 3 betrekt mij bij de les 4 maakt duidelijk wat ik voor een proefwerk moet leren 5 helpt mij als ik iets niet weet of kan 6 let erop dat ik anderen met respect behandel 7 helpt mij als ik iets niet snap 8 legt mij uit hoe ik iets moet doen 9 gebruikt duidelijke voorbeelden 10 maakt mij duidelijk wat de bedoeling van de les is 11 zorgt dat ik mijn best doe 12 legt mij alles duidelijk uit 13 heeft aandacht voor mij 14 Leraar in opleiding 14.78 hanteert duidelijke regels 15 Zij-instromer 14.89 zorgt dat ik oplet 16 Onbevoegde leraar15.65 sluit aan bij wat ik weet of kan 17 Starter 17.02 1egr 17.56 controleert of ik de lesstof heb begrepen 18 PABO18.15 Blijver18.21 2egr 18.85 zorgt dat ik mijn tijd goed gebruik 19 In 2e jaar 18.94 geeft mij zelfvertrouwen bij moeilijke taken 20 In 3e jaar 20.25 zet mij aan het denken 21 Ervaren leraar 20.96 vertelt mij hoe ik iets moet leren 22 motiveert mij 23 weet wat ik moeilijk vind 24

MIJN LERAAR … Raschschaal: 0-24; gem: 17.02; s.d.: 4.94 Warm’s θ ruwe score p b -4.13 benadert mij met respect -2.97 1 .86 -1.40 bereidt zijn/haar lessen goed voor -2.39 2 .82 -.90 geeft antwoord op mijn vragen -1.99 3 .80 -.68 betrekt mij bij de les -1.67 4 .79 -.65 maakt duidelijk wat ik voor een proefwerk moet leren 5 helpt mij als ik iets niet weet of kan -1.16 6 -.62 let erop dat ik anderen met respect behandel -.94 7 .78 -.56 helpt mij als ik iets niet snap -.74 8 .76 -.36 legt mij uit hoe ik iets moet doen -.55 9 -.33 gebruikt duidelijke voorbeelden 10 -.30 maakt mij duidelijk wat de bedoeling van de les is -.18 11 .74 -.20 zorgt dat ik mijn best doe .00 12 .73 -.09 legt mij alles duidelijk uit .18 13 heeft aandacht voor mij .36 14 hanteert duidelijke regels .55 15 -.02 zorgt dat ik oplet 16 .72 .32 sluit aan bij wat ik weet of kan .94 17 .68 .35 controleert of ik de lesstof heb begrepen 1.16 18 .67 .54 zorgt dat ik mijn tijd goed gebruik 1.40 19 .65 geeft mij zelfvertrouwen bij moeilijke taken 1.67 20 .63 zet mij aan het denken 1.99 21 .62 .90 vertelt mij hoe ik iets moet leren 2.39 22 .60 .92 motiveert mij 2.97 23 1.05 weet wat ik moeilijk vind 4.13 24 .58 1.36 Risico op stoppen met het beroep of hoppen naar andere school Blijft in het beroep Ervaren leraar

Conclusie over uitval uit het beroep Het niet bevoegd zijn van een beginnende leraar, een geringere startvaardigheid en het zwak geëncultureerd zijn in de school vormen de belangrijkste verklaring voor de uitval uit het beroep. Beginnende leraren die stoppen met het beroep of hoppen naar een andere baan in het onderwijs hebben volgens hun leerlingen moeite met: Duidelijk maken wat de bedoeling van de les is Het zorgen dat leerlingen hun best doen Duidelijk uitleggen Aandacht hebben voor leerlingen Het hanteren van duidelijke regels Het zorgen dat leerlingen opletten

Conclusie over groei in pedagogisch didactische vaardigheden Het inductiearrangement leidt tot een extra groei van ongeveer een jaar pedagogisch didactische vaardigheden van beginnende leraren. Hierbij spelen vooral hun startvaardigheid, een verlaging van de werkdruk in het eerste jaar en het observeren en coachen van beginnende leraren in hun klassen een belangrijke rol.

Meedoen aan het landelijk vervolg experiment? We starten binnenkort met de werving van beginnende leraren voor de controlegroep en de experimentele groep Wanneer u met de beginnende leraren op uw school wilt deelnemen aan het landelijk vervolg experiment neem dan contact op met: W.J.C.M.van.de.Grift@RUG.NL of M.Helms-Lorenz@RUG.NL Achterin de zaal ligt een intekenlijst Deze PowerPoint is te vinden op: http://www.rug.nl/staff/w.j.c.m.van.de.grift/research