… werken … … onderzoek doen … … leren … hoe zit dat?

Opzet Praktijkonderzoek in het onderwijs Praktijkonderzoek en profielprodukt Perspectief op professionele ontwikkeling Leren tijdens het werk: wat doe je? Persoonlijke factoren School als werk- en leerplek En nu?

Praktijkonderzoek in het onderwijs Complexiteit onderwijskundig onderzoek: niet isoleren Gebruik van theorie: vraaggestuurd Belang van draagvlak op de werkvloer Belang van handelings- èn implementatieplan

Praktijkonderzoek en profielprodukt Voorbeeld voor de begeleider Voorbeeld voor de ontwikkelaar Voorbeeld voor de organisator Verantwoordelijkheid docent als professional ’Evidence based’ werken in het onderwijs Let op: ≠ politieke discussie over ‘evidence based’ onderwijsvernieuwing

Perspectief op professionele ontwikkeling Cognitiepsychologie: begrijpen en verklaren van kennisconstructie Individueel constructivistisch Gesitueerd constructivistisch Perspectief van onderwijsvernieuwing Professionele ontwikkeling om onderwijskwaliteit te verbeteren Perspectief van werkplekleren Werken en leren zijn inherent met elkaar verweven

Individueel constructivistisch leren Belang van praktijkkennis Welke (impliciete) kennis en opvattingen construeren individuele docenten door het opdoen van praktijkervaringen? Hoe kan deze kennis verder ontwikkeld worden door reflectie? Welke leeractiviteiten ondernemen docenten en wat helpt de docent om het eigen leerproces te sturen? Overwaardering van zelf-regulatie

Gesitueerd constructivistisch leren Belang van interactiesystemen Kennisconstructie in interactiesysteem individuele docenten als deelnemers interactie met elkaar interactie met beschikbare materialen ‘Communities of practice’, ‘Communities of learners’; teamleren Gezamenlijk doel is bindende factor Veranderen van gedeelde praktijken en sociale relaties om nieuwe gedeelde kennis te construeren

Leren tijdens het werk: wat doe je? Kwakman (1999): docenten VO Zich op de hoogte houden van nieuwe ontwikkelingen en inzichten: Lezen van vakbladen/-boeken Studiedagen/conferenties buiten de school Nieuwe ontwikkelingen en inzichten toepassen en uitproberen in de lespraktijk Lessen voorbereiden, lesmateriaal maken, nieuwe werkvormen uitproberen Reflecteren op eigen functioneren Begeleiden van lio’s, coaching krijgen of geven, feedback van leerlingen Samenwerking in het kader van beleid en praktijk Verhalen vertellen, hulp bieden, materialen en gedachtengoed delen, gezamenlijk werken (gedeelde verantwoordelijkheid)

Leren tijdens het werk: wat doe je? Van Eekelen (2005): docenten WO leren door doen 20% leren in interactie met 60% studenten 20% ongepland met collega’s 20% gepland met collega’s 20% leren door te lezen 7% leren door te denken 3% Wat valt op? ‘Onderzoek doen’ als activiteit? Reflectie verweven in andere activiteiten

Persoonlijke factoren: Zelfregulatie Van Eekelen, 2005, docenten WO: 33% spontaan leren: externe regulatie 33% niet-lineair leren: externe en zelfregulatie 33% gepland leren: zelfregulatie

Persoonlijke factoren: Motivatie Onderzoeksresultaten wijzen uit: Openheid/betrokkenheid  basishouding, gevormd door slechte/goede ervaringen, moeilijk te veranderen Doelen  te beïnvloeden vanuit werkomgeving Doelmatigheid  wordt beïnvloed door je doelen en je basishouding

School als werk- en leerplek Twee thema’s: Hoe verloopt de invloed? Persoonlijke factoren hebben wel de meeste invloed, maar de omgeving ook B. Soorten veranderingsaanpak

A: hoe verloopt de invloed Weinig onderzoek naar rol van omgeving en persoonlijke factoren in samenhang (combineren van psychologie en organisatietheorie) Model: Leren: door op de hoogte te blijven: lezen e.d. door experimenteren: plan maken en uitvoeren door doen: zelf dingen veranderen in je lespraktijk Organisatie: participeren samenwerken Leiderschap: Visie Uitdagen ondersteunen Leren Motivatie

A: hoe verloopt de invloed Belangrijkste conclusies onderzoek PO: indirecte effecten: werkplek doet er toe! direct effect van visie op ‘leren door doen’ verschillende soorten leren worden op verschillende manieren beïnvloed Verschil: Participatie (beter begrijpen organisatiebelang)  motivatie  vooral leren door doen Samenwerking (ruimte nemen en krijgen om te leren)  vooral leren door experimenten

B: soorten veranderingsaanpak (Boonstra) Ontwerpaanpak Korte termijn probleem Enkelvoudige doelstelling Doel, plan van A naar B, uitvoeren, klaar Snel realiseren van verandering centraal Ontwikkelaanpak Middellange termijn probleem Meervoudige doelstelling Samen op reis, de een voorop, de ander in de achterhoede Vernieuwingsprogramma centraal Aanpak van ‘lerend vernieuwen’ Er is altijd een probleem (ga maar na) Continue kwaliteitsverbetering Samen op reis blijven en verantwoordelijkheid leren delen Leren centraal, vernieuwing volgt vanzelf

B: soorten veranderingsaanpak Wanneer aard probleem en aanpak niet in elkaars verlengde liggen… Scholen vroeger veelal: ontwerpaanpak doelen worden niet bereikt terwijl toch de stappen gevolgd zijn: hoe kan dat nou? strak vasthouden aan planning omdat het je enige houvast is, maar wat de zin ervan is?

B: soorten veranderingsaanpak Scholen nu veelal: ontwikkelaanpak Docenten met horten en stoten richting ‘informed professional’ Sturing soms nog volgens ontwerpaanpak terwijl docenten in ontwikkelproces zitten Andersom: docenten willen volgens ontwerpaanpak werken en leidinggevenden hebben er harde kluif aan om mensen flexibeler te laten worden Let op: ook ontwerpaanpak blijft in sommige situaties handig: flexibiliteit gewenst wat betreft inzet veranderstrategie van zowel schoolleiding als docent

B: soorten veranderingsaanpak Lerend vernieuwen? Nog iet te ver van ons bed… Docenten opereren als ‘informed professionals’ Leiding beheerst verandermanagement: flexibel in inzet van strategieën Maar dit gaan jullie meemaken in je loopbaan … en draag er vooral zelf je steentje aan bij… Vandaar het belang van het profielprodukt in je opleiding!

En nu? Kies een invalshoek en een opdracht en bedenk dan ook eens: Sta ik hier open voor? Hoe kijk ik zelf aan tegen de ontwikkeling van mijn professionaliteit? Denk ik dat ik het kan? Wat heb ik nodig om mijn zelfvertrouwen te vergroten? Wat biedt mijn school mij als werk- en leerplek?