Welkom Welkom dames en heren, genodigden, op deze feestelijke viering van 20 jaar Minaraad. [Welkomstwoord van voorzitter]   Vandaag vieren we het twintigjarig bestaan van de Minaraad door naar de toekomst te kijken. De voorbije drie jaar hebben ons geleerd dat de milieucrisis geen alleenstaand probleem is. De financiële en economische crisis zetten onze samenleving onder druk. Ondanks de uitdagingen die de financiële markten ons stellen, ondanks de bezorgdheid van mensen om het voortbestaan van hun job, hun pensioen of de betaalbaarheid van ziektekosten, mogen we niet vergeten dat het ecologische systeem evenzeer onder druk staat. Heel wat soorten en leefgebieden bevinden zich vandaag in een kwetsbare staat van instandhouding. Onze uitstoot van broeikasgassen vormt een ernstige bedreiging voor de komende generatie. Ons mobiliteitsgedrag bijvoorbeeld draagt bij tot de slechte luchtkwaliteit. Deze achteruitgang van het leefmilieu is niet onschuldig. Het leefmilieu is geen speeltuin voor groene mannetjes met verrekijkers. Het biedt tal van ecosysteemdiensten die ons leven op deze planeet een hogere kwaliteit verschaft. De luchtkwaliteit en fijn stof in het bijzonder is één van de knelpunten die we verder moeten aanpakken . Meer natuurlijke rivierlopen helpen ons om steden te vrijwaren van overstromingen. Een gevarieerde open ruimte biedt Vlamingen de mogelijkheid om in hun vrije tijd te gaan fietsen, wandelen of paardrijden en zo te genieten van rust en landschappelijke esthetiek. De Vlaamse Regering stelt met het Pact 2020 en het ViA-programma zich een reeks concrete en meetbare doelstellingen die ze tegen 2020 gerealiseerd wil zien. Tegelijkertijd keurde de Vlaamse regering dit jaar de tweede Vlaamse Strategie voor Duurzame Ontwikkeling goed. Daarmee verbonden lopen er talrijke transitie-experimenten. In het beleidsdomein ruimtelijke ordening werkt Minister Muyters op een innovatieve manier aan een nieuw beleidsplan ruimte. Het ontwerpmobiliteitsplan dat in opmaak is, gebruikt scenario’s om de beleidslijnen uit te tekenen. Kortom: De Vlaamse beleidsmaker probeert meer en meer in de toekomst te kijken om het beleid voor de volgende jaren vorm te geven. Soms gaat het om 2020, 2030 dan weer 2040 of 2050. De Minaraad nodigt vandaag een reeks sprekers uit om samen na te denken over de toekomst van Vlaanderen. De slagzin op de uitnodiging is daarbij de leidraad: Op weg naar een duurzaam 2050. Op weg: welke weg bewandelen we vandaag? Waar leidt die naar toe? Is het de juiste weg? Is het een omweg? Op weg betekent ook dat er nog een lange weg te gaan is. Een duurzaam: De vaste wil is om na te denken over een duurzaam 2050 waarin de kinderen van onze kinderen een gezonder leefmilieu erven. 2050: Over data kan je discussiëren, maar toch is nadenken over 2020 een heel andere oefening dan nadenken over 2050. Nadenken over 2020 noemen we vandaag het middellange termijn beleid. Nadenken over beleid voor 2050 maakt het mogelijk om out of the box te denken. 50 jaar geleden leefden we in 1961. Onze samenleving is in die 50 jaren ten gronde veranderd. Om in 2050 een duurzame samenleving te realiseren, moeten we het huidige systeem wellicht fundamenteel herdenken. Dat proces is al begonnen met de transitie-experimenten van de Vlaamse Regering. En ook burgers verenigen zich in transitienetwerken om in het sociaal-economisch weefsel veranderingen te realiseren. Bedrijven nemen het voortouw door hun bedrijfsvoering aan te passen om te kunnen anticiperen op toekomstige uitdagingen. Vlaanderen bestaat niet op zichzelf. Vlaanderen maakt deel uit van het mondiaal systeem. Of dat in 2050 nog zal zijn, weet niemand. Maar de processen die zich op wereldvlak afspelen –in het verleden, op dit moment, en in de toekomst-, hebben een onmetelijk diepgaande impact op het Vlaamse beleid. Deze studiedag vertrekt vanuit twee belangrijke drijvende krachten. Laat ik beginnen met het overlopen van vier uitdagende feiten. [Muisklik]

