Kwalificatiestructuur met competenties Openingsdia

Waarom nieuwe kwalificatiestrucuur? Arbeidsmarkt dynamisch, kwalificaties snel verouderd Eindtermen te gedetailleerd, weinig ruimte voor onderwijsvernieuwing Kwalificatiestructuur weinig overzichtelijk, samenwerking tussen sectoren formeel niet mogelijk Licht bij deze dia toe waarom er een nieuwe, competentiegerichte kwalificatiestructuur komt. Het gaat dan niet zozeer om het vernieuwde format. Het gaat er vooral om waarom de ‘oude’ kwalificatiestructuur van deelkwalificaties en eindtermen niet meer voldoet.

Van nu naar straks Kwalificatie per diploma: Daarnaast al experimenten Eindtermen Kwalificaties en deelkwalificaties Verplichte, keuze en vrije deelkwalificaties Daarnaast al experimenten Hier volgen drie dia’s over van nu naar straks. Op dit moment gelden de oude kwalificaties, met een kwalificatie per diploma, beschreven in deelkwalificaties, eindtermen, verplichte, keuze en vrije deelkwalficaties. Daarnaast zijn er al de experimenten die gebaseerd zijn op competentiegerichte, tijdelijk geldige kwalficatiedossiers.

Van nu naar straks Competentiegerichte kwalificatiedossiers sinds 2004 Experimenten door roc’s Verbetering format in 2006 Bespreek hier de situatie van dit moment: eerste ronde competentiegerichte kwalificatiedossiers, op basis waarvan de roc’s experimenten uitvoeren met competentiegericht onderwijs. Evaluatie van die eerste dossiers heeft geleid tot een verbeterd format in 2006. Die dossiers maken we nu.

Van nu naar straks Verwante diploma’s in één dossier Nieuw verbeterd format Vernieuwing geldt landelijk en voor alle sectoren Deze dia gaat over straks: we stoppen nu verwante diploma’s in één dossier omdat dat overzichtelijker is en de samenhang duidelijker weergeeft. We werken met het verbeterde format. Op verzoek van het platform: geef aan dat deze vernieuwing landelijk geldt en voor alle sectoren. Dat is niet bij alle vmbo-docenten bekend.

Wat staat er in kwalificatiedossier? Wat is een kwalificatiedossier? Opbouw van kwalificatieprofiel Deze dia kondigt aan waar het volgende deel van de presentatie over gaat.

Kwalificatiedossier Beschrijft de diploma’s, niet de opleiding Beginnend beroepsbeoefenaar Gebaseerd op beroepen Overeengekomen met werkgevers-, werknemersorganisaties en ROC’s Vastgesteld door OCW Geef aan wat een kwalificatiedossier is. Geef ook aan dat dit niet anders is dan bij het vorige competentiegerichte format. Belangrijk is dat het kwalificatiedossier niets meer zegt over hoe het onderwijs wordt verzorgd en geprogrammeerd: er zijn geen deelkwalificaties meer, in het dossier staat niet meer of het over bbl of bol gaat.

Verbeterd format Belangrijkste verbeteringen in het format zijn: Beter onderscheid tussen hoofdzaken en detaillering. Eén vaste lijst van 25 competenties om elk kwalificatiedossier te beschrijven. Deze dia geeft op hoofdpunten aan wat de belangrijkste verbeteringen zijn van het verbeterde format. De volgende dia’s zoomen daarop in.

Kwalificatieprofiel Wat zit er in? deel A: beeld van het beroep Voor a.s. deelnemer, ouders, decanen… deel B: de diploma’s Formele deel, vastgesteld door minister deel C: uitwerking van de diploma’s Voor ontwerpers van opleidingen, docenten deel D: verantwoording Bespreek hier de verbetering van de structuur: elke doelgroep zijn eigen deel; duidelijke afspraken over de status van deel B en C

Kwalificatieprofiel Samenhangende beschrijving van: Kerntaken Werkprocessen deel B Competenties Prestatie-indicatoren deel C Hier staan de belangrijkste elementen waarmee we een uitstroom definiëren; wat er in deel B zit en wat in deel C. De definities van deze begrippen staan in de volgende dia; een fictief voorbeeld volgt daarna.

