Lerend netwerk: "Buitenschoolse opvang in samenwerking met vele partners" Leen Ackaert Beleidsadviseur Kinderrechtencommissariaat Brecht Peleman Onderzoeker UGent - VBJK Een dikke merci aan VVSG Om aan het Kinderrechtencommissariaat de kans te geven om bij de aanvang van het lerend netwerk onze visie op het decreet vanuit kinderrechten mee te geven, Het kinderrechtencommissariaat heeft, samen met andere organisaties, het proces naar het decreet opgevolgd We participeerden aan de werkgroepen die aan de staten generaal voorafging Bruno vanobbergen, de vorige kinderrechtencommissaris, kreeg op de staten generaal de kans om onze visie toe te lichten We participeerden aan de hoorzittingen over de conceptnota in de commissie welzijn, VVSG participeerde ook aan de hoorzittingen En op het einde van de vorige legislatuur hebben we proactief een advies bij het decreet An Lobijn vroeg me om ons advies bij het decreet te komen toelichten, Ik heb van An lobijn één uur gekregen, Ik zal er dus wat van profiteren om wat meer te vertellen dan wat er in ons advies staat

Kinderrechtenvisie op buitenschoolse activiteiten en opvang Kindbeeld en decreet buitenschoolse activiteiten en opvang Kinderrechtenverdrag en decreet buitenschoolse activiteiten en opvang Recht op spel en het decreet Wat is spelen Spelen is voor veel goed Artikel 31 Recht op protectie en het decreet Recht op participatie en het decreet Gemiste kansen en lessen voor de toekomst Graag wil ik beginnen met een beetje geschiedenis en wil ik stil staan bij het kindbeeld, Waarom doe ik dat? Omdat de wijze waarop we naar kinderen kijken beslissend kan zijn voor de manier waarop de buitenschoolse opvang invullen en vormgeven Om dan over te schakelen naar een kinderrechtenverdrag en de buitenschoolse activiteiten Wat is spelen en welke lessen kunnen we daaruit trekken voor de wijze waarop we de buitenschoolse opvang invullen en vormgeven Dan zoom ik in op artikel 31 en de GC 17 en bij de voordelen van spelen en sta ik ook stil bij die zaken die van belang zijn voor de wijze waarop we de buitenschoolse opvang en invullen en vormgeven Dan recht op bescherming en de koppeling met kwaliteitscriteria Dan geef ik graag het woord aan Brecht Peleman En tenslotte ik af wat hete hangijzers Ik zal tijdens mijn uiteenzetting verschillende referenties, ik zal verwijzen naar klachten bij de klachtenlijn van het kinderrechtencommissariaat doorheen de tijd over buitenschoolse opvang kreeg en in de mate van het mogelijke zal ik good-practices meenemen die ik van Ellen Wendelen Gekregen heb

1.Kindbeeld en decreet buitenschoolse activiteiten en opvang “Kinderen zijn er altijd en overal geweest, dat lijdt geen twijfel. Ze werden evenwel niet steeds op dezelfde wijze bekeken. Deze wisselende kindbeelden wijzen erop dat diverse omgangsvormen met kinderen mogelijk zijn. Dit veranderend kijken naar kinderen en dit veranderend omgaan met hen is niet direct een gevolg van individuele, psychologische wijzigingen in het kind, maar wel van macro-sociale veranderingen. Dit macro-sociale gebeuren zou individuen geleidelijk brengen tot het aannemen van andere verwachtingspatronen ten overstaan van anderen” Ik wil graag beginnen met een citaat

1.Kindbeeld en decreet buitenschoolse activiteiten en opvang Eugen is gestorven in oktober 2017

