Nieuwe eindtermen 1e graad secundair onderwijs Algemeen kader en proces AHOVOKS – Hannelore Baeyens 19 september 2018

AHOVOKS Kwalificaties & Curriculum Ministerie van onderwijs en vorming Afdeling van AHOVOKS (Agentschap voor Hoger Onderwijs, Volwassenenonderwijs, Kwalificaties en Studietoelagen) Processen ondersteunen die leiden tot het tot stand komen van onderwijsdoelen en kwalificaties, in nauwe samenwerking met stakeholders Onderwijs-doelen Kwalificaties Peilingen Opleidingen en EVC K&C

| INLEIDING

De afgelegde weg naar nieuwe OnDERWIJSdoelen

Decreet tot wijziging van het decreet basisonderwijs en de codex secundair onderwijs, wat onderwijsdoelen betreft, en tot wijziging van de decreten rechtspositie onderwijspersoneel

Onderwijsdoelen Toepassingsgebied Basisonderwijs Gewoon kleuteronderwijs Gewoon lager onderwijs Buitengewoon basisonderwijs Secundair onderwijs Gewoon secundair onderwijs Buitengewoon secundair onderwijs

ONDERWIJSDOELEN Procedure Opstellen OD

Nieuwe accenten IN ONDERWIJSDOELEN Inhoudelijk Onderwijsdoelen voor de 21ste eeuw: actualisering van eindtermen gekoppeld aan maatschappelijke ontwikkelingen en verwachtingen Onderwijsdoelen gekoppeld aan sleutelcompetenties Onderscheid vakgebonden en vakoverschrijdende eindtermen met bijhorend statuut verdwijnt Alle eindtermen te bereiken m.u.v. een beperkt aantal attitudinale eindtermen Verbinding eindtermen en vakken, vakkenclusters of leergebieden via de leerplannen

NIEUWE ACCENTEN IN ONDERWIJSDOELEN Inhoudelijk 16 Sleutelcompetenties competenties op het vlak van lichamelijk, geestelijk en emotioneel bewustzijn en op vlak van lichamelijke, geestelijke en emotionele gezondheid; competenties in het Nederlands; competenties in andere talen; digitale competentie en mediawijsheid; sociaal-relationele competenties; competenties inzake wiskunde, exacte wetenschappen en technologie; burgerschapscompetenties met inbegrip van competenties inzake samenleven; competenties met betrekking tot historisch bewustzijn; competenties met betrekking tot ruimtelijk bewustzijn; competenties inzake duurzaamheid; economische en financiële competenties; juridische competenties; leercompetenties met inbegrip van onderzoekscompetenties, innovatiedenken, creativiteit, probleemoplossend en kritisch denken, systeemdenken, informatieverwerking en samenwerken; zelfbewustzijn en zelfexpressie, zelfsturing en wendbaarheid; ontwikkeling van initiatief, ambitie, ondernemingszin en loopbaancompetenties; cultureel bewustzijn en culturele expressie.

NIEUWE ACCENTEN IN ONDERWIJSDOELEN Inhoudelijk Onderwijsdoelen per sleutelcompetentie Uitbreiding ‘soorten’ onderwijsdoelen Ontwikkelingsdoelen Kleuteronderwijs en buitengewoon onderwijs Minimumdoelen na te streven op populatieniveau Eindtermen Lager onderwijs, secundair onderwijs per stroom/finaliteit Minimumdoelen te bereiken op populatieniveau Eindtermen basisgeletterdheid 1e graad secundair onderwijs - competenties in het Nederlands, wiskundige competenties, digitale competenties en financiële competenties Gericht op functionele geletterdheid i.f.v. maatschappelijke participatie Te bereiken op individueel leerlingniveau Uitbreidingsdoelen 1e graad secundair onderwijs - competenties in het Nederlands Kunnen bereikt worden door een bepaalde leerlingenpopulatie Specifieke eindtermen 3e graad secundair onderwijs - doorstroomfinaliteit en dubbele finaliteit

