Dialoogsessie: Instandhoudingsdoelen / Programmatische Aanpak Stikstof Spreker: Carl De Schepper en Johan Toebat - Agentschap voor Natuur en Bos Moderator: Steven Verbanck - VVSG

Lokale besturen en Europese natuurdoelen

Inhoud Wat zijn Europese natuurdoelen ? Het IHD-traject managementplan Rol van lokale besturen Actief / Passief Natuurbeheerplan Vergunningen PAS Waar kunnen we naar toe

Europese natuurdoelen Hoe vogelrichtlijn Habitatrichtlijn Wat 47 habitats 109 soorten Waar speciale beschermingszones = habitat- en vogelrichtlijngebieden = Natura 2000-netwerk

Natura 2000 in Vlaanderen Vogelrichtlijn Natura 2000 Habitatrichtlijn VEN

Natura 2000 netwerk in cijfers SBZ-V gebieden : 24 Vogelrichtlijngebieden; een gezamenlijke oppervlakte van 98.243 ha 7,3 % van de landoppervlakte. SBZ-H gebieden : 38 Habitatrichtlijngebieden een gezamenlijke oppervlakte van 105.022 ha 7,8 % van de Vlaamse landoppervlakte. De totale oppervlakte Natura 2000 = 166.322 ha (12,3 % van de Vlaamse landoppervlakte).

Actie Gewestelijke doelen (G-IHD) 2009 (heel Vlaanderen) Concrete uitwerking Gewestelijke doelen (G-IHD) 2009 (heel Vlaanderen) Lokale doelen (S-IHD) 2010-2014 (per SBZ) Actie managementplan

Gewestelijke instandhoudingsdoelen Wat nodig is om Europees beschermde habitats en soorten in Vlaanderen duurzaam te beschermen Vier aspecten: oppervlakte = aantal hectare areaal = spreiding over Vlaanderen kwaliteit = beheer en milieu toekomst = evoluties en beleid Goedgekeurd door Vlaamse regering in 2010 = 40 à 55.000 hectare extra Besluit van de Vlaamse Regering van 23 juli 2010 tot vaststelling van gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen voor Europees te beschermen soorten en habitats

Specifieke instandhoudingsdoelen Wat nodig is om Europees beschermde habitats en soorten in een speciale beschermingszone duurzaam te beschermen Twee aspecten oppervlakte/populatie = hoeveel is er nodig? kwaliteit = welke milieu-omstandigheden en structuur zijn nodig? Besluit per gebied : 34 ‘besluiten’ goedgekeurd door de Vlaamse Regering op 23/04/2014 Op komst: Peer & Linkeroever Rest: IJzervallei, Kuifeend en Voorhaven Zeebrugge

Taakstelling 2020 Habitat Totale oppervlakte (ha) Overheid/NGO Overheid/ NGO (%) Doel 2020 Extra 2020 Doel 2020 (ha) A 500 475 95 100 25 B 200 140 70 80 20 160 C 50 D 3000 900 30 55 450 1350 … …. TOT 100% 70% In 2020 16 habitats goed of verbeterd (Biodiversiteitsstrategie) In 2020 70% oppervlakte correct beheer (Vlaanderen in actie) + passende maatregelen (art 6.2)

Balans instandhoudingsdoelen Habitats Gewestelijke Instandhoudingsdoelen Besluiten eerste principiële goedkeuring Goedgekeurde besluiten Buiten de besluiten   Min Max Estuaria 2160 2170 1050 1080 2165 Duinen 297 473 324 478 401 Open water 100 231 399 457 423 Heides 2980 3484 3367 3977 3851 Graslanden 1116 1931 1288 1995 1809 122 Venen 214 368 378 438 373 Grotten Bossen 33420 45950 13035 16896 14660 23688 Totaal 40287 54607 19841 25321 23682 23810 9/12/2018

Bouwstenen van een sluitend IHD verhaal Taakstelling duidelijk Soortbeschermingsprogramma’s Natura 2000 programma 2013 – 2020 Doelen 2020 – Prioritaire inspanningen - ... Biodiversiteitsvisie Streef- en grenswaarden Krachtige actieve implementatie Passieve implementatie Instrumenten Managementplan - Geïntegreerd beheerplan - Eenvormig subsidies – Life strategie - .... Opstart per SBZ Screening en update beheerplannen - Startkaart - Engagementen Databanken - .... Transparante PB Voortoets – Praktische wegwijzer – Zoekzone – Ondersteunende databank- .. Programmatorische aanpak milieudrukken Interne organisatie Meerjarenplanning – Vertalen rapport nr terrein Capaciteitsopbouw Communicatie Communicatiestrategie – Ontwikkeling middelen – Website - .... Handhavingsplan Slimme financiering 9/12/2018 Gerichte opvolging en onderzoek

