Leergang omgangskunde in praktijkonderwijs en leerwegondersteunend onderwijs Module taal Bijeenkomst 1: introductie, referentieniveaus en passende perspectieven

Programma bijeenkomst 1 Welkom en kennismaking Doelen, data, werkwijze, etc. module taal Vervolg taaltoets Taal in pro en vmbo-lwoo Het Referentiekader taal Wettelijke eisen taal (vmbo en pro) Passende perspectieven Opdrachten Afsluiting

Introductie module taal

Inhoud module taal Eigen taalvaardigheid Werken vanuit ontwikkelingsperspectief, leerroutes en maatwerk Vaststellen en uitvoeren van individuele leerroutes passend bij het ontwikkelingsperspectief van de leerling Referentieniveaus en Passende perspectieven Taalgericht vakonderwijs Vakinhoud en vakdidactiek Doorlopende leerlijnen taal (technisch lezen, begrijpend lezen, woordenschat, mondelinge vaardigheid, schrijven en samenhang) Signaleren van taal-/leesproblemen (orthodidactiek) Toetsing, voortgang schoolbreed

Doelen module taal Zie modulehandleiding student blz. 6 en 7 © CPS Onderwijsontwikkeling en advies

Data module taal In te vullen door docent

Doelen bijeenkomst 1 Na afloop van deze bijeenkomst : Weet je hoe je portfolio eruit moet zien. Ben je op de hoogte van de rol van taal binnen pro en lwoo. Ben je bekend met het referentiekader taal (inclusief passende perspectieven).

Portfolio Resultaten taaltoets Plan verbetering taalvaardigheid Leerdoelen en keuze thema’s voor individueel ontwikkelingsplan (IOP) Opdrachten per bijeenkomst Eindopdrachten: uitwerking twee thema’s en handelingswijzer leerling(en) Reflectie op de module

IOP en Taaltoets Bespreking format voor het individueel ontwikkelingsplan Opdracht in leerteams: resultaten taaltoets samen analyseren Opdracht in leerteams: eerste plan van aanpak taalvaardigheid bespreken

Wat is (taalonderwijs in het) pro en lwoo?

Leerlingen in pro en lwoo IQ tussen 50 en 80 Lwoo: film ‘Heeft een kwal botten’ (8.10-14.00) Pro: http://www.youtube.com/watch?v=0cZ2AB_VnVc http://www.youtube.com/watch?v=v6JA6PFn5rw&feature=related

Kenmerken onderwijs in pro en lwoo Onderwijs ‘voor moeilijk lerenden’ Nadruk op de pedagogische kant Gericht op werken – wonen – vrije tijd – burgerschap (leren werken en leren leven) Onderwijs aan de hand van individuele ontwikkelingsplannen (IOP’s) met streefdoelen per leerling Omgaan met grote verschillen tussen leerlingen

Belang taalvaardigheid Cijfers inspectie 24% van de leerlingen heeft in het 1ste jaar vmbo (basis en kaderberoepsgerichte leerweg) moeite met het lezen van teksten 17% van vmbo-tl heeft hetzelfde probleem 18% van havo en vwo – idem Geen gegevens over pro of specifiek lwoo

Belang taalvaardigheid Leesniveaus primair onderwijs AVI E4 In …… hadden we …. We liepen daar met een …… vol …..en een ……. Op een groot plein zagen we………. ………… ………… Ze rookten ….. …….. In het hotel gingen we gelijk ….. over onze ….…. Dat was …….. AVI E8 In Barcelona hadden we vakantiepret. We liepen daar met een picknickmand vol sigaretten en een routeboek. Op een groot plein zagen we tweehonderdentien verschrikkelijke militairen. Ze rookten geërgerd sigaretten. In het hotel gingen we gelijk e-mailen over onze vakantie. Dat was ideaal. © CPS Onderwijsontwikkeling en advies

Belang taalvaardigheid Gevolgen: zonder taalvaardigheid geen diploma Een slechte leesvaardigheid is van grote invloed op kennisvergaring, maar ook op gedrag, motivatie en schooluitval 85% van de drop-outs in het vo kan niet of slecht lezen Onderzoek heeft uitgewezen dat schooluitval en slecht gedrag te wijten zijn voor een deel aan het feit dat ze de stof niet aan kunnen en dat heeft weer te maken met taal. Vzaak zegt de docent: ga het eerst maar eens lezen, dan snap je het wel. Maar daar zit het probleem hem dus vaak. Afstromen binnen school etc. Docenten die heel taalrijk bezig zijn hebben vaak ook een beter klassenmanagement (ze nemen bijv de leerlingen vaan mee in hun lessen door ze te betrekken). © CPS Onderwijsontwikkeling en advies

