bij rechtmatig overheidshandelen Nadeelcompensatie bij rechtmatig overheidshandelen Overheid & privaatrecht Rosette Webb 3 okt 2017

'Rechtmatige overheidsdaad'

Bevoegde rechter? Civiele rechter en Bestuursrechter Verschillende benaderingen Eerst bepalen welke type overheidshandeling?

Type overheidshandeling Appellabel besluit→Bestuursrechter Overige gevallen → Civiel rechter - niet-appellabele besluiten - privaatrechtelijke rechtshandelingen - wet in formele zin - feitelijke handelingen*

Rechtsgrond Geen duidelijke rechtsgrond Het Egalitébeginsel = het beginsel van gelijkheid voor openbare lasten

Nadeelcompensatierecht Wettelijke nadeelcompensatierecht: Naar huidig recht is er [nog] geen algemene wettelijke regeling. Er bestaan wel enkele bijzondere wettelijke regelingen. Vb de Onteigeningswet 1851 en andere nadeelcompensatieverordeningen en regelingen → maar niet dekkend Onwikkeling komende jaren, wel een algemene wet. Buitenwettelijke nadeelcompensatierecht: - Rechtspraak civiele rechter; OD als 'hulpconstructie' - Rechtspraak bestuursrechter: 1970: het onzuiver schadebesluit 1980: het zuiver schadebesluit; bekendgemaakte beleidsregel steunt 1990: het zuiver schadebesluit; rechtstreeks op egalitebeginsel steunt oftewel 'het zelfstandig schadebesluit'

Benadering civiele rechter Eerste die over nadeelcompensatie oordeelde Via OD (hulpconstructie) Beroep op OD, is nadeel veroorzaakt dan wordt de handeling als onrechtmatig aangemerkt. Het aanbieden van SVG/nadeelcompensatie= een ''rechtvaardigingsgrond''→neemt onrechtmatigheid weg Tegenwoordig: nog steeds via OD maar heeft meer oog gekregen voor het egalitebeginsel → Leffers-arrest

Het Leffers arrest -egalitebeginsel- Plotseling Regeling verbod voedsel- en slachtafval varkens afgekondigd. (de handeling) Gedaan als gevolg vd vaststelling van een varkenspest in een bedrijf waar varkens met slachtafval/swill werden gevoerd. (ter voorkoming van besmetting, dus in het algemen belang geboden) MAAR boer Leffers werd 'bijzonder zwaar in zijn belangen getroffen' → Zijn bedrijf was helemaal ingericht op swillvoedering. Hoge Raad→aanvaardt overheidsaansprakelijkheid ogv rechtmatige daad wanneer; een bepaalde burger (of groep v burgers) in vergelijking tot anderen onevenredig zwaar wordt getroffen, door een in het algemeen belang geboden overheidshandeling. (opkomst egalitebeginsel)

Benadering bestuursrechter Late ontwikkeling (1970) Fundament in abbb's (materiele zorgvuldigheidsbeginsel en willekeurverbod) inspiratie Hoge Raad Door toetsing van besluitvorming aan de beginselen kon rechter op indirecte wijze het aanbieden v nadeelcompensatie door de overheid afdwingen. Het onzuiver schadebesluit: primair ander onderwerp dan nadeelcompensatie vb verlening vergunning Schadebesluit onlosmakelijk verbonden met belangenafweging van het schadeveroorzakende besluit → toegepast in de Paul Krugerbrug- uitspraken

Het onzuiver schadebesluit Discretionaire bevoegdheid ↓ Belangenafweging (in besluitvormingsfase) Schadeveroorzakende besluit (vb verlenen vergunning aan iemand anders) Geen of te lage nadeelcompensatie (aan benadeelde) Vernietiging vd schadeveroorzakende besluit (wegens gebrekkige belangenafweging)

Paul Krugerbrug-uitspraken -onzuiver schadebesluit- Vergunning door minister aan gemeente Vergunning om beweegbare brug te vervangen door een vaste brug i.v.m. de aanleg tramlijn over het kanaal Scheepswerf 'De Liesbosch' werd in zijn belangen getroffen omdat de werf na aanleg tramlijn voor sommige schepen niet meer bereikbaar zou zijn Bij vergunningvoorschrift, weliswaar een plicht voor nadeelcompensatie, maar geen duidelijkheid over hoogte compensatie. Vergunning vernietigd o.g.v. verbod van willekeur wegens onvoldoende aandacht aan de belangen van De Liesbosch.(PK I) Nieuwe besluit 2 miljoen gulden, ook geen goedkeuring, slechts 80% gelet op het normaal te dragen maatschappelijk risico. Want Liesbosch had moeten beseffen dat de scheepvaartfunctie vh kanaal afnam, terwijl weg- en railverkeer juist toe nam (PK II)

'Stelsel van bestuurscompensatie' 1970, naast de onzuiver schadebesluit Ontwikkeld in bestuurspraktijk, door BO Ondervanging of vergoeding van onevenredige schade als gevolg van de aanleg v grote infrastructurele werken Vaak toegepast (buiten de rechter om) Geen erkenning door bestuursrechter als appellabel besluit Later uitgangspunten in beleidsregel vastgelegd en gebubliceerd →opkomst: zuiver schadebesluit die op bekendgemaakte beleidsregels steunt Term 'bestuurscompensatie' later vervangen → 'nadeelcompensatie'

Zuiver schadebesluiten die op een bekendgemaakte beleidsregel steunen 1980 Besluiten over nadeelcompensatie die in het kader van een bekendgemaakte beleidsregel genomen worden. →worden aangemerkt als appellabel besluit Ontstaan rechtsingang Nu mogelijk afzonderlijk procedure schadeaspect, vandaar 'zuiver' Rechtsgrond: niet de beleidsregelingen , maar vloeit voort uit egalitbeginsel

Zelfstandige schadebesluit 1990 Ook schadebesluiten die noch op de wet, noch op bekendgemaakte beleidsregels →worden nu aangemerkt als appellabel besluit Steunt rechtstreeks op het egalitebeginsel Uitdrukkelijke erkenning van het egalitebeginsel Conexiteitseisen (materiele en formele)

Conexiteitseisen t.a.v. Zelfstandige schadebesluiten Materiele conexiteitseis: schade-rechtmatige uitoefening publiekrechtelijke bevoegdheid. Formele conexiteitseis: het (zelfstandige) schadebesluit moet samenhangen met een appellabel schadeveroorzakende besluit om als appellabel aangemerkt te kunnen worden

Formele rechtkracht (FR) van schadeveroorzakende besluit (SVB) Civiel rechter: Bestuursrechtelijke rechtsgang onbenut gebleven (geen bezw/beroep= weg onzuiver SB) ↓ gaat uit vd FR (rechtmatigheid ) vh SVB geen mogelijkheid om alsnog een zelfstandige oordeel over nadeelcompensatie (schending egalite) te geven. Verkeerde rechter. Bestuursrechter: FR vh SVB staat niet in de weg aan een zelfstandige oordeel over nadeelcompensatie (toetsing vh egalitebeginsel) → zelfstandige schadebesluit (wel) mogelijk

Laatste ontwikkelingen 2013: nieuwe wet ingevoerd 'Wet nadeelcompensatie en schadevergoeding bij onrechtmatige daad' Het gedeelte over nadeelcompensatie: 'Wet Nadeelcompensatie' nog niet in werking getreden. Reden: eerst een invoeringswet met aanpassingen aan andere wetten Verwachting: 2018 daarna inwerking treding Waarschijnlijk de verschillende nadeelcompensatieregeling vervallen Codificatie egalitebeginsel

Conclusie Civiele rechter: via OD Onzuiver schadebesluit; toetsing abbb's Wettelijke zuiver schadebesluit; wet Zuiver schadebesluit bekendgemaakte beleidsregel Zelfstandige schadebesluit; egalitebeginsel