Als je niet kunt zien, dan bekijk je het maar…

Waarover gaat het artikel? • Experimenteel onderzoek naar de effecten van ernst, persoonlijke verantwoordelijkheid en openheid op stigmatisering van mensen met een visuele beperking.

Inhoud • Inleiding • Stigmatisering • Modellen van stigmatisering • Een model van stigmatisering bij mensen die blind of slechtziend zijn • Methode • Discussie • Literatuur

Inleiding • In Nederland ongeveer mensen met een ernstige visuele beperking, van hen zijn blind en de overigen zijn slechtziend. Bij een kwart van hen is de beperking al aanwezig bij de geboorte. Bij de 65 +-ers heeft er 3/10 van de ouderen een zware visuele beperking. • Uit onderzoek blijkt dat mensen met een ernstige visuele beperking naast de praktische en emotionele problemen die zij door hun beperking ervaren ook regelmatig te maken krijgen met stigmatiserende reacties.

Inleiding • Deze stigmatiserende reacties kunnen ernstige gevolgen hebben op het inter-persoonlijk vlak, het zelfbeeld van het individu en hun levenskwaliteit. • In deze studie is onderzocht welke factoren de stigmatisering beïnvloeden. – Men heeft geprobeerd een beter inzicht te krijgen in de cognitieve, emotionele en gedragsmatige reacties van ziende mensen bij contact met blinde en slechtziende mensen. – Zo kan men een aanknopingspunt bieden voor de trainingsprogramma’s van hulpverleners en ondersteuningrsprogramma’s voor mensen met een visuele beperking.

Stigmatisering • Stigma = afwijkend en ongewenst kenmerk van een persoon of groep dat negatieve reacties bij anderen oproept. • Ziekten en beperkingen kunnen vaak als stigma worden gezien. • Vaak wordt de beperking als centraal punt van de persoon gezien, waardoor men niet meer naar de andere aspecten van de persoon kijkt.

Modellen van stigmatisering • Eerst: Wiener beschrijft het proces van stigmatisering van zieken en gehandicapten in termen van causale relaties tussen cognities en specifieke emotionele reacties. - Zijn model van stigmatisering bepaalt de veronderstelde oorzaak van het stigma en de gevoelsreacties ten opzichte van het individu met een stigma. - Hij onderscheidt wee emotionele reacties op individuen met een stigma: medelijden en boosheid. Deze reactie worden veroorzaakt door de mate waarin men de persoon met het stigma verantwoordelijk acht voor zijn situatie.

Modellen van stigmatisering • Later: Theorie van Wiener als te beperkt aanzien omdat men het volledig proces van stigmatisering niet helemaal kan verklaren. • Bishop toont aan dat toont aan dat waarnemers ziekten en handicaps ook beoordelen op grond van ernst en besmettelijkheid en dat deze samenhangen met angst en met sociale afwijzing

Modellen van stigmatisering • Dijker en Koomen breiden nog meer uit, de cognitieve dimensies ernst, besmettelijkheid, normovertreding en de emoties angst en leedvermaak worden toegevoegd.

Een model voor stigmatisering van mensen die blind of slechtziend zijn. (Model van Dijker en Koomen)

Methode • Proefpersonen en desing: mbo-studenten (87 mannen en 89 vrouwen)* werden willekeurig toegewezen aan een denkbeeldige blinde of slechtziende collega - Na het lezen van een vignet over hun toekomstige collega, kregen ze een vragenlijst die ze anoniem konden invullen. *MBO-Studenten zijn studenten uit het Middelbaar beroepsonderwijs in Nederland

Vragenlijst • Er werd gestart met 3 manipulatiechecks. * • Daarna werden de variabelen angst, medelijden en boosheid gemeten. • Als laatste werd stigmatisering en sociale steun gemeten. *Manipulatiecheck: Met een manipulatie check wordt getest of er in een experiment gemanipuleerd is.

Resultaten • Manipulatiechecks: - ANOVA uitgevoerd * - Klachten blinde testpersoon als ernstiger gezien dan klachten slechtziende testpersoon. • Emoties: - Openheid van de blinde of slechtziende testpersoon had effect op het medelijden van de ziende testpersoon. • Stigmatisering en sociale steun: De openheid van de persoon met de beperking en de ernst ervan hadden een invloed op de sociale steun van de ziende testpersonen. * ANOVA = variantie analyse

Discussie • Er kan besloten worden dat ernst, persoonlijke verantwoordelijkheid en openheid effect hebben op de mate van angst, medelijden en boosheid bij waarnemers van blinde of slechtziende mensen en op de mate waarin zij deze mensen sociale steun geven en stigmatiseren

Kanttekeningen • Men kon de blinde of slechtziende niet zien, er kon dus geen rekening gehouden worden met het uitzicht van de beperking en of dit al dan niet een effect op het denken van de ziende testpersonen zou hebben, er werd ook niet gevraagd of ze al persoonlijke ervaring hebben gehad met een blinde of slechtziende persoon. • Er wordt beoordeeld op de mate van afhankelijkheid • Het beoordelen van openheid kan voor oneerlijke antwoorden zorgen, openheid kan worden beschouwd als een bewust gehanteerde interactiestrategie van de gehandicapte persoon om invloed uit te oefenen op de gevoelens en het gedrag van waarnemers.

Bronnen • Link: oduct=1873%2D1791&page=1873%2D1791/09014f3 c801f676b%2Ehtml&highlight=kunt+zien&phrase= Geraadpleegd op 22/11/ oduct=1873%2D1791&page=1873%2D1791/09014f3 c801f676b%2Ehtml&highlight=kunt+zien&phrase • Bron: Bos, A., Fiesler, W. en Lechner, L. (2008) Als je niet kunt zien dan bekijk je het maar, Psychologie en gezondheid, 36 (1), p.23-31