Nieuwe accenten in onderwijsdoelen Formulering “Sober geformuleerde, duidelijke, competentiegerichte en evalueerbare eindtermen en ontwikkelingsdoelen waar kennis telkens geëxpliciteerd wordt en vaardigheden, inzichten en indien van toepassing attitudes aan bod komen.” Reductie van aantal onderwijsdoelen Sober, duidelijk, competentiegericht en evalueerbaar geformuleerd Expliciete vermelding van kennis Samenhang onderwijsdoelen Coherentie en consistentie Bredere participatie aan ontwikkelproces Samenstelling van ontwikkel- en valideringscommissie(s)

Voorontwerp van decreet betreffende de onderwijsdoelen voor de eerste graad van het secundair onderwijs

| AANPAK ONTWIKKEL- EN VALIDERINGSCOMMISSIE

Organisatie ontwikkelcommissies Gekoppeld aan sleutelcompetenties uit het decreet 2 ‘transversaal’ 5 ‘inhoudelijk’ Transversaal – inhoudelijk Eindtermen transversale sleutelcompetenties hebben een (gedeeltelijke) link met die van andere sleutelcompetenties en/of kunnen gerealiseerd worden in combinatie met de inhouden van eindtermen van andere sleutelcompetenties Onderlinge relatie tussen sleutelcompetenties: onderwijsinhouden niet letterlijk herhalen onder verschillende sleutelcompetenties

SAMENSTELLING ONTWIKKELCOMMISSIES 8 vertegenwoordigers van het gemeenschapsonderwijs en de vereniging van schoolbesturen van het gesubsidieerd onderwijs 3 generalisten (KathOndVla, GO!, OVSG) 5 vakdeskundigen (KathOndVla, GO!, OVSG, POV, OKO) 5 vertegenwoordigers van de leraren Lerarenverenigingen Onderwijskoepels en GO! 2-3 wetenschappelijk experten AHOVOKS Voorbereiding Procesbegeleiding

OPDRACHT ONTWIKKELCOMMISSIE Bepalen relevante en (inter)nationaal aanvaarde referentiekaders Ontwikkelen bouwstenen Rode draad voor de vorming in het secundair onderwijs Gelden voor alle leerlingen, ongeacht finaliteit of onderwijsvorm Eindtermen bepalen de concrete invulling en het niveau “Geschikte (leer-)activiteiten, strategieën en tools inzetten om informatie digitaal en niet digitaal kritisch te verwerven, beheren en verwerken rekening houdend met het beoogde leerresultaat en –proces.”

OPDRACHT ONTWIKKELCOMMISSIES Ontwikkeling eindtermen A- en B-stroom Identiek Leercompetenties, digitale competenties, initiatief en ondernemingszin, cultureel bewustzijn en culturele expressie, sociale competenties (lichamelijk, geestelijk en emotioneel bewustzijn en gezondheid; sociaal-relationeel; zelfbewustzijn, -expressie, zelfsturing en wendbaarheid) Overwegend identiek Burgerschapscompetenties Verschillend Competenties m.b.t. wiskunde, wetenschappen en technologie, Nederlands, andere talen, historisch bewustzijn, ruimtelijk bewust en economisch-financieel

OPDRACHT ONTWIKKELCOMMISSIES Eindtermen basisgeletterdheid Competenties in het Nederlands, wiskundige competenties, digitale competenties en financiële competenties Nadruk op ‘functioneel’ Geselecteerd uit eindtermen B-stroom of ervan afgeleid Uitbreidingsdoelen competenties in het Nederlands A-stroom: geen voorafname eindtermen 2e graad B-stroom: = eindtermen A-stroom Uitgangspunten bij de eindtermen, eindtermen basisgeletterdheid en uitbreidingsdoelen competenties in het Nederlands

SAMENSTELLING VALIDERINGSCOMMISSIE Voorzitter Onderwijsinspectie Generalist Vakdeskundigen (Wetenschappelijk) experten Taal Onderwijskunde Evaluatie Ontwikkelingspsychologie