Begrippen Kerntaak: substantieel en kenmerkend deel van beroep Werkproces: afgebakend geheel van beroepsactiviteiten binnen kerntaak, met begin, eind en resultaat. Competentie: alleen essentiële competenties uit de vaste lijst Prestatie-indicator: beschrijft hoe je kunt zien dat de competentie succesvol is ingezet om het werkproces uit te voeren Geef hierbij aan dat een kerntaak een groot deel van het beroep beschrijft; groter dan in de eerste ronde dossiers. Hoever je gaat met het uitleggen van verschil tussen kerntaken en prestatie-indicatoren in het nieuwe format en de kerntaken en beheersingscriteria in het eerdere format, hangt af van wat de aanwezigen weten over het eerdere format. In Maastricht kende niemand die eerste dossiers; daar heb ik dat laten zitten.

Competentie: Competenties zijn ontwikkelbare vermogens van mensen om in voorkomende situaties op adequate, doelbewuste en gemotiveerde wijze proces- en resultaatgericht te handelen. Competenties zijn samengesteld van karakter, verwijzen naar onderliggende vaardigheids-, kennis- en houdingsdomeinen en worden in een context toegepast en ontwikkeld. Geef aan dat deze definities ongewijzigd zijn, maar te weinig houvast bieden aan ontwikkelaars om transparante dossiers te schrijven.

Twee groepen competenties Gedragscompetenties Universeel voor veel rollen (gedragscompetenties kunnen voor veel verschillende taken en situaties worden aangewend) Bevatten aspecten van persoonlijkheid, houding en motivatie alsmede vaardigheden en kennis Relatief weinig vereist om alle taken en rollen binnen een beroep te omvatten (8-10) Voorbeeld: Samenwerken en overleggen Plannen en organiseren Technische competenties Hebben specifiek betrekking op één soort taak of rol Bestaan uit uitsluitend kennis en vaardigheden Er zijn er veel van vereist om alle taken en rollen binnen een beroep te omvatten (soms wel meer dan 20) Voorbeeld: Presentaties kunnen maken in PowerPoint Een auto kunnen besturen Een boog kunnen uitzetten Geef aan dat we in de eerste ronde kwalificatiedossiers de gedragscompetenties en de technische competenties door elkaar hebben beschreven. Dat leverde niet de beoogde transparantie en voorspelbaarheid op. Vandaar de keuze voor gedragscompetenties. Wat er in de technische competenties staat, past – niet te gedetailleerd – nu in de kerntaken en werkprocessen. Details gaan uit het dossier, of hoogstens naar deel C.

Vaste lijst van competenties Ontleend aan competentiebeschrijvingen in bedrijfsleven (SHL) Alleen gedragscompetenties In kwalificatiedossier verbonden met kerntaken en werkprocessen van het beroep Dia spreekt voor zich. De volgende dia geeft de lijst A t/m Y

De competenties N. Onderzoeken Beslissen en activiteiten initiëren Aansturen Begeleiden Aandacht en begrip tonen Samenwerken en overleggen Ethisch en integer handelen Relaties bouwen en netwerken Overtuigen en beïnvloeden Presenteren Formuleren en rapporteren Vakdeskundigheid toepassen Materialen en middelen inzetten Analyseren N. Onderzoeken O. Creëren en innoveren P. Leren Q. Plannen en organiseren R. Op de behoeften en verwachtingen van de ‘klant’ richten S. Kwaliteit leveren T. Instructies en procedures opvolgen U. Omgaan met verandering en aanpassen V. Met druk en tegenslag omgaan W. Gedrevenheid en ambitie tonen X. Ondernemend en commercieel handelen Y. Bedrijfsmatig handelen Even laten zien.

