KAN STEM-ONDERWIJS OOK OndernemeND onderwijs ZIJN KAN STEM-ONDERWIJS OOK OndernemeND onderwijs ZIJN? Enkele reflecties en voorbeelden uit het buitenland Wouter Van den Berghe
Overzicht Wat is STEM? Wat kunnen we leren van STEM? Enkele voorbeelden van buitenlandse initiatieven
STEM – en wat er kunnen van leren
STEM Science Techno-logy Engin-eering Mathe-matics
Gaat dit over STEM of over ondernemend onderwijs? Jongens hebben meer zelfvertrouwen dan meisjes Jongeren hebben moeite om zich het beroep voor te stellen Meisjes hebben minder intrinsieke interesse dan jongens Nood aan differentiatie van jongeren om hen te sensibiliseren Om interesse te bevorderen, best zo vroeg mogelijk beginnen Problematiek stelt zich in heel Europa Samenwerking met het bedrijfsleven is vaak cruciaal Beroepsuitoefening verschilt vaak van de gekozen studie Vlaanderen scoort internationaal niet zo goed
Motivatie- en andere factoren
Interesseverschillen (ROSE) Top 5 bij jongens Top 5 bij meisjes Explosive Chemicals How it feels to be weightless in space How the atom bomb functions Biological and chemical weapons and what they do to the human body Black holes, supernovae and other spectacular objects in outer space Why we dream when we are sleeping and what the dreams might mean Cancer – what we know and how we can treat it How to perform first aid and use basic medical equipment How to exercise the body to keep fit and strong Sexually transmitted diseases and how to be protected against them
Nood aan differentiatie (BètaMentality) Concrete Bètatechnici Mooi werk in bèta en techniek Spectaculaire acties Proefjes doen Techniek Challenge Buitenschoolse activiteiten Meet the engineer Carrière Bèta's Bedrijvencontactdag Carrière coaching Beroepentest Businessgames Status & trots uitstralen Merken die tot de verbeelding spreken Meet the boss Non Bèta's Linken aan hobby’s Techniek in de context van design & trends Bètatechniek in cultuur & entertainment videoclips, podiumbouw & pretparken Vrouwelijke rolmodellen & leuke mensen in de techniek Meet the inspirerende verteller Mensgerichte Generalisten Debatten Maatschappelijke challenge Focus op vertaalslag naar de gebruiker Samenwerking met zorg & geneeskunde Brede studies Meet the visionary
Inquiry based learning Buitenlandse vaststelling: IBL kan zorgen voor Meer interesse in STEM-vakken en studierichtingen Hogere kwaliteit van STEM-onderwijs Meer betrokkenheid van jongeren bij onderwijs Hypotheses IBL draagt bij tot ondernemingszin IBL in STEM draagt bij tot ondernemingszin IBL draagt bij tot ondernemerschap IBL in STEM draagt ook bij tot ondernemerschap
STEM-initiatieven in Europa
Enkele voorbeelden van initiatieven Haus der kleinen forscher (Duitsland) La main à la pâte (Frankrijk) NTA (Zweden) IMST (Oostenrijk)
Haus der kleinen Forscher (D)
Haus der kleinen forscher Een programma gericht naar “kleuterleiders” en “kinderverzorgers” in de Kita’s (crèches / kleuterklassen) in Duitsland Het programma brengt hen vaardigheden bij zodat zij bij kleine kinderen nieuwsgierigheid voor natuurfenomenen kunnen opwekken, hen laten experimenteren en kennismaken met wetenschap en techniek. Het doel is alle 42.000 Kita’s in Duitsland bereiken (momenteel reeds 27.000). Jaarlijks worden al meer dan 1 miljoen kleine kinderen bereikt. Elke instelling dient een of meer personeelsleden af te vaardigen die bijscholing krijgen en krijgt tools (kaarten, checklisten…) mee om te gebruiken in het onderricht en de begeleiding. Geëngageerde Kitas kunnen een label krijgen, waarvan er reeds 3.500 werden uitgereikt. Bijscholing gebeurt door lokale en regionale partners en netwerken Sinds 2011 wordt de doelgroep geleidelijk aan verruimd naar kinderen tot 10 jaar www.haus-der-kleinen-forscher.de
La main à la pâte (Frankrijk)