OPDRACHT VALIDERINGSCOMMISSIE Validering eindtermen 1ste graad Coherentie Onderwijsdoelen vormen horizontaal en verticaal een samenhangend en evenwichtig geheel Consistentie Onderwijsdoelen vertonen voldoende inhoudelijke samenhang met één of meerdere sleutelcompetenties en zijn helder en gelijkvormig geformuleerd. Evalueerbaarheid De leraar, de school, onderwijsinspectie en de peilingen kunnen aan de hand van een evaluatie nagaan of de onderwijsdoelen bereikt zijn.

| FORMAT ONDERWIJSDOELEN

ONDERWIJSDOELEN Voorbeelden bestaande eindtermen

ONDERWIJSDOELEN Voorbeelden bestaande eindtermen

ONDERWIJSDOELEN Voorbeelden bestaande eindtermen

ONDERWIJSDOELEN Nieuwe eindtermen - format Kennis  Wat minimaal nodig is om eindterm te realiseren Feitenkennis Conceptuele kennis Procedurele kennis Metacognitieve kennis De leerlingen rekenen met lettervormen. Met inbegrip van kennis * Conceptuele kennis - Eigenschappen, reken- en tekenregels van bewerkingen * Procedurele kennis - Optelling, vermenigvuldiging en vereenvoudiging van één-, twee- en drietermen - Uitwerking van merkwaardige producten tot een som: (a+b)² en (a+b)(a-b) Met inbegrip van context * De eindterm wordt zowel met als zonder context gerealiseerd. Met inbegrip van dimensies eindterm Cognitieve dimensie: beheersingsniveau toepassen Dimensies Cognitief, affectief of psychomotorisch Cognitief Omschreven aan de hand van werkwoord (6) Onthouden Begrijpen Toepassen Analyseren Evalueren Creëren Eindterm Competentiegericht en evalueerbaar geformuleerd Kennis, dimensies en indien van toepassing context en tekstkenmerken maken integraal deel uit van eindtermen Zelfstandig te realiseren tenzij anders vermeld (a.d.h.v. richtlijnen, stappenplan,…) Te bereiken m.u.v. attitudinale eindtermen (°)

ONDERWIJSDOELEN Nieuwe eindtermen - format De leerlingen beoordelen hun leerproces en -resultaat op afgesproken momenten en aan de hand van aangereikte criteria. (transversaal) Met inbegrip van kennis *Conceptuele kennis - Evaluatiecriteria * Metacognitieve kennis - Eigen mogelijkheden en beperkingen - Reflectievaardigheden en -proces Met inbegrip van dimensies eindterm Cognitieve dimensie: beheersingsniveau evalueren Affectieve dimensie°: Handelen vanuit een persoonlijk kader waarin voorkeuren voor waarden, opvattingen, gedragingen, gebeurtenissen, informatie, taken, strategieën,… geïnternaliseerd zijn, maar waarbij nog aandacht nodig is voor de balans tussen conflicterende aspecten Kennis Dimensies Cognitief, affectief of psychomotorisch Affectief Omschreven aan de hand van toelichtingszin (5) Eindterm

ONDERWIJSDOELEN Nieuwe eindtermen - format Indeling soorten kennis en beheersingsniveaus Gebaseerd op herwerkte taxonomie van Bloom Taxonomie = classificatie van doelstellingen I.f.v. formuleren van leerdoelen I.f.v. vaststellen beheersingsniveau

ONDERWIJSDOELEN Nieuwe eindtermen - format Dimensies Koppeling handelingswerkwoord - beheersingsniveau Maar niet exclusief: beheersingsniveau bepaald door combinatie handelingswerkwoord, context, kennis en autonomie Geen ‘lineaire’ opbouw Vb. ‘Begrijpen’ hoeft ‘toepassen’ niet altijd vooraf te gaan Vb. ‘Analyseren’ binnen een beperkte context/afgebakende opdracht kan eenvoudiger zijn dan begrijpen in een bredere context/opdracht Cognitieve en psychomotorische dimensie Te bereiken Affectieve dimensie Na te streven (°) ~link met attitudes