Competenties en componenten A. Beslissen en activiteiten initiëren Beslissingen nemen, Verantwoordelijkheid tonen, Zelfvertrouwen tonen, Op eigen initiatief handelen, Ingecalculeerde risico’s nemen B. Aansturen Richting geven, Instructie en aanwijzingen geven, Uitoefenen van gezag, Functioneren van mensen controleren, Werk verdelen, Anderen bevoegdheden en verantwoordelijkheden geven, Diversiteit benutten C. Begeleiden Coachen, Adviseren, Motiveren, Anderen ontwikkelen .. E. Samenwerken en overleggen Andere raadplegen en betrekken, Afstemmen, Proactief informeren, Openhartig en oprecht informeren, Aanpassen aan de groep, Bevorderen van de teamgeest, Bijdrage van anderen waarderen K. Vakdeskundigheid toepassen Vakspecifieke mentale vermogens aanwenden, Vakspecifieke manuele vaardigheden aanwenden, Vakspecifieke fysieke kwaliteiten tonen, Gevoel voor ruimte en richting tonen, Expertise delen L. Materialen en middelen inzetten Geschikte materialen en middelen kiezen, Materialen en middelen doeltreffend gebruiken, Materialen en middelen doelmatig, Goed zorgdragen voor materialen en middelen S. Kwaliteit leveren Kwaliteits- en productiviteitsnormen formuleren, Kwaliteits- en productiviteitsniveaus bewaken, Kwaliteitsniveaus halen, Productiviteitsniveaus halen, Systematisch werken Overzicht van enkele competenties met bijbehorende componenten. Geef aan dat de componenten het gemakkelijker maken om de juiste competenties te kiezen. Geef aan dat de gekozen competenties in deel B worden vastgelegd; de componenten in deel C

Voorbeeld Kerntaak: de vakman organiseert en administreert het dagelijkse werk van de ploeg Werkproces: De vakman verdeelt de werkzaamheden en instrueert de ploegleden Competentie: Aansturen Componenten: richting geven, taken delegeren, instructies en aanwijzingen geven, gezag uitoefenen. Prestatie-indicator: De voorman legt uit welke prestatie van de ploeg verwacht wordt en wijst passende taken toe aan elk ploeglid, zodat de ploegleden het werk naar opdracht kunnen uitvoeren. Dit is een fictief voorbeeld, dat wel herkenbaar is voor diverse beroepen in de bouw-hout. Geef nadrukkelijk aan dat het een concept tekst is, en dat hij alleen ter illustratie dient.

Deelnemer van vmbo naar mbo Overdracht van informatie Wat heeft hij/zij al ervaren? Wat heeft hij/zij al bereikt? Waar gaat hij/zij heen? Waar zit verwantschap tussen vmbo en mbo? Straks gaat de vmbo-deelnemer van het vmbo naar het mbo. Afhankelijk van zijn diploma kan dat zijn naar niveau 2, 3 of 4. Laat de docenten, liefst in groepjes van roc-docent met vmbo-docenten, met elkaar bespreken welke informatie-overdracht nodig is; wat iets toevoegt aan alleen het diploma en de evt. cijferlijst. Wijs op de relatie tussen pre-ambule vmbo en competenties in het mbo, naast de vakmatige verwantschap. Wim Verhoog heeft een formulier waarin één concept kerntaak van de timmerman op niveau 2 staat, met ook de beschrijving van de werkprocessen en prestatie-indicatoren uit deel C. Daarbij heb ik de laatste kolom (vakkennis en vaardigheden) vervangen door een kolom waarin de docenten relevante opdrachten, projecten e.d. uit hun vmbo-opleiding kunnen benoemen. Zo zou je een portfolio kunnen opzetten voor de deelnemer. Laat docenten zo’n overdracht bespreken, evt aan de hand van een voorbeeld uit je eigen sector. Ze komen daar in een kwartier natuurlijk niet uit, maar het levert wel een start op en laat vmbo-docenten nadenken over wat de veranderingen in het mbo evt kunnen betekenen voor hun eigen deelnemers.