La main à la pâte Het doel van La main à la pâte is om het STEM-onderwijs in het basisonderwijs te vernieuwen. Enkele basisprincipes : een hands-on en inquiry-based learning benadering van het wetenschaps-onderwijs: ontwikkelen van hypothesen, experimenteren en testen, synthese – om zo de belangstelling en motivatie voor wetenschap te verhogen leerlingen zijn de belangrijkste actoren, leerkrachten zijn coaches stimuleren van redeneervermogen, kritisch denken en democratisch debat verwerven van verschillende sleutelcompetenties, m.i.v. het beheersen van de moedertaal, zowel schriftelijk als mondeling sociale dimensies: wetenschap linken aan ontwikkelingen in de maatschappij en bevorderen van inclusie ontwikkelen van open-source materiaal. Actoren van buiten de school worden betrokken bij het programma. Sinds de start in 1997 hebben meer dan 350.000 klasgroepen deelge- nomen aan La main à la pate. Het programma wordt beschouwd als een belangrijk innovatiemechanisme voor het Franse onderwijs. www.lamap.fr
NTA (Zweden)
NTA (Zweden) NTA-Naturvetenskap och Teknik för Alla is bestemd voor STEM-onderwijs aan kinderen tot 13 jaar. Het doel is om de wetenschappelijke geletterdheid te verhogen en om de interesse voor STEM-vakken te verhogen. Het vond inspiratie in de Verenigde Staten en startte in 1997. Ondertussen heeft het zelf navolging gekregen in Duitsland en in andere landen. Het programma NTA stelt aan participerende scholen tegen vergoeding grote wetenschapskoffers ter beschikking waarin ze al het nodige materiaal vinden om op een attractieve wijze onderwijs te kunnen geven over een bepaald thema. De leerkrachten krijgen bijscholing voor ze de koffers mogen gebruiken. Essentieel in de aanpak is dat de gemeenten (die het onderwijs organiseren) zich formeel moeten engageren als in ze het programma instappen: ze worden lid van de algemene vergadering van de NTA-vereniging, ze moeten een coördinator aanstellen, leerkrachten op bijscholing sturen, minstens één van hun scholen betrekken en deelnemen aan de jaarlijkse conferentie. Het programma wordt grotendeels door deze gemeenten gefinancierd Momenteel participeert reeds 40% van de Zweedse gemeenten aan het NTA-programma. In 2011 gebruikten 114.000 leerlingen en 7.300 leerkrachten de koffers. Geplande ontwikkelingen zijn modules voor de kleuterschool en het lager secundair onderwijs. www.nta.kva.se
IMST
IMST (Oostenrijk) Het hoofddoel van IMST (Innovationen machen Schulen Top) is de verbetering van de kwaliteit van het STEM-onderwijs. Het programma bevordert inquiry based education en reflecterend denken bij leerlingen en leerkrachten in het lager en secundair onderwijs. Het programma helpt leerkrachten om zelf les- en leerbenaderingen te ontwikkelen. Ze kunnen een project indienen, krijgen wat financiële middelen (500 tot 1500 euro) om het project uit te voeren en zijn verplicht hierover een reflectief eindrapport te schrijven. Na een wetenschappelijke evaluatie wordt het rapport op een centrale website gezet die voor iedereen toegankelijk is (imst.aau.at/imst-wiki/index.php/ Hauptseite). Genderaspecten vormen een specifiek aandachtspunt. IMST wordt ook gezien als een mechanisme voor innovatie en schoolontwikkeling. Bij IMST zijn momenteel zowat 7.000 leerkrachten doorheen heel Oostenrijk betrokken. Ze voeren projecten uit, ze nemen deel aan conferenties en ze werken samen met andere leerkrachten in regionale en thematische netwerken. Leerkrachten wisselen ervaringen uit over hun aanpak en hun beoordelingsmethoden. De sterkte en duurzaamheid van de ondersteunende structuren en netwerken voor leer krachten gezien als een van de succesfactoren van het programma. www.imst.ac.at
Vragen? Rapport: Kiezen voor STEM (VRWI-website) Wouter Van den Berghe Studie- en Adviesbureau Tilkon E-mail: wouter@tilkon.be Tel.: +32 497 51 53 18