Belang taalvaardigheid Gevolgen: zonder taalvaardigheid geen sociale redzaamheid Onze maatschappij is en wordt steeds meer een kennissamenleving. Dit doet een sterk appel op leesvaardigheid. Zeven procent van de 15-jarigen kan na afloop van hun schoolperiode onvoldoende lezen om zich zelfstandig in de samenleving te redden. Nederland telt 1,5 miljoen (functioneel) analfabeten. Functioneel analfabeten: dat mensen zich niet kunnen redden in de maatschappij. Ze kunnen wel wat lezen maar ze hebben te weinig om mee te kunnen draaien in de maatschappij. Vaak smoesgedrag: ach, ik heb mijn leesbril niet bij me…..Technisch lezen kan nog wel, maar begrijpend lezen wordt moeilijk. Te denken valt aan: handleidingen, menu’s, formulieren. Komt overeen met 2F (dus dat je wel mee kan draaien in de samenleving). Waar de commissie Meijerink het over had namelijk dat er bepaald niveau is dat burgers moeten hebben om mee te kunnen draaien in de maatschappij, dat niveau komt dus overeen met 2F van de referentieniveaus Nederland waar Lydia het de vorige keer over gehad heeft in november. © CPS Onderwijsontwikkeling en advies

Taalonderwijs in pro en lwoo Als apart vak: werken naar niveau 1F op onderdelen in pro, naar 2F in lwoo. Geïntegreerd: behoefte aan toegepaste en toepasbare taalkennis en -vaardigheden (samenhang vaardigheden). Niet teveel aandacht voor spelling (in pro, wel in lwoo) en grammatica.

Taalonderwijs in pro en lwoo Teksten en taalsituaties hebben betrekking op: Mens en maatschappij (incl. burgersschapsvorming) Mens en natuur/techniek (incl. omgaan met ICT) Mens en gezondheid Mens en creativiteit Taalgebruikssituaties: lezen folders, invullen formulieren, tv kijken, gesprekken voeren (geldt alleen voor pro)

Referentiekader taal en Passende perspectieven

JA/NEE Ik ben bekend met de inhoud van het Referentiekader taal . Ik ben bekend met de wettelijke eisen taal (vmbo en pro). Ik ben bekend met Passende perspectieven taal. Staan als het waar voor je is © CPS Onderwijsontwikkeling en advies

Wet referentiekader Nederlandse taal en rekenen (2010) Taal- en rekenprestaties van alle leerlingen moeten op een hoger niveau

Wet referentiekader Nederlandse taal en rekenen (2010) Beschrijving van wat leerlingen moeten kennen en kunnen op gebied van taal en rekenen. Scholen behalen zelf hoe zij dat aanleren. Wettelijke veranderingen in alle sectoren. Handout uitdelen. © CPS Onderwijsontwikkeling en advies

Aanleidingen tot referentieniveaus Nederland heeft een goed onderwijssysteem, maar.... er is zorg over het reken- en taalonderwijs

Waar komt die zorg vandaan? Pabo studenten blijken onvoldoende taal- en rekenvaardig. De samenleving vraagt een goede basiskennis taal en rekenen. Er is verlies van kennis en vaardigheden tijdens de (leer)loopbaan, te weinig onderhoud. Bij internationale onderzoeken is een voorzichtige neerwaartse tendens zichtbaar.

Waarom referentieniveaus? Wat kan beter voor taal en rekenen? Eisen overheid variëren per sector (termen, domeinen, mate detail) en sluiten onvoldoende aan Onvoldoende onderhoud of verdieping van basisvaardigheden Onderwijsprogramma’s niet doorlopend Onvoldoende aansluiting lesmethoden Onvoldoende aansluiting toetsen en examens Onvoldoende (gespecificeerde) informatie over instromende leerling eenduidige ijkpunten taal en rekenen referentieniveaus taal en rekenen

Twee doelen Een samenhangend curriculum voor taal (en rekenen), binnen en over onderwijssectoren heen Het verbeteren van de taal- (en reken)prestaties van leerlingen

Opbouw referentieniveau taal Fundamentele niveaus en streefniveaus Hoe onderdelen aansluiten Te onderhouden kennis en vaardigheden Te verdiepen kennis en vaardigheden

Relatie 1F, 2F, 3F en 4F voor taal

Toewijzing aan onderwijstypen door overheid Taal 1F en 2F: primair en speciaal onderwijs, pro (1F) 2F: vmbo, mbo 1, 2, 3 3F: havo, mbo 4 4F: vwo © CPS Onderwijsontwikkeling en advies

Wettelijke veranderingen vmbo Vanaf 2011-2012: SE BB telt 1x mee voor het bereken van het eindcijfer CE-onderdelen gemiddeld voldoende 2012-2013: Onderwijs op basis van referentieniveaus 2013-2014: Rekentoets Examen Nederlands afgestemd op referentieniveaus (2F) Aangepaste uitslagregel: eindcijfers Nederlands en rekenen minimaal een 5 2014-2015: Diagnostische toets eind onderbouw 2015-2016: Aangepaste uitslagregel: eindcijfers Nederlands en rekenen minimaal een vijf en een zes

Wettelijke veranderingen pro 1F = streefniveau

1F niet voor alle leerlingen haalbaar aan het eind van groep 8 Referentieniveaus ook voor deze groep leerlingen het uitgangspunt Hoofdrapport doorlopende leerlijnen taal en rekenen (2008): Nu 25% van de leerlingen Met heldere doelen en duidelijke aanpak terugbrengen tot 10-15% van de leerlingen Onderzoek SLO in opdracht van OCW (2010): Passende perspectieven (PaPe)

Taaldomeinen referentiekader Mondelinge taalvaardigheden Leesvaardigheid Schrijfvaardigheid Begrippenlijst en taalverzorging © CPS Onderwijsontwikkeling en advies

Taaldomeinen verklaard Mondelinge taalvaardigheid = gespreksvaardigheid, luistervaardigheid, spreekvaardigheid Leesvaardigheid = lezen zakelijke teksten en fictionele/literaire teksten Schrijfvaardigheid = zakelijk en creatief Taalverzorging en taalbeschouwing © CPS Onderwijsontwikkeling en advies

voorbeeld van één domein Leergang omgangskunde PrO en LWOO

Referentiekader taal: vaardigheid Lezen (zakelijke teksten lezen) Kan eenvoudige teksten lezen over alledaagse onderwerpen en over onderwerpen die aansluiten bij de leefwereld. Kan teksten lezen over alledaagse onderwerpen, onderwerpen die aansluiten bij de leefwereld van de lezer en over onderwerpen die verder van de lezer afstaan. Kan een grote variatie aan teksten over opleidings- en beroepsgebonden en maatschappelijke onderwerpen zelfstandig lezen. Leest met begrip voor geheel en details. Kan een grote variatie aan teksten lezen en in detail begrijpen over tal van algemeen maatschappelijke en beroepsgebonden onderwerpen. Vanaf 3f verschil vooral in onderwerp. © CPS Onderwijsontwikkeling en advies

Passende perspectieven Een project om (speciaal) basisscholen te helpen keuzes te maken in het aanbod taal en rekenen voor leerlingen voor wie een ontwikkelingsperspectief is vastgesteld. Leerlingen met voldoende capaciteiten maar met beperking (leerroute 1). Leerlingen met lagere cognitieve capaciteiten (leerroute 2 (vmbo b/k) en leerroute 3 (pro, vso- arbeid). Schema’s PaPe erbij nemen! © CPS Onderwijsontwikkeling en advies

Leerroute 1 1F of 1S (intact gelaten i.v.m. gewenst niveau vervolgopleiding) Structurele inzet van hulpmiddelen Dispensatie op bepaalde onderdelen

Leerroute 2 Een basis voor het behalen van 2F in het vmbo Leerlingen hebben meer leertijd, gestructureerde instructie en herhaling nodig om doelen te behalen Nadruk op belangrijke vaardigheden in 1F die voorwaardelijk zijn voor het behalen van 2F (prioriteren)

Leerroute 3 Streven naar 1F op onderdelen (keuzes maken) Aandacht voor onderdelen die relevant zijn voor toekomstperspectief (scholing en werk) Functioneel bezig zijn met taal

Het referentiekader in de klas Bekend met doelen (1F, 2F, LR 3 PaPe) Bekend met niveau van de leerling: - huidig niveau en - beoogd eindniveau Bekend met kenmerken effectief taalonderwijs Lesmaterialen

Kenmerken effectief taalonderwijs Toetsbare, hoge doelen Doorgaande lijn in het aanbod Voldoende tijd Kwalitatief goede instructie Differentiatie Monitoren, signaleren en reageren

Opdracht Wat is het referentieniveau van de opdracht lezen en schrijven? Zie bijgeleverde toetsjes © CPS Onderwijsontwikkeling en advies

(Huiswerk)opdrachten Aan het werk in je leerteam Quickscan TVO invullen (Kijkwijzer p.22) (Mede op basis daarvan) domein en thema’s kiezen Verdeling huiswerkopdrachten Afspraken over uitwisseling via website Planning uitwisseling

Afsluiting Denken – delen – uitwisselen (in duo’s/ viertallen): Wat heb je geleerd? Wat wist je al? Waar kun je meteen iets mee? Welke vragen heb je nog? Dringende vragen aan de docent