2010 2050 Ik toon hier een grafiek waarin projecties worden gemaakt voor de bevolkingsgroep tot 2100. [Muisklik] In functie van deze studiedag kijken we de bevolkingsaantallen in 2010 en 2050. Recente schattingen stellen dat er in 2050 om en bij de 9,3 miljard mensen op aarde zullen zijn. Een belangrijk deel van deze van deze toename zal zich afspelen in een nieuwe middenklasse in nieuwe groeilanden als China en India. De vraag naar consumptiegoederen zal hierdoor sterk stijgen. Daarmee kom ik bij mijn tweede uitdagend feit.

Op dit diagram zien wij de totale energievraag in 1990, 2007, 2020 en 2035. We focussen op de toekomst. Het Business as usual-scenario voorziet in een sterke stijging. Maar ook het 450ppm-scenario van het Internationaal Energie Agentschap van de VN gaat uit van een aanzienlijke toenemende energievraag. [Muisklik]

Hetzelfde beeld voor grondstoffen Hetzelfde beeld voor grondstoffen. We zien hier de consumptie van drie grondstoffen. In 2030 zal het verbruik van Neodymium ruwweg vervijfvoudigd zijn. Het zal onmogelijk zijn via ontginning aan deze vraag te voldoen. [Muisklik]

En tenslotte, het verhaal van de achteruitgang van de biodiversiteit En tenslotte, het verhaal van de achteruitgang van de biodiversiteit. Het Europees Milieu Agentschap stelt in deze grafiek dat in 2050 het verlies in biodiversiteit in de wereld nog aanzienlijk zal zijn toegenomen. Het gemiddeld aantal soorten per biotoop zal tot op minder dan 70% van haar potentieel teruggebracht zijn. Vier confronterende blikken in de toekomst. Hoe dagen zij ons uit om na te denken over onze manier van leven? Over onze manier om onze samenleving vorm te geven? [Muisklik]

Voetafdruk (ha) Gemiddelde biocapaciteit van de wereld in 1961 (per hoofd) Gemiddelde biocapaciteit van de wereld in 2006 (per hoofd) Het antwoord op die vraag is het uitgangspunt voor deze studiedag. [Muisklik] Ik begin met het idee van de eindigheid van de aarde. Op deze figuur zien we op de verticale as de ecologische voetafdruk. De biocapaciteit is een maatstaf voor het rechtvaardige aandeel dat elke persoon op aarde tot zijn of haar beschikking heeft om zijn of haar leven vorm te geven. We drukken dit uit in ha. In 1961 beschikte elke persoon op aarde gemiddeld over net geen 4 ha. In 2006 was het rechtvaardige aandeel van elke mens gezakt tot net geen 2 hectare. In 1961 konden de mensen nog beschikken over 8 voetbalvelden. In 2006 nog over 4 voetbalvelden. Deze daling hangt natuurlijk samen met de toenemende wereldbevolking.

1950 2011 2050 10,5 9,3 8 7 In 1950 liepen, sliepen, werkten er 2,5 miljard mensen op aarde. Sinds 31 oktober van dit jaar zijn dat er 7 miljard. In 60 jaar tijd is de wereldbevolking bijna verdrievoudigd. Wat zijn de verwachtingen voor 2050? De VN projecteert drie varianten, afhankelijk van de vruchtbaarheidsgraad van de bevolking. In de lage variant verwacht ze een bevolking van 8 miljard, in de hoge variant een bevolking van 10,5 miljard en in de mediumvariant een bevolking van 9,3 miljard. De bottom-line van deze figuur is dat een toename van de wereldbevolking in elk scenario onvermijdelijk is. Doorgaans gaat men er van uit dat een bevolking van 9,3 miljard mensen het meest waarschijnlijke scenario is voor 2050. [Muisklik] 2,5

