Frederiek Depoortere (KU Leuven) woensdag 26 maart 2014 De pedagogie van de initiatie in het licht van het Leuvens hermeneutisch-communicatief model van catechese Frederiek Depoortere (KU Leuven) woensdag 26 maart 2014

Inleiding Opzet: de pedagogie van de initiatie bekijken in het licht van het Leuvens hermeneutisch-communicatief model (HCM) Aanpak: geen systematische uiteenzetting over HCM, maar een lezing van Hoofdstuk 3 v/d Texte national (TN) Opbouw m.b.v. drie vragen: Wat zegt de Texte national over de rol van de catechisanten? Wat zegt de tekst over de inhoud van de catechese? Wat is het doel van catechese? + aandacht voor het traditiebegrip werkzaam in TN

1. De rol van de catechisanten (1) TN 46: “In de catechese moet de geadresseerde zich doen kennen als een werkzaam, bewust en mede- verantwoordelijk subject en niet als een stille en passieve ontvanger.” TN 47: zij die komen aankloppen bij de kerk moeten beluisterd worden voorafgaand aan de catechese Vragen: Enkel vooraf? En met welke bedoeling? TN 48-49: belang van het aanbieden van een “rigoureus, georganiseerd en geëxpliciteerd” traject Achterliggende gedachte: persoonlijke vrijheid respecteren door duidelijkheid in het aanbod

1. De rol van de catechisanten (2) Fundamentele bedenkingen: Zijn flexibele trajecten mogelijk? Wat met de verantwoordelijkheid van de catechisanten? Twee nuanceringen: De catechist is niet de baas van het traject dat de catechisanten afleggen (Christus initieert) Belang van delen van vreugdes, vragen, twijfels en zelfs crises + catechese als gespreksruimte (espace de parole) Eerdere bekommernis weerlegd, maar fundamentele bedenkingen blijven

2. De inhoud van de catechese TN 49: in de catechese gaat het om het doorgeven of overleveren van de “daden en woorden van de Openbaring” Gevolg in TN: welomschreven opdracht van de catechist (catechist = doorgeefluik) Catechist staat in gezagsverhouding tot de catechisanten Welbepaald traditiebegrip: nadruk op erfgenaam-zijn, op geloofsoverdracht en binnenleiden in voorgegeven geheel Argumenten voor deze aanpak: De context waarin we leven We moeten ervoor zorgen dat het nog ergens over gaat

3. Het doel van catechese (1) Catechesi tradendae: vijf nauw met elkaar verwante doelstellingen van catechese (cf. Fossion): Mensen brengen tot gemeenschap en zelfs innige vertrouwelijkheid met Christus Mensen brengen tot gemeenschap met God en met elkaar Mensen binnenleiden in de Kerk en zo het lichaam van Christus opbouwen Mensen in staat stellen hun leven en de geschiedenis te begrijpen in het licht van het Evangelie Mensen transformeren tot getuigen van Christus in de wereld

3. Het doel van catechese (2) Catechese beoogt niets minder dan een diepgaande transformatie van de catechisanten: “De catechese beoogt dus dat het inzicht in het Christusmysterie door het woord verlicht, toeneemt, en de hele mens door het licht ervan wordt doordrongen. Aldus begint de christen, door de werking van de genade tot een nieuw schepsel omgevormd, Christus te volgen, en leert in de kerk steeds meer te denken zoals Hij, te oordelen zoals Hij, te handelen zoals zijn geboden eisen, en te hopen zoals Hij ons uitnodigt” (cursivering toegevoegd)

3. Het doel van catechese (3) Overeenkomst en verschil tussen pedagogie van de initiatie en HCM Volstaat overdracht van de voorgevormde traditie om de zopas vermelde doelen te realiseren? Is er geen nood aan creatieve toe-eigening van de traditie? In een kritisch-loyale houding tegenover de traditie? Erfgenaam zijn en waarom het belangrijk is ook erflater te worden Traditie als schat versus traditie als zoekontwerp Theologische waarheid: niet vastgelegd in een ver verleden, maar het doel van de reis

3. Het doel van catechese (4) Gevolgen voor aanpak en vormgeving van catechese: Geen reductie tot gepraat over gevoelens en ervaringen De traditie wordt resoluut binnengebracht (instructie en onderricht blijven deel uitmaken van catechese) Echter: catechese = proces van gezamenlijk zoeken naar de betekenis van de traditie voor ons vandaag en dit in wederzijdse, kritische confrontatie met ervaringen, context en andere levensbeschouwingen/religies De catechist groeit ook in geloof en de uitkomst van het proces is onvoorspelbaar en niet te controleren Catechese als plaats waar recontextualisering gebeurt

4. Besluit De pedagogie van de initiatie als aansporing om werk te maken van een catechese waarin het christelijk verhaal vrijmoedig wordt verteld Maar hoe zit het nu eigenlijk met de werkzaamheid en de medeverantwoordelijkheid van de catechisanten? Is er wel voldoende ruimte voor creatieve en kritisch-loyale toe-eigening van de voorgegeven traditie? Niet enkel pedagogie van de initiatie, maar ook “pedagogie van de recontextualisering” of “pedagogie van de inculturatie”? Catechese moet gelovigen laten groeien tot creatieve erflaters