1.Kindbeeld en decreet buitenschoolse activiteiten en opvang Middeleeuwen – 16de eeuw: onverschilligheid – vanaf 6 jaar participeren 16de – 18de eeuw: maakbare samenleving – verlichting – rede – moralisten/romantici 19de – begin 20ste eeuw: verdere uitbouw van het apart jeugdland – voorzieningen – wetten – wetenschap kinderwetten – 1912 kinderbeschermingswet – 1914 leerplichtwet Als men nu inzoomt op deze wet dan valt het begrip ‘kind in gevaar’ op en dat in dubbele betekenis: het beschermen van kinderen in de maatschappij, maar ook het beschermen van de maatschappij tegen kinderen! Vooral de burgerij vreesde voor meer criminaliteit als niet tijdig werd ingegrepen. De toename van jongeren in de industriële steden door de trek vanuit het platteland, liet die schrik aanzwellen.  Voorheen hadden ouders alle macht over hun kinderen. Nu konden ze uit de ouderlijke macht ontzet worden wanneer de "gezondheid, zedelijkheid of veiligheid" van het kind in gevaar was. Het tweede luik van de wet leek zoniet nog belangrijker met de installatie van een kinderrechter. Deze kon recht spreken over minderjarigen die zich misdroegen. Dat was het meest vernieuwende, waar voorstanders ook bijzonder trots op waren.  Voorheen lag de klemtoon op straf, opsluiting en patronage. Nu spreekt men over schuld en sanctie. De rechter oordeelt ‘in het belang van het kind’ maar blijft wel binnen het juridisch strafkader. Hulpverlening kon enkel via het gerechtelijk apparaat worden ingeschakeld. Vanaf de jaren ‘20 kon daarvoor een appel gedaan worden op de sociale werkers, afgestudeerd in de specialisatie ‘Enfance’(Kinderzorg). 

1.Kindbeeld en decreet buitenschoolse activiteiten en opvang Huidig kindbeeld is een sociale constructie Kinderen zijn kwalitatief verschillend van volwassenen: werken / spelen – verantwoordelijk / onverantwoordelijk – rationeel/irrationeel, emotioneel – abstract / concreet – seksueel/a- seksueel Kinderen doorlopen een aantal ontwikkelingsstadia, die onderling kwalitatief verschillen, alvorens de volwassenheid te bereiken Tot zij volwassen zijn moeten kinderen, gescheiden van volwassenen, vertoeven in plaatsen die gericht zijn op hun volwassen-worden (thuis, school met hun gelijken, …) De visie van Eugene verhellen is dat Het huidige kindbeeld sociale contructie is

1.Kindbeeld en decreet buitenschoolse activiteiten en opvang Lessen trekken voor invulling en vormgeving van buitenschoolse activiteiten en opvang Valkuilen Aparte setting Kind als mens-in-wording met nadruk op opvoeding en onderwijs Kind als object Decreet staat haaks op valkuilen Samenwerking tussen verschillende organisaties Vrije tijd, ‘hier en nu’ van kinderen ? Gebruik van Nederlands ? Het kinderrechtencommissariaat onderschrijft het belang zeer zeker, het is het inclusie instrument bij uitstek, Maar veel hangt af van hoe je dit zal inzetten, taal is een inclusie instrument maar ze moet ook inclusief ingezet worden, In het decreet is het nogal radicaal geformuleerd ‘het gebruik van Nederlands is een kwaliteitscriterium, en de kwaliteitscriteria zijn beslissend voor subsidies Er zitten 2 valkuilen in 1) buitenschoolse activiteiten en opvang wordt ingezet in het aanleren van een taal 2) door het zo te formuleren riskeer je dat taal als uitsluitingsmiddel en niet als inclusie middel wordt ingezet, De klachtenlijn van het Kinderrechtencommissariaat heeft in het verleden al gezorgde signalen gekregen van organisaties over de wijze waarop toegezien wordt op het gebruik van Nederlands, het is al gebeurd dat deurwaarders soms ingezet worden om te gaan of er effectief nederlands gesproken wordt, Het zou een spijtige evolutie zijn, mocht het gebruik van Nederlands en aanleren van Nederlands op deze manier zou evolueren, Anderzijds krijgen we op het Kinderrechtencommissariaat ook positieve signalen over het gebruik van Nederlands tijdens de vrije tijd

2.Kinderrechtenverdrag en decreet buitenschoolse activiteiten en opvang Kinderrechtenverdrag: 54 artikelen – 3 à 4 p’s: Protectie (discriminatie, gezinsleven, misbruik) Provisie (onderwijs, gezondheidszorg) Preferentiële (beperking, vluchteling) Participatie (meningsuiting, vereniging) Artikel 31: Het recht van het kind op vrije tijd, spel en deelname aan culturele en artistieke activiteiten.

