Lerarenagenda en status en imago van leraren in de 21ste eeuw Frank Cörvers (ROA/Maastricht University) i.s.m. Sjerp van der Ploeg (Ecorys), Suzanne Plantinga en Daniël Mager (TNS Nipo) Onderzoek door consortium ROA & Ecorys & TNS Nipo Gesubsidieerd door Nationaal Regieorgaan Onderwijs (NRO) in het kader van onderzoek over de Lerarenagenda CAOP, Den Haag, 7 juni 2016

Centrale probleemstelling In welke mate verbetert de uitvoering van de Lerarenagenda de status en het imago van de leraar als beroepsgroep? Inventarisatie van gevolgen voor: Professionalisering (zie ook Bosker et al., 2015) i.r.t. de Lerarenagenda; Relatie met de ontwikkeling van de status van de beroepsgroep van leraren; Relatie met imago onder potentiële aankomende leraren, de leraren zelf, de ouders van leerlingen en de bevolking in het algemeen. Nulmeting Kwantitatief onderzoek

Lerarenagenda: Professionalisering Instroomvereisten: selectie aan de poort Toetsing op kennisbases en kwaliteit lerarenopleidingen Masterambities en alternatieve instroomroutes Personeelsbeleid: begeleiding jonge leraren en professionalisering Bekwaamheid en bevoegdheid Sterke beroepsorganisatie en lerarenregister Status Sociaal-economische kenmerken, waaronder opleiding, geslacht, herkomst, beloning, arbeidsvoorwaarden, scholing Kwaliteit instroom Productiviteit onderwijs en kwaliteitsoordelen van inspectie Tekorten/overschotten aan leraren Imago Media-aandacht Beeldvorming Tevredenheid van ouders Maatschappelijke waardering Zelfbeeld Beroepstrots

Begrippen rondom status en imago Sociale stratificatie: beroep is belangrijk(ste) (Beroeps)Prestige en imago (Eng. Occupational prestige) Waardering (Eng. Respect) (Maatschappelijk) Aanzien (Eng. Social standing) Perceptie / beroepsbeeld / stereotype Vertrouwen in leraar, toe te vertrouwen aan je kind (Eng. Trust) (Sociale) Status (Dolton) (Economische) Status (Dolton) Kwaliteit leraren (slimmere en betere leraren, opleiding, ervaring, bevoegdheid, bekwaamheid, man/vrouw, etniciteit) Beloning en arbeidsvoorwaarden (perceptie, norm, werkelijk) / prestatiebeloning Arbeidsomstandigheden (Professionele) Identiteit (Professionele) Autonomie Vakmanschap Beroepstrots (= beleving van professionele identiteit) Zelfbeeld Aantrekkelijkheid

Opzet Status en imago: Begrippen, definities, belang, theorie is vorige keer besproken Enkele voorlopige uitkomsten uit de imago-enquête voor leraren: Vraagstelling imago Cross-sectioneel, vanuit optiek verschillende groepen, inclusief zelfbeeld Cross-temporeel, waardering ten opzichte van 2008 Relatie met maatregelen uit Lerarenagenda Relatie met beroepsgroep, vakorganisaties, etc. Inschrijving in Lerarenregister Vervolg

Dataverzameling Enquêtes onder leraren, studenten lerarenopleiding, leerlingen havo, vwo en mbo, ouders, Nederlandse bevolking als geheel Pretesting van vragenlijsten voor alle doelgroepen Onderwerpen o.a.: waardering voor beroep leraar, studiekeuze, inschatting salarisniveau leraren, beroepenladder, achtergrondkenmerken Periode afname enquêtes: maart-april 2016

Enquête onder leraren Gebruik Flitspanel (selectie uit tweejaarlijks POMO via BZK) Onderwerpen: waardering voor beroep, professionalisering, Lerarenregister, inschaling, contractvorm, vooropleiding, e.d. Respons (iets meer dan 50%): PO 659 VO 877 MBO 652 Alleen leraren (dus exclusief management met lesgevende taken)

Waardering beroep Wat is perceptie van leraren over de waardering van hun beroep door de Nederlandse bevolking? “Denkt u dat de Nederlandse bevolking in het algemeen veel of weinig waardering heeft voor leraren in het PO/VO/MBO” Heel weinig waardering Weinig Niet veel, niet weinig Veel Heel veel waardering Waar ligt zwaartepunt? Verschillen tussen schooltypen?

Waardering beroep Wat denken leraren over de waardering van hun beroep door de Nederlandse bevolking?

Waardering beroep naar sector Wat denken leraren over de waardering van hun beroep door de Nederlandse bevolking?

