Evidence Based handelen logopedie 20 maart 2014 20 maart 2014 Janet Krooshof

Evidence-based handelen Wat is evidence-based medicine/evidence-based handelen/best practice? Evidence-based handelen 5 stappen Evidentie logopedie PICO Evidentiepiramide Geschikte artikelen 20 maart 2014 Janet Krooshof

Evidence-based medicine “Het gewetensvol, expliciet en oordeeldeskundig gebruik van het huidige beste bewijsmateriaal om beslissingen te nemen voor individuele patiënten.” 20 maart 2014 Janet Krooshof

Evidence-based medicine therapeutisch advies/voorstel voor een individuele patiënt Evidentie voorkeuren van de patiënt expertise behandelaar beschikbare middelen 20 maart 2014 Janet Krooshof

Evidence-based handelen Evidence-based handelen = handelen baseren op wetenschappelijke effecten, evidentie uit de wetenschap. Evidence-based practice is niet het genereren en uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek, enkel het gebruiken ervan. Evidentie uit de praktijk (expert opinion). Best practice = Een best practice is een techniek, werkmethode, proces of activiteit die zich als effectiever heeft bewezen dan enige andere techniek, methode etc. 20 maart 2014 Janet Krooshof

Best practice Binnen paramedische beroepen wordt best practice gezien als een alternatief voor evidence-based medicine. Ontbreekt het wetenschappelijk bewijs, dan zal de paramedicus een besluit moeten nemen op grond van ervaring. Belangrijk hierbij is dat het handelen en de resultaten worden geëvalueerd zodat tijdig bijsturing kan plaatsvinden opdat het gewenste resultaat wordt bereikt. Proces: Besluit (PLAN) - Handelen (DO) - Evalueren (CHECK) - Bijsturen (ACT) → best practice genoemd. 20 maart 2014 Janet Krooshof

Het gaat bij EBP om klinische beslissingen op basis van: Het best beschikbare bewijs, wetenschappelijke literatuur De kennis en ervaring van de professional/ klinische ervaring De waarde(n) en voorkeur van de individuele patiënt 20 maart 2014 Janet Krooshof

Evidence-based handelen 5 stappen: Behoefte aan informatie omzetten in een beantwoordbare vraag Zoeken naar beste bewijs dat de vraag kan beantwoorden Kritische beoordeling van het bewijs: is het valide en toepasbaar? Met het bewijs een beslissing nemen die past in de omstandigheden en behoeften van de patiënt Evalueren: wat is het resultaat en kan deze werkwijze de volgende keer beter en efficiënter? 1.De behoefte aan informatie omzetten in een beantwoordbare vraag; 2.Zoeken naar het best beschikbare bewijs dat de vraag kan beantwoorden 3.Kritische beoordeling van het bewijs: is het valide en toepasbaar? 4.Met het bewijs een beslissing nemen die past in de omstandigheden en behoefte van de patiënt. 5.Evalueren: kan dit de volgende keer beter en efficiënter? 20 maart 2014 Janet Krooshof

Evidentie logopedie Beschikbare evidentie in geneeskunde is groter dan in logopedie. Waarom? Internationaal en nationaal is er nog weinig op papier gezet wat betreft wetenschappelijke en praktijkgerichte effecten (protocollen blijven vaak binnen de instelling). 20 maart 2014 Janet Krooshof

Evidentie logopedie Kwaliteit van een therapeut is medebepalend voor effectiviteit van een therapie. Maar als het resultaat volledig afhankelijk is van één therapeut, is het niet zinvol deze (behandel)methode te onderzoeken. Kortom wanneer de rol van de therapeut van invloed is op de uitkomst is de evidentie moeilijk(er) te bepalen. Bij geneeskunde heb je meer mogelijkheden de persoonlijke invloed uit te schakelen, zoals inzetten medicatie of het uitvoeren van een operatie volgens een bepaalde methode (dubbelblindprincipe). 20 maart 2014 Janet Krooshof

