3 Matisse tot Malevich De Moderne Tijd © Succession Henri Matisse, De rode kamer (Harmonie in rood), 1908 c/o Pictoright Amsterdam 2010 Matisse tot Malevich 3 De Moderne Tijd

We noemen iets modern als het zo opvallend nieuw is dat niet iedereen het gewoon vindt. Zoals dit huis van de Japanse architect Yasuhiro Yamashita. Toch is het woord modern niet zo eenvoudig te definiëren.

Volgens Van Dale betekent het woord modern tot de nieuwere tijd behorend en op de manier van onze tijd. Die nieuwere tijd begint al rond 1500. De moderne tijd begint rond 1800. De industriële revolutie en de Franse Revolutie worden vaak genoemd als startpunten voor de moderne tijd.

Ontwikkelingen in het laatste kwart van de 19de eeuw zullen grote invloed hebben op het verloop van de 20ste eeuw. De politieke verhoudingen in Europa veranderen als het Duitse Keizerrijk ontstaat na de Pruisisch-Franse Oorlog van 1870-71. Otto von Bismark, grondlegger van het Duitse Keizerrijk

De Europese staten verdelen in 1885 het Afrikaanse continent onder elkaar op de Koloniale Conferentie van Berlijn in 1885. Nationalistische bewegingen komen op in gebieden die onder Oostenrijks en Russisch bestuur staan. De internationale spanningen die ontstaan leiden uiteindelijk tot de Eerste Wereldoorlog.

De industriële revolutie komt wereldwijd in een stroomversnelling. Ook op het gebied van wetenschap en techniek zijn er in de wereld na 1870 veel veranderingen. De industriële revolutie komt wereldwijd in een stroomversnelling. Door de verbrandingsmotor kunnen mensen zich snel en zelfstandig (auto) bewegen (mobiel.) De Benz Patent Motorwagen (links ) uit 1885 , gebouwd door Karl Benz (rechts.)

Op het gebied van communicatie zijn er grote veranderingen Op het gebied van communicatie zijn er grote veranderingen. De telefoon zorgt er in 1876 voor dat mensen voor het eerst over grote afstanden met elkaar kunnen praten. Alexander Graham Bell heeft het eerste telefoongesprek vanuit New York met Chicago, 1892

In 1895 zendt Guglielmo Marconi de eerste berichten in morse over draadloze radiogolven. Guglielmo Marconi en zijn draadloze telegraaf in 1896

Door de uitvinding van de film kunnen mensen voor het eerst bewegende beelden zien. Roundhay Garden scene. De oudst bewaard gebleven vroege film-opname door Louis Le Prince, uit 1888.

Ook de manier waarop de mens zichzelf en de wereld ziet, ondergaat ingrijpende veranderingen. De invloed van de ideeën van Karl Marx groeit door de publicatie van het laatste deel van zijn werk Het Kapitaal in 1885.

De filosoof Friedrich Nietzsche ondermijnt de Christelijke zeden en moraal. Hij verklaart God dood. Eeuwigheid bestaat volgens Nietzsche niet en dus is de mens eindig en zal hij uiteindelijk ondergaan.

Ook de wetenschap ondergaat drastische vernieuwingen. Albert Einstein formuleert in 1905 de beroemde Speciale Relativiteitstheorie: E=mc² met ondermeer de volgende gevolgen: Tijd is niet universeel, maar is verschillend voor waarnemers die ten opzichte van elkaar bewegen. Gelijktijdigheid is relatief: twee gebeurtenissen die volgens de ene waarnemer gelijktijdig gebeuren, kunnen volgens een andere waarnemer na elkaar gebeurd zijn

Deze theorie verklaart bijvoorbeeld hoe het komt dat je - zittend in een trein - denkt dat jij wegrijdt, terwijl je een fractie van een seconde later pas door hebt dat de trein op het perron naast je wegrijdt en je zelf stilstaat.

Sigmund Freud publiceert in 1899 zijn boek De Droomduiding over dromen en het onderbewustzijn. Freud beweert dat het gedrag van mensen wordt beïnvloed door driften waarvan we ons niet bewust zijn.

Kunstenaars reageren op de veranderende wereld om hen heen. Al deze veranderingen hebben grote invloed op het begin van de twintigste eeuw: een tijd van revoluties en oorlogen. Kunstenaars reageren op de veranderende wereld om hen heen. In het begin van de 20ste eeuw breken ze in allerlei disciplines met het verleden. De avant-garde is geboren. © Succession Henri Matisse, Vrouw met Hoed, 1905 c/o Pictoright Amsterdam 2010

De Noor Knut Hamsun schrijft in 1890 het boek Sult (honger) waarin de ik-persoon het verschijnsel honger beschrijft in vier fragmenten. Het boek wordt gezien als de eerste moderne roman en Hamsun krijgt in 1920 de Nobelprijs voor de literatuur. In die tijd zwierf ik met een hongerige maag door Kristiania, die vreemde stad, die niemand verlaat zonder erdoor getekend te zijn.

De Amerikaan Frank Lloyd Wright is één van de vroege moderne architecten die bij het ontwerpen uitgaat van de functie van een gebouw in plaats van het uiterlijk. Larkin Building, 1904, Buffalo New York

In 1908 componeert de Oostenrijker Arnold Schönberg het eerste moderne muziekstuk. Het vierde deel van zijn Strijkkwartet Nr. 2 is de eerste compositie zonder vaste toonsoort. Klik op het portret om het te beluisteren.

In 1909 begint de Amerikaanse klassieke danseres Isadora Duncan in Parijs een dansschool. Ze wijst het formele klassieke ballet af en ontwikkelt een moderne, primitieve dansstijl op blote voeten. Klik op de foto voor de enige filmopname van een dansende Isadora Duncan.

De Franse dichter Guillaume Apollinaire maakt caligrammen: vormgegeven gedichten. Un Terrible Boxeur 1914 Vertaling: Vreselijke bokser bokst met zijn herinneringen en zijn duizend verlangens.

In de schilderkunst is het de Fransman Henri Matisse die in 1905 met het schilderij Dame met Hoed een nieuwe weg inslaat. Vrouw met hoed. 1905, Henri Matisse (1869 - 1954), San Francisco Museum of Modern Art © Succession Henri Matisse c/o Pictoright Amsterdam 2010

Andere moderne kunstenaars kijken op een andere manier naar vorm. Matisse is radicaal anders in het gebruik van kleur. Kunstenaars over de hele wereld volgen zijn voorbeeld. Andere moderne kunstenaars kijken op een andere manier naar vorm. Eén van hen is Pablo Picasso. Pablo Picasso Man met de armen over elkaar, (1909) c/o Pictoright Amsterdam 2010

Parijs is het ontmoetingscentrum voor veel avant-gardistische kunstenaars. Dichters, schilders, theatermakers, dansers en componisten uit heel Europa sluiten er vriendschappen, wisselen ideeën uit en werken samen. Maurice Utrillo, Rue Custine in Montmartre (1909-10) c/o Pictoright Amsterdam 2010

Verdiepingsopdrachten: Webquest: * Maak een PowerPoint museum met de tien duurste moderne schilderijen ter wereld. * Wie is de meest succesvolle levende moderne beeldende kunstenaar? * Wie is de meest succesvolle levende componist?

Kunst-Cultuur Educatie Advies Einde van de derde les. De volgende les gaat over Matisse en Picasso. Roelof Jan Minneboo Kunst-Cultuur Educatie Advies in opdracht van: