3 november 2011 A-college Leerpsychologie Wat is leren? Behaviorisme, cognitivisme en constructivisme onder de loep Carla van Boxtel C.A.M.vanBoxtel@uva.nl 3 november 2011 A-college Leerpsychologie

Wat is leren?

Waarom leren deze leerlingen? Introduceer jezelf. Bijvoor-beeld: Ik ben David, 15 jaar oud en ik hou van computer-games en mu-ziek luisteren Hoe ga je jezelf introduceren?

Waarom leren deze leerlingen?

Waarom leren deze leerlingen?

waar je naar kijkt hoe je kijkt je kennis Je verklaring hangt af van: waar je naar kijkt hoe je kijkt je kennis

Leertheoriën Behaviorisme Cognitivisme (Sociaal)constructivisme Deze theorieën verklaren leren op verschillende manieren Deze theorieën leveren verschillende aandachtspunten op voor het ontwerpen van onderwijs

Behaviorisme Instructie Leerprestatie -Stimuli -Versterking gewenst gedrag: belonen en straffen Waarneembaar gedrag

Behaviorisme Jaren 40/ 50 / 60 Leren: verandering in waarneembaar gedrag door aanleren gewenst gedrag Herhalen Belonen en straffen Skinner box

De behavioristische bril op 5. Prima. Dat zijn twee oorzaken van het verdwijnen van het rijk. 3. Toen het West-Romeinse Rijk verdween, raakten steden in verval en nam de handel af. Dat zijn gevolgen. Wie kan er oorzaken noemen? Waarom verdween het rijk? 1. Dus, wat zijn belangrijke oorzaken van het verdwijnen van het West-Romeinse Rijk? 4. Het rijk werd steeds slechter bestuurd en er waren invallen van Germanen 2. Die Romeinse steden verdwenen en er was minder handel Hoe verklaar je leren? > herhaling - feedback

Welke voorbeelden van de behavioristische opvatting over leren herken je in de onderwijspraktijk?

De behavioristische bril op Hoe verklaar je leren? > herhaling - feedback

Aandachtspunten voor ontwerpen Voldoende gelegenheid om te herhalen / oefenen? Worden leerlingen beloond / ‘gestraft’? Krijgen leerlingen voldoende feedback?

Cognitivisme Kenmerken leerlingen Kenmerken leerstof en instructie Leerprocessen Kenmerken leer- omgeving Leerprestatie

Cognitivisme Vanaf jaren 60: “Cognitivistische revolutie” Leren: verandering in kennisstructuren in het geheugen door informatieverwerking Belang van elaboratie / diepere verwerking Belangrijke rol voorkennis Belang van metacognitieve vaardigheden

Metacognitie Kennis van het eigen cognitief functioneren / cognitief zelfmanagement Regulerende activiteiten Oriënteren Plannen Monitoren (proces bewaken) Evalueren Reflecteren

De cognitivistische bril op Aandacht: luistert aandachtig Diepere verwerking: legt nieuwe relaties Hoe verklaar je leren? > aandacht – diepere verwerking

De cognitivistische bril op 2. Ja, in de tekst staat dat het rijk in 395 splitste. En dan moet dat Germaan- se stammen het rijk binnenvielen. 1. Volgens mij moet eerst dat het rijk splitste. Metacognitieve opmerking: controleert of ze aan de eisen van de taak voldoen. 3. Ja, maar je moet het woord volksverhuizingen nog ergens gebruiken, waar zet je dat dan bij? Past dat bij die Germaanse stammen? Hoe verklaar je leren? > aandacht – diepere verwerking – metacognitieve activiteiten

De cognitivistische bril op Introduceer jezelf. Bijvoor-beeld: Ik ben David, 15 jaar oud en ik hou van computer-games en mu-ziek luisteren Hoe ga je jezelf introduceren? Hoe verklaar je leren? > aandacht – metacognitieve activiteiten

Aandachtspunten voor ontwerpen Wordt de aandacht van de leerlingen getrokken? (op specifieke onderdelen gericht) Wordt de stof diepgaand verwerkt? Relaties gelegd die belangrijk zijn voor begrip? Worden vaardigheden geautomatiseerd? Worden leerlingen ondersteund bij de aanpak van de taak / geoefend in metacognitieve vaardigheden?

Aandachtspunten voor ontwerpen Wordt de stof diepgaand verwerkt? Relaties gelegd die belangrijk zijn voor begrip? > Bij ‘hands-on’ activiteiten ook ‘minds-on’?