Vlaams Natura 2000 programma De Processen Beheerplan terrein Allocatie + maatregelen+ planning Vlaams Natura 2000 programma Doelen 2020 + prior. insp SBZ Management Plan Realisaties + acties beheer en drukken + zoekzone Actieplan milieudruk Locatie + maatregelen+ planning Nu kennen we allemaal beheerplan Dit is niet afdoende Belangrijk is dat ook aan 1 milieudruk gewerkt wordt De idh geven richting aan de beheerplannen, zorgen ook voor druk op de ketel (twee) Het managementplan is de schakel ertussen Allen hebben een plan-do check – evaluatie cyclus

Wat is een Managementplan Natura2000 ? Boekhouding realisatie taakstelling Kader voor actieve realisatie Prioriteiten en fasering duidelijk Ruimtelijke afbakening duidelijk Acties/subsidies/contracten moeten passen binnen taak en ruimtelijke afbakening Duidelijkheid over instrumenten Kader voor passieve realisatie Duidelijk welke zones niet nodig zijn voor de taakstelling 9/12/2018

Uitvoeringsprogramma maatregelen Natura 2000 2014-2050 18/12/2013 MP 1.0 TAAKSTELLING MP 1.1 2015 EVIDENTIES + ACTIES MP 1.2 eind 2017 VRIJWILLIGHEID MP 1.3 VERPLICHTING De MP doorlopen een zesjaarlijkse rapporteringscyclus, waarbij om de zes jaar (2013, 2019,…) de boekhouding van de MP gerapporteerd wordt aan Europa. De boekhouding wordt constant bijgehouden via een inspanningsmatrix, nl. wie doet wat waar. Er zijn vier planversies van het MP: MP 1,0 omvat de taakstelling en is eigenlijk gewoon een vertaling van de IHD-rapporten en eventuele wijzigingen na BOLOV. MP 1,1 voegt daarbij de evidenties, nl. de maatregelen die al uitgevoerd worden (door voornamelijk de sterkste schouders en eventueel reeds geëngageerde private personen) MP 1,2 is de fase van vrijwilligheid, waarbij actief gezocht wordt wie zich wil engageren in een beheerplan om welke maatregelen uit te voeren met daar tegenover natuurlijk de insentives en subsidies. MP 1,3 is de laatste fase, waarbij de overheid verplichtingen zal moeten opleggen aan de resterende percelen die nog niet in een beheerplan zitten, en die van belang zijn om de doelstelling te halen. Doel = 100% In NBP = 0% Doel = 80% In NBP = 20% Doel = 15% In NBP = 85% Doel = 0% In NBP = 100%

Een gezamenlijk beeld vormen van de taakstelling en focus (= doelen) 1. Een gezamenlijk beeld vormen van de taakstelling en focus (= doelen) Het eerste resultaat alle betrokken doelgroepen en administraties en lokale besturen weten -Wat zijn doelen per SBZ, per deelgebied

Inventariseren van wie wat al doet en wat nog kan doen 2. Inventariseren van wie wat al doet en wat nog kan doen (= acties) Het tweede resultaat Wat doen ANB en Natuurverenigingen = sterkste schouders nu al op het terrein dat de verschillende doelgroepen en actoren op de hoogte zijn van wat er al gebeurt via ANB en de terreinbeherende organisaties om de END’ s te realiseren. Ook alles acties om de duurzame staat te bereiken zullen worden opgelijst : bv verbetering waterkwaliteit in waterloop x, opmaak beheerplan voor gebied y met die partners… Het zal het duidelijk worden wat de verschillende uitdagingen en doelen zijn die geland zijn in de verschillende SBZ’s Ook mogelijke samenwerking verkennen en nieuwe engagementen capteren - dat we van elkaar weten wat de mogelijkheden zijn om samen te werken en waar er nog overleg over moet gehouden worden en wat de nodige acties zijn om deze te realiseren op termijn. Finaal zullen deze engagementen hun weg vinden in een managementplan dat lokaal wordt opgemaakt en op Vlaams niveau bekrachtigd wordt

De Plannen Gewestelijke Instandhoudingsdoelen Habitats Soorten Buiten Natura 2000 (bos) Binnen Natura 2000 Buiten Natura 2000 Bos a Bos b SBZ x SBZ y SBZ z GB α GB β MP x MP y MP z Soortenbeschermingsprogramma 1, 2, 3 GB γ GB δ GB ε GB Ω Instr II Instr I De Plannen

Schriftelijke evaluatie Verloop Fase 1 Voorstel MP 1.1 Eind Ontwerp oppervlaktebalans Ontwerp actietabel Voorstel oppervlaktebalans Voorstel actietabel Thematisch overleg Bilateraal overleg Overlegplatform Gewestelijke Overleginstantie Toets verdeling Leefgebieden Opmaak zoekzone Definitief MP 1.1 voor Vlaamse Regering Wat is de opdracht ? Wat is er al gepland? Wat is er nog noodzakelijk? Wat zijn voorstellen voor herverdeling? Met wie is overlegd? Wat zijn de gemaakte afspraken? Schriftelijke evaluatie Agenda voor overleg Product Kick off Hier zie je nog eens schematisch waar we zitten in het hele proces om tot een managementplan 1.1 te komen. Vanavond ronden we het lokaal overleg over deze eerste fase af.

