Puberteit bij mensen met EMB Naar aanleiding van boek: ‘Pubers laten van zich horen’, door Harriët Schoenmakers en Nadi de Vos

Wat is puberteit? De periode tussen kind en volwassenheid Lichamelijk Gedrag Persoonlijkheid / psychosociale ontwikkeling Hersenontwikkeling

Lichamelijke ontwikkeling Vraag 1: goed of fout? Een puber wil, vanuit zijn biologische behoefte, twee uur later gaan slapen. Kennis nodig over lichamelijke ontwikkeling pubers algemeen De meest duidelijke ontwikkeling in de puberteit is natuurlijk de lichamelijke ontwikkeling. Om meer te weten te komen over de lichamelijke ontwikkeling bij iemand met EMB is het goed om ook meer te weten over de lichamelijke ontwikkeling bij pubers zonder beperkingen. Uitleg quiz We gaan met u eens testen hoeveel kennis u al heeft over de normale puberteit. Steek een hand omhoog als u denkt dat het antwoord goed is.   Vraag 1: Een puber wil, vanuit zijn biologische behoefte, twee uur later gaan slapen. ANTWOORD: Ja, dit is waar. In de puberteit geeft het lichaam het slaaphormoon melatonine op een steeds later tijdstip af, waardoor de biologische klok ongeveer twee uur verschuift, vandaar dat een gemiddelde puber 2 uur later slaperig wordt en ’s morgens ook 2 uur later fit. Mensen met verstandelijke beperkingen vaak slaapproblemen Wie met dit verschuivende ritme onvoldoende rekening houdt, kan slaapproblemen veroorzaken. Daarnaast is bekend uit ander onderzoek dat mensen met verstandelijke beperkingen vaker slaapproblemen hebben. Ook los van de puberteit is slapen voor hen een belangrijk aandachtspunt. Bij deelnemers onderzoek verschillende ervaringen hiermee Diverse geïnterviewden namen veranderingen waar in behoefte aan rust en slapen. Sommigen vertelden bijvoorbeeld dat hun kind overdag vaker moe is of ’s nachts meer wakker ligt. Soms wil het ’s morgens langer slapen of ’s avonds later naar bed.

Lichamelijke ontwikkeling Vraag 2: goed of fout? De groeispurt van jongens begint ongeveer met 11 jaar. Vraag 2: De groeispurt van jongens begint ongeveer met 11 jaar.   ANTWOORD: Nee, dit is niet waar. De groeispurt begint bij jongens met ongeveer met 13 jaar. Veel spreiding wat betreft begin en eind van puberteit, algemeen en bij EMB Maar er is een groot verschil per puber wanneer de puberteit begint en eindigt. Bij pubers met EMB zijn de verschillen in leeftijden en ontwikkeling nog veel opvallender, we hebben een enorme spreiding gezien. Ook volgens wetenschappelijke literatuur is er bij hen meer variatie wat betreft start en ontwikkeling van de puberteit. Bij EMB niet alleen maar ontwikkeling, ook achteruitgang Er is een opvallend verschil in de lichamelijke ontwikkeling van iemand met EMB, vergeleken met iemand zonder beperkingen. Pubers zonder beperkingen ontwikkelen in de periode van groei ook veel nieuwe mogelijkheden. Maar bij de EMB puber komt er vaak een eind aan de motorische ontwikkeling of er komt zelfs achteruitgang. Dat veroorzaakt veel nieuwe vragen en problemen. Bijvoorbeeld worden operaties overwogen of er komen nieuwe hulpmiddelen. Deze dingen kunnen vaak erg ingrijpend zijn.

Lichamelijke ontwikkeling Vraag 3: goed of fout? De borstontwikkeling van een meisje begint na de eerste menstruatie. Vraag 3: De borstontwikkeling van een meisje begint na de eerste menstruatie.   Antwoord: nee, dat is niet waar, gemiddeld op 11-jarige leeftijd begint de eerste borstontwikkeling en 2,5 jaar later begint dan de eerste menstruatie, maar met een grote spreiding. Start hormonen bij meisjes voor 11 jaar, veranderingen Al voordat je de eerste uiterlijke kenmerken ziet vermeerdert de hoeveelheid oestrogeen in het lichaam van meisjes. Vanaf dat moment kunnen allerlei veranderingen ontstaan. Lichamelijke veranderingen, ook kun je eventueel gedragsveranderingen verwachten, bijvoorbeeld meer stemmingswisselingen. Ervaringen bij EMB meisjes De meeste EMB meisjes gaan ook menstrueren, maar vaak vroeger of later dan gewoon is. Voorafgaand aan dat moment hebben ouders of begeleiders vaak al gemerkt dat er iets aan het veranderen is op lichamelijk gebied: er komt borstgroei, schaamhaar, sterkere transpiratie. Of er verandert iets in het gedrag. Sommige ouders vertellen dat hun dochter in die fase onrustiger en ontevredener was, vaker boos of gefrustreerd. Ze herkenden deze signalen overigens vaak pas achteraf.