Human Development Index (HDI) 0,8 UNDP drempel voor hoge menselijke ontwikkeling De bevolking in ontwikkelde landen blijft ongeveer stabiel gedurende de volgende 40 jaar. De bevolkingsstijging voltrekt zich in landen die momenteel niet hoog scoren op de Human Development Index van de VN. Een duurzame samenleving is een samenleving waarbij alle mensen een zekere graad van ontwikkeling hebben. Dit uit zich in toegang tot voldoende voedsel en zuiver water, in toegang tot onderwijs, het beschikken over aangepaste woongelegenheid, en dergelijke. Hiervoor is een voldoende hoog inkomen noodzakelijk, en dit hoger inkomen leidt tot hogere consumptie van goederen en diensten. Zie oa figuur 2.3 in brochure The focus of spending in many emerging economies continues to change from basic to optional goods (Accenture, 2009). By 2025 China is likely to overtake the USA to become the world's biggest consumer market, with India as the third largest and Russia the fourth. These markets will define their own brands, fashions and cultures, increasingly affecting global market developments and trends Ofwel blz erna de verwachte groei van het aantal auto’s (blz 27 en 28) [Muisklik] De UNDP legt de norm op een HDI van 0,8. Human Development Index (HDI)

Human Development Index (HDI) UNDP drempel voor hoge menselijke ontwikkeling Voetafdruk Gemiddelde biocapaciteit van de wereld in 1961 Gemiddelde biocapaciteit van de wereld in 2006 Beide grafieken–de voetafdruk op de y-as en de HDI op de x-as- brengt ons bij volgende figuur, die velen onder u wellicht beter zullen herkennen in zijn officiële vorm. [Muisklik] 0,8 Human Development Index (HDI)

Duurzame samenleving UNDP toont op deze figuur de spreiding van landen volgens HDI en ecologische voetafdruk. Zoals te verwachten situeert het merendeel van de Europese landen zich eerder rechtsboven op de figuur. Dit weerspiegelt onze overvloedige consumptie en hoge welvaart (opm consumptie is niet welvaart, ik kan moeilijk pleiten om welvaart te verlagen !! Wel verduurzamen van de consumptie). De armoede en onderontwikkeling van Afrikaanse en bepaalde Aziatische en Latijns-Amerikaanse landen kan afgeleid worden uit de talrijke rode, blauwe en grijze punten in de linkerhelft van de figuur. Opmerkelijk is dat heel wat landen met een te lage HDI nu al te hoog scoren op hun ecologische voetafdruk. [Muisklik] Het bouwen aan een duurzame samenleving betekent dat alle mensen leven in het kwadrant rechtsonder op de figuur. Hier leven mensen binnen de grenzen van de draagkracht van de aarde en is hun levenswijze zodanig dat ze menselijk is.

Transitie naar een duurzame samenleving De uitdaging voor de wereldgemeenschap –en dus voor Vlaanderen- is om de levensstijl van alle landen, gemeenschappen en individuen zodanig om te vormen dat zij voldoen aan de vereisten van een duurzame samenleving. De landen (voorgesteld door punten of bollen op de UNDP-figuur) moeten dus in beweging gebracht worden. Deze beweging is de beeldspraak voor de transitie die elk lid van de wereldgemeenschap moet maken willen we die duurzame samenleving ooit realiseren. [Muisklik] De ene groep beweegt horizontaal over de HDI-as zonder teveel impact te hebben op de draagkracht, de andere groep beweegt verticaal over de y-as waarbij de impact op de draagkracht verlaagd wordt zonder in armoede te vervallen, zijnde een HDI lager dan 0,8. Een derde groep staat voor de uitdaging zich te ontwikkelen waarbij tegelijkertijd de impact op de draagkracht verlaagd moet worden. Vlaanderen bevindt zich bij de groep die haar voetafdruk naar beneden moet brengen zonder in armoede te vervallen. We weten dat grondstoffen eindig zijn. We weten dat biodiversiteit achteruit gaat. We weten dat het energielandschap de volgende 40 jaar drastisch zal veranderen om een duurzaam karakter te krijgen. Hoe moeten we hiermee omgaan? Wat kan Vlaanderen doen om een antwoord te bieden op deze uitdaging? Als voorzitter van de Minaraad nodig ik alle deelnemers uit hier vandaag mee over na te denken. Ik nodig de genodigde sprekers en panelleden uit om ons, Vlaams middenveld, te prikkelen en nieuwe inzichten bij te brengen waardoor we de volgende jaren nog betere en innovatievere adviezen kunnen uitbrengen. Deze dag draait om 2050. De echte lange termijn, bijna de té lange termijn. Laat ons allen gebruik maken van deze tijdshorizon om breed en open te debatteren. Duurzame samenleving

Veel plezier! De man die dit alles in goede banen zal leiden is Guy Tegenbos, senior writer van De Standaard en ervaren moderator. Ik geef de dag nu in zijn handen. Ik dank u voor uw aandacht.