Constructivisme Vanaf eind jaren 80 Claims t.a.v. leren: Leren is het actief construeren van kennis Kennis is persoonlijk Kennis is situatiegebonden Leren is een proces van (gezamenlijke) betekenisgeving (Kanselaar, 2002; Fox, 2001; Merrill, 1991)

Wortels van het constructivisme Cognitivistisch constructivisme Jean Piaget (1896-1980) Sociaal-constructivisme Lev Vygotsky (1896-1934)

Sociaal-constructivistisch perspectief Jaren 90: constructivisme wordt het dominante perspectief Verschil binnen en buiten school leren (Resnick, 1987): samen leren; in de context leren Leren in realistische settings / gesitueerd leren (Brown, Collins & Duguid, 1989) Mogelijkheden van ict Leren: sociaal en gesitueerd proces van kennisconstructie kennis is sociaal geconstrueerd -leren door onderhandelen van betekenissen

De sociaal-constructivistische bril op Betekenissen van begrippen worden in de interactie tussen leraar en leerling(en) duidelijk Leert zich de vaktaal eigen maken: wat wordt bedoeld met oorzaak en gevolg? Hoe verklaar je leren? > Onderhandelen van betekenissen- co-constructie van kennis

De sociaal-constructivistische bril op Begrippen (volksverhuizingen) worden ‘tools’ bij het geven van een verklaring Co-constructie van kennis: bouwt voort op wat andere leerling inbrengt Hoe verklaar je leren? > onderhandelen van betekenissen – co-constructie van kennis

Aandachtspunten voor ontwerpen Worden leerlingen gestimuleerd om in de klas / groep op elkaars bijdragen voort te bouwen? Welke ‘tools’ (vaktermen, vakprocedures, maar ook visuele representaties, computertools) kunnen leerlingen hierbij ondersteunen (scaffolding) Wordt gewerkt in de zone van de naaste ontwikkeling? Wordt geleerd in relevante contexten / authentieke taken?

Sociaal-constructivisme Leren is… Bevorderen door… Behaviorisme (jaren 60) Verandering in observeerbaar gedrag door aanleren gewenst gedrag Herhalen – belonen – variatie in context Cognitivisme (jaren 70) Verandering in kennisstructuren in het geheugen door informatieverwerking Aansluiten bij voorkennis – focus op begrijpen – metacognitieve vaardig-heden ontwikkelen – motiveren Constructivisme (jaren 80) Proces van actieve kennisconstructie door activiteiten van de lerende Focus op zelf leggen van nieuwe relaties – begeleid zelfontdekkend leren – Probleemgestuurd leren Sociaal-constructivisme Sociaal en gesitueerd proces van kennisconstructie Productieve interactie bevorderen – scaffolding – inzet tools - leren in betekenisvolle contexten – positief leerklimaat

Ontwerpen van onderwijs Behavioristisch perspectief Waar worden onderdelen van de stof of leeractiviteiten herhaald? Krijgen lln de gelegenheid in verschillende contexten te oefenen? Cognitivistisch perspectief Wordt de aandacht van lln getrokken? Worden lln gemotiveerd? Wordt de stof diepgaand verwerkt: worden relaties gelegd? Worden lln geholpen bij de aanpak van de taak en/of worden ze geoefend in metacognitieve vaardigheden? Constructivistisch perspectief -Worden lln aangespoord hun voorkennis te activeren/expliciteren? Wordt bij die voorkennis aangesloten? -Worden lln aangezet om zelf belangrijke relaties te leggen, de ‘taal’ van het vak te gebruiken? Sociaal-constructivistisch perspectief: -Worden lln gestimuleerd om in de klas / groep op elkaars bijdragen voort te bouwen (kennis te co-construeren?) -Welke ‘tools’ (vaktermen, vakprocedures, maar ook visuele representaties, computertools) kunnen worden ingezet om lln hierbij te ondersteunen? - Wordt gewerkt in de zone van de naaste ontwikkeling?

Ter overdenking “Betekenisvol leren is leren dat leidt tot het begrijpen van concepten dat leidt tot vaardigheden die in een nieuwe situatie inzetbaar zijn dat toekomstig leren vergemakkelijkt” “In elk soort leeromgeving kan onderwijs zo ontworpen worden dat leerlingen actief betekenis geven en kennis construeren, ook in een ‘traditionele’ leeromgeving.” Renkl, A. (2009). Why constructivists should not talk about constructivist learning environments: a commentary on Loyens and Gijbels (2008). Instructional Science, 37, 495-498.

Oud leren of Nieuw leren? Relevantere vraag: Wat bevordert en wat hindert leren in verschillende settings? Wat is de mogelijke kracht / zwakte van elke setting met het oog op een specifiek leerdoel?