Lichamelijke ontwikkeling Vraag 4: goed of fout? Bij jongens zijn de eerste kenmerken van de puberteit het verschijnen van puistjes. Vraag 4: Bij jongens zijn de eerste kenmerken van de puberteit het verschijnen van puistjes.   ANTWOORD: Nee, niet waar. Puistjes verschijnen bij jongens met ongeveer 15 jaar, in dezelfde periode als bijvoorbeeld het lager worden van de stem en het verschijnen van gezichtshaar. Eerste lichamelijke kenmerken en begin van hormoontoename Bij jongens zijn de eerste lichamelijke kenmerken van de puberteit meestal de groei en het verkleuren van de teelballen en het verschijnen van schaamhaar. Vanaf ongeveer 10 jaar vermeerdert de hoeveelheid testosteron in het lichaam van jongens. Op dat moment beginnen de veranderingen langzaam toe te nemen. Ook al vanaf dat moment kun je op die leeftijd gedragsveranderingen zien ontstaan, bijvoorbeeld een toename van agressie of het ontstaan van verliefdheid. Veranderd lichaam gevolg voor contact Opvallend bij EMB jongeren is dat het veranderende uiterlijk en gewicht en lengte zoveel gevolgen kan hebben voor hen. Lichamelijk contact met ouders of verzorgers wordt anders, want iemand kan niet meer zo makkelijk op schoot. Ook verandert het beeld van wat iemand uitstraalt naar anderen. Deelnemers aan de interviews zeiden: het schattige gaat er af. Dat roept een andere benadering op, stoerder en meer afstand. En heeft u het goed gedaan, waren de antwoorden goed?

Lichamelijke veranderingen, jongens en meisjes Lengte groei Toename gewicht Spieropbouw Vetopbouw Botopbouw

Jongens 11-16 jaar Lengte groei, groei voeten Groei geslachtsdelen (penis en testikels) Lichaamsbeharing Transpiratie, acne Erecties en zaadlozing

Meisjes 10-15 jaar Lengtegroei Borstontwikkeling Lichaamsbeharing Transpiratie, acne Menstruatie

Lichamelijk anders bij een beperking Aanvangsleeftijd Tempo Uitblijven puberteit Gevolgen medicatie Botopbouw

Epilepsie Vaak verandering in het beeld Soort aanvallen Frequentie Medicatie, soort en dosering Cyclus Soms nieuw ontstaan of juist aanvalsvrij

Slaap Toename/afname in behoefte van slaap Verandering van ritme Behoefte aan rust

Motoriek Toename van lengte en spiergroei Toename van gewicht Problemen soms veranderend op gebied van scoliose, contracturen, pijn Blijven stimuleren bewegen Na groeispurt contracturen/ scoliose vaak stabiel

Voeding Toename van gewicht en spiermassa Volwassener vormen Verandering in voedingsbehoefte: Hoeveelheden Smaak

Gedrag Onafhankelijk van cognitief of emotioneel niveau Hormonale veranderingen Schommelingen in gedrag / emoties Grover worden in gedrag Sterker

Gedrag Andere interesses Behoefte aan of aantrekking door leeftijdsgenoten Meer of juist minder behoefte aan prikkels Risico zoekend gedrag Op zoek naar meer autonomie Oorzaken gedragsveranderingen

Veranderend gedrag Veranderend gedrag bij pubers zonder beperkingen: Stemmingswisseling, beleving van emoties Risico zoekend gedrag Op zoek naar meer autonomie Vrienden/relaties/seksualiteit

Waar kan veranderend gedrag vandaan komen bij jongeren met EMB? Lijst mogelijke oorzaken van gedragsveranderingen in de puberteit bij jongeren met EMB

Seksualiteit Verliefdheid Aantrekkingskracht Zelfbevrediging Sociaal lastig in verband met omgeving Frustratie Privacy

Seksualiteit - menstruatie Normaal aspect van ontwikkeling Klachten Pijn / ongemak Veranderd gedrag Epilepsie Cyclusregulatie / anticonceptie

Visie op puberteit Stelling 1: Pubers met EMB met een laag ontwikkelingsniveau laten geen pubergedrag zien

Visie op puberteit Stelling 2: Op school is het van groot belang dat pubers in groepen met leeftijdsgenoten begeleid worden en dat er puberactiviteiten worden aangeboden

Visie op puberteit Stelling 3: Pubers met EMB moet je in contact brengen met pubers zonder beperkingen om zo meer kans te krijgen een echte puber te worden.

Gesprekken tussen ouders en professionals Begrijpen van de jongere Belangrijke beslissingen Behoefte van ouders

Netwerk en samenleving Veranderingen in de puberteit Vanuit huis naar een woongroep, wat je zelf niet beslist Redelijke kans op kleiner netwerk doordat je ergens anders woont Dezelfde of andere dagbesteding waar je af en toe andere dingen mag doen Het in stand houden of uitbreiden van het netwerk is ingewikkelder dan bij leeftijdsgenoten zonder beperkingen.

Contacten Vanuit de jongere is meer interesse in contact. Sommigen kunnen beter aangeven wat ze wel/niet leuk vinden Het stimuleren van sociale interesse en contacten is belangrijk voor de kwaliteit van leven van de jongere!

Tot slot (illustratievak) Jongeren met EMB zijn óók in een bijzondere periode. Door hun afhankelijkheid kunnen ze pas écht puber zijn als wij ze die kans bieden.

Vragen?