2.1.Recht op spel vanuit drie hoeken benaderd Wat is spelen? ‘Spelen is een bezigheid die geen concrete naam heeft. Het is een nog in te vullen begrip. ‘Mag ik gaan spelen’ is een bekende vraag aan ouders maar het is geen vraag naar iets concreets, wel naar zeggingschap over de tijdsbesteding, naar goedkeuring om je tijd zelf in te vullen. Een ja-antwoord van ouders is een blanco tijdscheque aan hun kinderen’ (Jan Van Gils) ‘Their own business within their own society and children are fully capable of occupying themselves under the juridisction of their own code’ (Opie’s) ‘Ze hebben de gave om met hun lijf ruimte te beleven’ (Wouter Vanderstede) Kinderrechtenverdrag: 54 artikelen – 3 à 4 p’s: Protectie (discriminatie, gezinsleven, misbruik) Provisie (onderwijs, gezondheidszorg) Participatie (meningsuiting, vereniging) Preferentiële (beperking, vluchteling) Artikel 31: Het recht van het kind op vrije tijd, spel en deelname aan culturele en artistieke activiteiten. Wat is spelen? Als je denkt aan je eigen kindertijd en denkt aan de spelletjes en de activiteiten die je graag deed Dan zal er hoogst waarschijnlijk een glimlach op je gezicht verschijnen, mogelijks herinner je je nog het plezier dat je eraan beleefd hebt. En mocht ik jullie vragen welke activiteiten je deed, dan zal het gagarandeerd een grote variatie aan activiteiten zijn, Ik ben in de literatuur op zoek gegaan naar een aantal definitie van spelen

2.1.Recht op spel vanuit drie hoeken benaderd Spelen is voor veel goed Motorische, sociaal-emotionele en cognitieve vaardigheden (Lia Karsten) Gevarieerd en intensief bewegen goed voor: motoriek, coördinatie, zelfvertrouwen, minder valpartijen Onderhandelen, samen regels maken, ruzie maken en weer bijleggen, samenwerken, opkomen voor jezelf en voor anderen Kennis op doen over de buurt, buurtbewoners Wat is spelen? Als je denkt aan je eigen kindertijd en denkt aan de spelletjes en de activiteiten die je graag deed Dan zal er hoogst waarschijnlijk een glimlach op je gezicht verschijnen, mogelijks herinner je je nog het plezier dat je eraan beleefd hebt. En mocht ik jullie vragen welke activiteiten je deed, dan zal het gagarandeerd een grote variatie aan activiteiten zijn, Ik ben in de literatuur op zoek gegaan naar een aantal definitie van spelen

2.1.Recht op spel vanuit drie hoeken benaderd Artikel 31 nader bekeken De Staten die partij zijn, erkennen het recht van het kind op rust en vrije tijd, op deelneming aan spel en recreatieve bezigheden passend bij de leeftijd van het kind, en op vrije deelneming aan het culturele en artistieke leven. De Staten die partij zijn, eerbiedigen het recht van het kind volledig deel te nemen aan het culturele en artistieke leven, bevorderen de verwezenlijking van dit recht, en stimuleren het bieden van passende en voor ieder gelijke kansen op culturele, artistieke en creatieve bezigheden en vrijetijdsbesteding. Kleine kwis. Vind je het in andere mensenrechtenverdragen - Artikel 31 heeft een evenwaardige plaats in het verdrag als artikel 28 dat het recht op onderwijs garandeerd Aan het recht op spel zijn er geen opvoedkundige doelstelling (is niet altijd zo geweest in de verklaring voor de rechten van het kind (1959) dat (hun spelen een opvoedingsdoel moet dienen), En dat het een recht is van elk kind (maatschappelijk kwetsbare kinderen of kinderen met een beperking, ze hebben recht op spel)

