Weert in Beweging, 8 november 2018 Hoe gaat het met Weert? Mijn naam is Marie-Jeanne Aarts, ik ben onderzoeker bij de GGD, en mij is gevraagd om een beeld te schetsen van hoe het nu eigenlijk gaat met de gezondheid in Weert? Weert in Beweging, 8 november 2018

Thema’s Overgewicht Gezondheid & zorg Mentale gezondheid We hebben als GGD daarover veel cijfers in huis, maar in 20 minuten kan ik niet op elk onderwerp tot in detail ingaan, daarom wij hebben ervoor gekozen om een aantal thema’s eruit te lichten en dat zijn: Lichamelijke gezondheid, en dan met name overgewicht Mentale gezondheid Gezondheid en zorg Er staan later vanmiddag ook nog een aantal workshops op het programma, daar is meer tijd voor het uitdiepen en bediscussiëren van de verschillende thema’s. Mentale gezondheid

Percentage Weertse volwassenen dat eigen gezondheid als (zeer) goed ervaart Sociaal economische gezondheids verschillen Ik wil graag beginnen met hoe Weertenaren hun eigen gezondheid ervaren. We weten dat een simpele vraag als ”hoe ervaart u uw eigen gezondheid”, een goede indicator is voor de werkelijke gezondheidstoestand van mensen. Gelukkig zien we ook in Weert dat de meerderheid van de inwoners zich goed voelt. Van de volwassen bevolking geeft ongeveer driekwart aan zij eigen gezondheid goed of zeer goed te beoordelen. Ruim 9 van de 10 jongeren vindt zijn eigen gezondheid goed tot zeer goed. Als we echter gaan kijken naar de verschillen tussen hoog- en laagopgeleiden, dan blijken die verschillen best wel fors. Slechts 59% van de laagopgeleide volwasssenen in Weert ervaart zijn eigen gezondheid als goed, tegenover 87% van de hoogopgeleide volwassenen. En het blijft niet alleen bij de ervaren gezondheid, het is een bekend gegeven dat lager opgeleiden minder lang leven- gemiddeld 7 jaar korter- en ook minder jaren in goede gezondheid doorbrengen. Misschien geen nieuwe informatie, maar wel nog steeds een feit, ook in Weert. Bron: GGD Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2016 en GGD Gezondheidsmonitor Jeugd 2015

Overgewicht bij kinderen in Weert De linker grafiek laten zien dat overgewicht op zeer jonge leeftijd al voorkomt. De rechter grafiek laat zien dat naarmate de leeftijd stijgt, het percentage kinderen met overgewicht toeneemt: bij de kinderen van 2 tot en met 4,5 jaar heeft minder dan 1 op de 10 te maken met overgewicht, bij kinderen van 4,5 tot 14 jaar is dit al opgelopen naar bijna 1 op de 8 die overgewicht hebben. We weten dat het hebben van overgewicht op jonge leeftijd een grote voorspeller is van het hebben van overgewicht op volwassen leeftijd, met alle nadelige gevolgen voor de gezondheid als gevolg. Daarnaast is het hebben van overgewicht op jonge leeftijd ook een risicofactor voor psychosociale problemen, denk bijvoorbeeld aan een verminderd zelfvertrouwen of pesten. Bron: JGZ registraties GGD Limburg-Noord

Overgewicht bij volwassenen en ouderen in Weert Uiteindelijk zien we dan ook dat in de volwassen bevolking bijna de helft van de mensen te kampen heeft met overgewicht, bij 65plussers is dat zelfs méér dan de helft. Ook het aantal mensen met ernstig overgewicht (oftewel obesitas) ligt in Weert ruim boven de 10%. Cijfers om achter de hand te houden: Weert telt bijna 30.000 volwassenen van 19-64 jaar en bijna 11.000 ouderen 65+. Bron: GGD Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2016