ONDERWIJSDOELEN Nieuwe eindtermen - format Kennis Geen ‘lineaire’ opbouw Soorten kennis zijn onafhankelijk van elkaar Bv. Wanneer feitenkennis en conceptuele kennis noodzakelijk zijn, worden beide afzonderlijk vermeld Feitenkennis Termen, begrippen, elementen Conceptuele kennis Begrip en inzicht in classificaties, theorieën, modellen en principes Procedurele kennis Technieken, methodes, algoritmes en ‘selectie’criteria Metacognitieve kennis Zelfkennis, kennis over kennis en strategische kennis

ONDERWIJSDOELEN Nieuwe eindtermen - format Opsomming zonder ‘zoals’ is verplicht Opsomming met ‘zoals’ is illustratief De leerlingen verwerken digitale en niet digitale informatie uit één of een beperkt aantal bronnen volgens een aangereikt stappenplan tot een samenhangend en bruikbaar geheel. (transversaal) Met inbegrip van kennis * Conceptuele kennis - Soorten methodes om informatie te verwerken, begrijpen en onthouden: selecteren, analyseren, relateren, concluderen en structureren - Soorten bruikbare gehelen: schema, tabel, grafiek, diagram en andere bruikbare gehelen zoals mindmap, tekening, samenvatting/synthese * Procedurele kennis - Methodes om informatie te verwerken: selecteren, analyseren, relateren, concluderen en structureren - Bruikbare gehelen: schema, tabel, grafiek, diagram en andere bruikbare gehelen zoals mindmap, tekening, samenvatting/synthese Met inbegrip van dimensies eindterm Cognitieve dimensie: beheersingsniveau analyseren

ONDERWIJSDOELEN Nieuwe eindtermen - format Eindtermen van sleutelcompetenties ‘leercompetentie’, ‘digitale competentie’, ‘initiatief en ondernemingszin’ en ‘sociaal- relationele competenties’ maken integraal deel uit van inhoudelijke sleutelcompetenties Transversale eindtermen van sleutelcompetenties ‘lichamelijk, geestelijk en emotioneel bewustzijn/gezondheid’, ‘burgerschapscompetenties’, ‘cultureel bewustzijn en culturele expressie’ zijn te realiseren in samenhang met inhoudelijke eindtermen van meerdere sleutelcompetenties

| AANTAL ONDERWIJSDOELEN

ONDERWIJSDOELEN Nieuwe eindtermen - aantallen Reductie aantal eindtermen 688 bestaande eindtermen 1ste graad 304 1ste graad A-stroom 261 1ste graad B-stroom 123 VOET 382 nieuwe eindtermen 1ste graad 122 transversale eindtermen gemeenschappelijk voor A- en B-stroom (61 unieke eindtermen) 260 inhoudelijke eindtermen apart voor A- en B-stroom Wiskundige, wetenschappelijke en technologische competenties: 51 eindtermen A-stroom, 33 eindtermen B-stroom Basisgeletterdheid wiskundige competenties: 7 eindtermen

| Tijdspad

ONDERWIJSDOELEN Tijdspad Ontwikkelcommissies Valideringscommissie Vlaamse regering Vlaams parlement Curriculumdossier Leerplan

ONDERWIJSDOELEN Planning eindtermen secundair onderwijs Implementatie modernisering secundair onderwijs 1e graad: september 2019 2e graad: september 2021 3e graad: september 2023

Meer informatie Hannelore Baeyens hannelore.baeyens@ond.vlaanderen.be Website onderwijsdoelen https://www.onderwijsdoelen.be/ Nieuwsbrief Kwalificaties en Curriculum https://us17.campaign- archive.com/home/?u=77e3931e1737a571e378a875d&id=8e21ed168b