2.1.Recht op spel en decreet buitenschoolse activiteiten en opvang Lessen trekken voor invulling en vormgeving van buitenschoolse activiteiten en opvang Definities van spelen: ruimte om tijd zelf invullen, geen strakke programma’s, keuze mogelijkheden Keuze mogelijkheden Praktijk voorbeelden kidscafé Samenwerking: romantisch beeld en iedereen weet dat samenwerking een win win is voorbeelden: meetjesman , tussen de bibliotheek en Inclusieve opvang Voorbeeld buitengewoon onderwijs Vanuit leerlingen vervoer is gegroeid (voorbeeld Herent)

2.1.Recht op spel en decreet buitenschoolse activiteiten en opvang Lessen trekken voor invulling en vormgeving van buitenschoolse activiteiten en opvang Belang van spelen voor gezondheid en welzijn en het appèl aan de overheid om werk te maken van het recht op spel van elk kind vraagt om een degelijke ondersteuning vanuit Vlaanderen op verschillende domeinen: Samenwerking want belang van het kind mag niet onderdrukt worden Middelen Monitoring Recht op spel vorm krijgt Inclusieve buitenschoolse activiteiten en opvang (kinderen met een beperking, maatschappelijk kwetsbare kinderen, Nederlands) Keuze mogelijkheden Praktijk voorbeelden kidscafé Samenwerking: romantisch beeld en iedereen weet dat samenwerking een win win is voorbeelden: meetjesman , tussen de bibliotheek en Inclusieve opvang Voorbeeld buitengewoon onderwijs Vanuit leerlingen vervoer is gegroeid (voorbeeld Herent)

2.2.Recht op protectie en decreet buitenschoolse activiteiten en opvang Wat? Bescherming en veiligheid van kinderen vertaald in kwaliteitscriteria Decreet onderschrijft het belang van kwaliteit Divers landschap met veel verschillende spelers in termen van kwaliteitscriteria, ook in onze Klachtenlijn

2.2.Recht op protectie en decreet buitenschoolse activiteiten en opvang Lessen voor invulling en vormgeving van buitenschoolse activiteiten en opvang Slinger mag niet doorslaan richting veiligheid (VDS) Kwaliteit en recht op bescherming ruim definiëren, ook in termen van bescherming van rechten (nood aan sterkere rechtspositie ouders en kinderen) Betrek de verschillende actoren bij de uittekening van kwaliteitscriteria (bijv. MeMoQ) General Comment 17 VN-Kinderrechtencomité

2.2.Recht op protectie en decreet buitenschoolse activiteiten en opvang General Comment 17 over het recht op spel (2013) Vrij van stress Vrij van sociale uitsluiting Geweldloos milieu Veilige en gezonde omgeving Gelegenheid tot rust Beschikken over vrije tijd zonder andere verplichtingen Kansen tot communicatie en interactie Ruimte voor verbeelding Aandacht voor sport en spel Aandacht voor culturele en artistieke erfgoed

2.2.Recht op protectie en decreet buitenschoolse activiteiten en opvang Lessen voor invulling en vormgeving van buitenschoolse activiteiten en opvang Slinger mag niet doorslaan richting veiligheid (VDS) Kwaliteit en recht op bescherming ruim definiëren, ook in termen van bescherming van rechten (nood aan sterkere rechtspositie ouders en kinderen) Betrek de verschillende actoren bij de uittekening van kwaliteitscriteria (bijv. MeMoQ) General Comment 17 VN-Kinderrechtencomité Houd rekening met wat kinderen zelf als kwaliteit definiëren

2.3.Recht op participatie en decreet buitenschoolse activiteiten en opvang Presentatie Brecht

Gemiste kansen en lessen voor de toekomst Onderwijs: olifant in de kamer? Jeugdwerk en opvang Lessen voor de toekomst Wees alert voor het belang van het kind Probeer ruim te denken en vermijd de valkuilen vanuit het verleden Zorg dat ieder kind er zich thuis voelt

Kinderrechtenvisie op buitenschoolse activiteiten en opvang www.kinderrechtencommissariaat.be/advies/decreet-buitenschoolse-opvang-en-activiteiten-biedt-kansen-maar-sterker-vangnet-nodig Leen.Ackaert@vlaamsparlement.be Brecht.Peleman@UGent.be