Overgewicht bij volwassenen en ouderen in Weert Trends in overgewicht en obesitas Overgewicht bij volwassenen en ouderen in Weert Trends in overgewicht en obesitas Op landelijk niveau kunnen we verder terug kijken in de tijd en zien we dat in 1990 één op de drie volwassen Nederlanders (35,1%) overgewicht had. Sindsdien is het aantal Nederlanders met overgewicht sterk gestegen tot bijna de helft van alle volwassenen (48,8%) in 2017. Het percentage mensen met obesitas is in dezelfde periode verdubbeld (van 6,2 tot 13,9%). De laatste jaren is de sterke stijging welliswaar iets afgevlakt, maar onlangs heeft het RIVM een toekomstvoorspelling gedaan, en daaruit blijkt dat als we niets doen, in 2040 maar liefst 62% van de volwassen bevolking in Nederland met overgewicht te kampen zal hebben. Is dat erg? Ja, want overgewicht is een belangrijke risicofactor voor het ontstaan van diabetes, hart- en vaatziekten sommige vormen van kanker. Niet vertellen, maar achter de hand houden voor het geval er vragen over komen: Voor wat betreft jongeren zien we tussen 1981 en 2015 een lichte stijging in het percentage jongeren (4 tot 20 jaar) met overgewicht, van 10,1% naar 12,1%. Het voorkomen van ernstig overgewicht bij jongeren is in deze periode nauwelijks veranderd, met percentages die fluctueren tussen 2,1% en 2,8%. Bron: RIVM www.volksgzeondheidenzorg.info

Percentage jongeren (13-16 jaar) dat 2 uur per dag of meer naar beeldscherm kijkt Jongeren hebben vaak een inactieve leefstijl Het is dus zaak om die stijgende lijn in overgewicht een halt toe te roepen of zelf om te buigen. Het is daarom belangrijk om inzicht te hebben in de oorzaken van de overgewicht-epidemie. Het jong aanleren van gezonde voedingsgewoonten en een actieve levensstijl is daarbij cruciaal. We zien echter dat veel jongeren een inactieve leefstijl hebben, slechts 1 op de 5 jongeren voldoet aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen die stelt dat jongeren minimaal een uur per dag lichamelijk actief zouden moeten zijn. Dit geldt eigenlijk voor heel Nederland en Weert is daarin geen uitzondering. Naast het gebrek aan lichamelijke activiteit aan sich, blijkt ook dat jongeren en ook volwassen tegenwoordig heel veel tijd zittend doorbrengen. Er wordt wel eens gezegd “zitten is het nieuwe roken”, want naast het gebrek aan beweging is te veel zitten ook een afzonderlijke risicofactor voor de gezondheid. In Weert ligt het percentage jongeren dat 2 uur of meer per dag naar een beeldscherm kijkt, met bijna driekwart, het hoogst van de hele regio. In absolute zin gaat het dan om meer dan 1700 jongeren in de leeftijd 13-16 jaar. Bron: GGD Gezondheidsmonitor Jeugd 2015 7

Percentage jongeren (13-16 jaar) dat dagelijks groente en fruit eet Groente- en fruitconsumptie onder jongeren is het afgelopen decennium gedaald Deze grafieken tonen de percentages jongeren die dagelijks groente (links) en dagelijks fruit (rechts) eten, deze percentages zijn het afgelopen decennium behoorlijk gedaald. In 2005 geleden gaf nog ongeveer de helft van de jongeren aan iedere dag groente te eten, 10 jaar later is dat nog maar . Hoe kunnen we dit soort trends omkeren, zodat kinderen weer gezonder en actiever gaan leven? Dat kan alleen door het aanpassen van de omgeving, zodat de gezonde keuze de gemakkelijke en vanzelfsprekende keuze wordt. Bron: GGD Gezondheidsmonitor Jeugd 2015

Weert JOGG gemeente Het is dus ontzettend nodig en goed dat Weert per juni 2017 JOGG gemeente geworden is! Door het anders inrichten van de omgeving, maken we het voor jongeren aantrekkelijk en gemakkelijk om actief te zijn en gezond te eten. In de workshop van vanmiddag zult er er meer over horen. We weten in ieder geval dat preventie een kwestie is van een lange adem, er gaat soms een generatie overeen voordat de effecten zichtbaar worden. De eerstvolgende Gezondheidsmonitor Jeugd staat alweer gepland in 2019, Weert is dan net 2 jaar aan de slag als JOGG gemeente, dus ik ben benieuwd of we dan al de eerste resultaten van JOGG meetbaar kunnen maken.

Sociale cohesie in Weert verdient aandacht Regio Limburg-Noord (Betaald) werk 76% 77% Vrijwilligerswerk 27% 31% Weinig contact met buren 25% 23% Ervaart discriminatie 14% 11% Sociale cohesie in Weert relatief laag en verdient aandacht Hieruit blijkt dat in Weert ongeveer evenveel mensen (betaald) werk hebben dan in de regio (ongeveer drie kwart). Daar staat tegenover dat slechts ongeveer een kwart van de volwassenen als vrijwilliger werkt, tegenover bijna één derde van de volwassenen in de regio. Verder geeft een kwart van de volwassenen aan weinig contact met hun buren te hebben en daarnaast ervaren volwassenen in Weert meer discriminatie (14%) dan volwassenen in de regio (11%). Bij ouderen in Weert ligt dit beeld overigens wat genuanceerder, zij scoren op deze indicatoren redelijk vergelijkbaar met regionaal. Wel heeft ongeveer een kwart van de ouderen onregelmatig contact met familieleden of buren (lokaal gereserveerd netwerktype; 26% vs. 24%). Je kunt je voorstellen dat de sociale cohesie van invloed kan zijn op de psychische en mentale gezondheid van mensen, de volgende dia gaat bijvoorbeeld over eenzaamheid. Het verhogen van de sociale cohesie verdient dus aandacht. Bron: GGD Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2016