Evidentie logopedie Logopedie of het onthouden van logopedische behandeling is vaak niet levensbedreigend. Risicovolle interventies zorgen voor meer onderzoek. Daarom is de laatste jaren veel aandacht en zijn er meerdere onderzoeken uitgevoerd op het gebied van dysfagie. 20 maart 2014 Janet Krooshof

Evidentie logopedie Vanaf ongeveer 2003 worden meer artikelen beschreven met evidentie rond logopedische items. In 2008 is de eerste Nederlandse monodisciplinaire evidence-based logopedische richtlijn beschreven voor de ziekte van Parkinson. Nu wordt EBL toepast in HBO logopedie opleidingen (Spek 2010). Waarom zijn effectstudies noodzakelijk? Aantonen van effect van een behandeling. 20 maart 2014 Janet Krooshof

Hoe vind je logopedische evidence? Formuleer een (PICO-)vraag Bedenk geschikte zoektermen Doorzoek verschillende databases, waarbij je focust op de hoogste bewijssterkte. Systematische reviews of richtlijnen verdienen de voorkeur boven individuele studies. 20 maart 2014 Janet Krooshof

PICO-vraag Patiënt Intervention Comparison Outcome: Patiënt(en): waarvoor evidentie wordt gezocht Intervention: de interventie waarvan de effectiviteit (therapie) of diagnostische waarde (diagnose) wordt onderzocht (indexbehandeling of indextest) Comparison/co-interventie: de interventie of test waarmee wordt vergeleken: de referentie- of controlebehandeling, of referentietest Outcome: de gewenste uitkomst, bij voorkeur als dichotome maat 20 maart 2014 Janet Krooshof

Voorbeelden pico vragen Welke leesmethoden worden gebruikt bij dyslexie? fout Wat is het effect van de F&L-methode op de technische leesvaardigheid van 6-12-jarige kinderen met dyslexie? goed Heeft de F&L-methode groter effect op de technische leesvaardigheid van 6-12-jarige kinderen met dyslexie dan de LEXY-methode? prima 20 maart 2014 Janet Krooshof

Niveaus van evidentie RL =Richtlijn MA = Meta-analyse SR = Systematische review RCT = Randomized Controlled Trial Case-control onderzoek Case series Kwalitatief onderzoek Fundamenteel onderzoek Expert opinions 20 maart 2014 Janet Krooshof

Hoe ga je zoeken? Waar zoek je? Altijd eerst opzoek naar richtlijnen (Google, CBO). Andere niveaus opzoeken via Pubmed. Is er geen richtlijn, dan op zoek naar systematische reviews en meta-analyse. SR = overzicht van literatuur MA = is altijd een tabel aanwezig met resultaten en pooling (er zijn extra statistische formules toegepast om resultaten met elkaar te kunnen vergelijken). Soms kan er niet gepoold worden, omdat de onderzoeken te heterogeen zijn (bijvoorbeeld qua opzet of leeftijd). Poolen is het samenvoegen/samenvatten maar waarbij voornamelijk aangegeven wordt hoe ze het hebben gedaan. RCT: gouden standaard voor effect studies Gouden standaard is bijvoorbeeld slikvideo, FEES, AAT, fonetogram. 20 maart 2014 Janet Krooshof

Geschikte artikelen Bij het kritisch beoordelen van artikelen zijn aandachtspunten: Willekeurig is beter dan een specifiek gekozen groep “blind”: graag blind voor de patiënten, de onderzoeker(s) en voor degene die de resultaten verwerkt. Is dit niet mogelijk dan “blind” voor degene die de resultaten verwerkt. Om effect te beoordelen ga je 2 groepen met elkaar vergelijken; 1 groep met methode A, 1 groep met methode A+B ( of oude met nieuwe methode). In Nederland is “niet behandelen” niet ethisch. Randomisatie: bijvoorbeeld het 4e of 6e kind of alfabetische volgorde etc. BIAS = de mate waarin een meting verstoord wordt 20 maart 2014 Janet Krooshof

Tijdschriften Archives of Neurology Journal of Neurology Laryngoscope Dysphagia Aphasiology The Cleft Palate-Cranio Facial Journal Journal of Child Language 20 maart 2014 Janet Krooshof