Overzicht rol lokale besturen Vergunning verlening Problematiek passende beoordeling Beheerder eigen terreinen Vb. Bossen : technisch beheer door ANB Partner bij uitvoering terreininvesteringen ISN luik lokale besturen Partner in Communicatie Naar : VVSG kanalen inzetten Van : ? Regisseursrol provincies ?

Actief en passief instandhoudingsbeleid Omzetting van Habitatrichtlijn art.6 in Vlaamse wetgeving = NATUURDECREET art.36 TER § 1: overheid moet nodige instandhoudingsmaatregelen nemen § 2: overheid moet verslechtering of betekenisvolle verstoring vermijden § 3: passende beoordeling van plannen of projecten § 4: overheid mag plan of project enkel vergunnen indien geen betekenisvolle aantasting van SBZ § 5: tenzij - er geen minder schadelijk alternatief is en - er een dwingende reden van groot openbaar belang is  in dat geval: nodige compenserende maatregelen nemen 9/12/2018

Natuurbeheerplan Eenvoudig Stimulerend Rechtvaardig 1 beheerplan voor alle natuurterreinen Administratieve vereenvoudiging Niet langer ‘onlogisch’ onderscheid in planfiguren voor bos, natuur, park) Elke terreinbeheerder kan instappen Stimulerend Instrumenten gelinkt aan ambitieniveau Bv. wie 80% van IHD-potentieel realiseert op zijn terrein, zal op meer instrumenten beroep kunnen doen, dan wie opteert om slechts 30% vh IHD-potentieel te realiseren) Rechtvaardig Financiering “Gelijke monniken, gelijke kappen” Normkosten voor overheid en partners

Natuurbeheerplan – concept Ambitie 24 jaar Behoud aanwezige natuurkwaliteit Hogere natuurkwaliteit Type 4: Reservaat = natuurstreefbeeld + duurzaamheid (tijd + omvang)

Basisprincipe van de voortoets Aanwezige habitat gevoelig voor eutrofiëring via lucht Eutrofiëring via lucht > 0 Grens SBZ Resultaat voortoets: Verder overleg is nodig waarbij bekeken wordt of PB noodzakelijk is. Indien PB noodzakelijk blijkt is eutrofiëring via lucht een verder te onderzoeken effect ingreep- locatie > 0 grondwaterverontreiniging

Toetsing in passende beoordeling Aanwezige habitat gevoelig voor eutrofiëring via lucht Eutrofiëring via lucht Grenswaarden > 0 Grens SBZ Binnen de toetszone: verfijnen met modellering ingreep- locatie > 0 Rekening houden met cumulatie grondwaterverontreiniging

Habitatrichtlijngebied Doelen bepaald (2014)

ZOEKZONES

ZOEKZONES

ZOEKZONES

ZOEKZONES

ZOEKZONES

N-problematiek - Ecologisch

N-problematiek : betrokkenheid sectoren

PAS: hoe? Drie fasen Overgangsperiode: nu Voorlopige PAS (VPAS): 2015-2018 Definitieve PAS (DPAS): 2019 - … Onderdelen Brongerichte maatregelen (generiek en gebiedsspecifiek) Effectgerichte maatregelen (perceel of landschap) Heldere verdeling ontwikkelruimte

Waar kunnen we naar toe? Vergunning verlening passende beoordeling : Eerste lijns zorg : ontvankelijkheidsverklaring Onderbouwde vergunningen met duidelijk herkenbare habitattoets Advies ANB als klankbord en aansluiting bij terreinrealisatie Proactief gebruik voortoets Hoe? Relatiebeheer en experten binnen ANB Permanente vorming via Inverde ‘Vertaalslag’ : IHD op mijn gemeente Actueel+ zoekzone Inventaris milieudrukken en bronnen soorten

Waar kunnen we naar toe? Beheerder eigen terreinen Vertaalslag nodig Trajecten voor IHD-conforme beheerplannen Sneller gaan waar we kunnen : krimpen zoekzones! Andere Eigen gebiedsinstrumenten evalueren Waterbeheerder Sleutels ? Intense begeleiding Wie doet screening potentiële doelen? Timing?

Waar kunnen we naar toe ? Partner bij uitvoering terreininvesteringen Optimaal gebruik van subsidiemogelijkheden bv investeringssubsidies natuur; ook voor acties mbt milieukwaliteit Bebossing Lokale motor voor aansporen andere actoren ? Hoe? Doorvertalen van acties vanuit de besluiten/MP’n Soorten-agenda verduidelijken Samen met RL’n, BG, provincie, …

Waar kunnen we naar toe ? Partner in Communicatie Berichten over uitvoering in eigen communicatiekanalen Vanuit ANB : verslaggeving/rapportering ‘wat gebeurt in de gemeente’ Opvolgen managementplan Hoe? Deelname aan OP Via intermediairs (vb. RL’n)

Vragen ?