Eenzaamheid in Weert neemt toe Deze grafiek toont het percentage Weertenaren aan dat zich matig, ernstig of zeer ernstig eenzaam voelt. Het percentage mensen dat zich eenzaam voelt, is de afgelopen 4 jaar gestegen. In 2012 gaf een op de 3 van de volwassenen aan zich eenzaam te voelen, vier jaar later was dat gestegen naar 42%. Bij ouderen is het percentage eenzamen op 4 jaar tijd gestegen van 44% naar 52%, dus meer dan de helft. In absolute zin gaat het dus om ruim 12.000 volwassenen en meer dan 5.500 ouderen die zich matig tot zeer ernstig eenzaam voelen in Weert. Deze trend zien we overigens niet alleen in Weert, maar ook in de regio Limburg-Noord. De vraag is natuurlijk hoe we deze stijging kunnen verklaren en liefst ook kunnen ombuigen, daar gaan we tijdens de workshops verder op in. Cijfers om achter de hand te houden: Weert telt bijna 30.000 volwassenen van 19-64 jaar en bijna 11.000 ouderen 65+. Bron: GGD Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2016

Risico op angststoornis en depressie neemt toe Ook het risico op angsstoornis en depresseie is de afgelopen 4 jaar gestegen, dat zien we zowel in Weert als in de regio Limburg-Noord. Voor volwassenen volgt Weert precies de regionale trend, voor ouderen zien we gelukkig dat het risico op angststoornis en depressie iets lager ligt dan regionaal. Het is dus zaak om iets te doen aan factoren die hieraan ten grondslag liggen. Wat zijn de factoren waar we invloed op hebben? Bron: GGD Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2016

Chronische aandoeningen en huisartsbezoek Ook betreft chronische aandoeningen, steekt Weert iets gunstiger af t.o.v. het regionaal gemiddelde. Vooral ouderen in Weert hebben iets minder vaak een chronische aandoening dan ouderen in de regio (46% vs. 49%). Opvallend is dat zij juist iets vaker onlangs contact gehad hebben met de huisarts dan regionaal het geval is (54% vs. 51%). Ook hier geldt: cijfers zijn maar cijfers en zeggen nog niet zoveel over de verklaring. Het kan zijn dat mensen niet voor chronische aandoening bij de huisarts komen, maar bijvoorbeeld omdat ze eenzaam zijn. Of werkt het andersom, en hebben de vele huisartsbezoeken een preventieve uitwerking zodat er minder chronische aandoeningen ontstaan? Dat is voor mij als onderzoeker vanachter mijn bureau moeilijk te achterhalen, en het is daarom ook goed dat de spreker na mij, die zelf huisarts is, iets kan vertellen over zijn ervaringen in de praktijk. Bron: GGD Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2016

Aanzienlijke sociaal economische gezondheidsverschillen Samenvatting Aanzienlijke sociaal economische gezondheidsverschillen Inwoners van alle leeftijden worden alsmaar zwaarder We zitten steeds vaker en langer Gezond eten (groenten en fruit) neemt af Sociale cohesie in Weert verdient aandacht Eenzaamheid en risico op angststoornis en depressie neemt toe Huisartsbezoek vooral onder ouderen hoog Samenvatting van vandaag

Hoe gaat het met Weert? Ik pak mijn openingsdia er weer even bij. Het doel van mijn presentatie was om een indruk te geven van hoe het met Weert gaat. We hebben vandaag wat onderwerpen uitgelicht, u kunt dit en nog veel meer gezondheidsinformatie nog eens rustig teruglezen op onze website via deze link. Maar ik hoop dat mijn presentatie vooral duidelijk gemaakt heeft dat er in Weert werk aan de winkel is. We moeten aan de slag om gezondheidswinst te boeken, we moeten dus ook daarin in beweging komen! En dat is precies wat we gaan doen tijdens de rest van dit symposium. https://www.ggdlimburgnoord.nl/professionals/gezondheidsinfo-gemeenten