Waardering beroep door ouders Wat is perceptie van leraren over de waardering van hun beroep door de Nederlandse bevolking en de ouders van hun leerlingen (PO)?

Waardering beroep door ouders Wat is perceptie van leraren over de waardering van hun beroep door de Nederlandse bevolking en de ouders van hun leerlingen: VO en MBO?

Waardering vergeleken Wat is perceptie van leraren en de Nederlandse bevolking over de waardering van het beroep van leraar (PO)

Waardering vergeleken Wat is perceptie leraren en de Nederlandse bevolking van waardering van het beroep van leraar: VO en MBO hetzelfde patroon als PO

Perceptie waardering beroep door studenten lerarenopleiding

Perceptie van waardering beroep door scholieren

Perceptie van waardering door scholieren/studenten met en zonder interesse voor beroep

Waardering en inschaling Wat is perceptie van leraren over de waardering van hun beroep door de ouders van hun leerlingen naar inschaling (LA, LB, LC, LD)?

Inschatting inschaling door studenten Wat is inschatting studenten aan de lerarenopleiding van startsalaris verschillende soorten leraren?

Afwijking inschatting inschaling Leraar basisonderwijs: € 18 te hoog (is € 2130) Leraar voorgezet onderwijs algemene vakken: € 402 euro te laag (is € 2740) Leraar voorgezet onderwijs beroepsgerichte vakken: € 203 euro te laag (is € 2580)

Ontwikkeling in waardering Wat is perceptie van leraren over de waardering van hun beroep door de Nederlandse bevolking in afgelopen 20 jaar? Veel minder waardering Minder Noch meer, noch minder Meer Veel meer Waar ligt zwaartepunt? Verschillen tussen schooltypen?

Ontwikkeling waardering Wat is perceptie van leraren over de waardering van hun beroep door de Nederlandse bevolking in afgelopen 20 jaar? Veel minder waardering Minder Noch meer, noch minder Meer Veel meer Waar ligt zwaartepunt? Verschillen tussen schooltypen?

Ontwikkeling waardering Wat is perceptie leraren van de waardering van hun beroep door de Nederlandse bevolking in afgelopen 20 jaar?

Ontwikkeling waardering De Nederlandse bevolking beoordeelt de daling van de waardering voor het beroep minder sterk dan leraren dat zelf doen: voor zowel PO, VO en MBO.

Voorlopige conclusies 1 Leraren hebben somber beeld van waardering van hun beroep. Ze denken dat ouders het beroep meer waarderen dan de gemiddelde Nederlander. De perceptie van de waardering voor het beroep is bij leraren zelf negatiever dan bij de bevolking. Studenten lerarenopleiding hebben minstens even negatieve van perceptie waardering als de beroepsgroep zelf. Scholieren hebben positievere perceptie dan studenten lerarenopleiding. Scholieren met interesse voor lerarenopleiding hebben licht positievere perceptie dan scholieren zonder. .

Voorlopige conclusies 2 Leraren denken dat de waardering voor het beroep in de afgelopen 20 jaar is afgenomen. De perceptie van de ontwikkeling in de waardering voor het beroep is bij leraren negatiever dan bij de bevolking. Hoogte inschaling van leraren houdt verband met perceptie van waardering door ouders. Meerderheid studenten lerarenopleiding schat salaris van leraren te laag in, met name leraren voorgezet onderwijs.

Lerarenagenda Hogere kennis- en geschiktheidseisen aan aankomende studenten voor de lerarenopleidingen; De hogescholen en universiteiten gaan door met het verbeteren van de kwaliteit van de lerarenopleidingen; Lerarenopleidingen kunnen met aantrekkelijke en flexibele leerroutes meer doelgroepen aantrekken; De startende leraar ontwikkelt zich na de opleiding tot een volledig bekwame leraar; Leraren, schoolleiders en schoolbesturen maken van scholen lerende organisaties; Alle leraren bekwaam en bevoegd; Op weg naar een sterke beroepsorganisatie. Voortgang en nieuwe maatregelen: zie Kamerbrief

‘Effecten’ van de ‘Lerarenagenda’ Cross-sectie gemeten, niet intertemporeel Relatie tussen identiteitsaspecten (zie De Koning en Kroon 2011) enerzijds en imago anderzijds Lidmaatschap vakbond, beroepsorganisaties, actiecomités? Lerarenregister Trainingen, cursussen, beurzen? HRM beleid, functioneringsgesprekken Productiviteit Tevredenheid ouders Beroepstrots Kwaliteitsaspecten school (onderwijsinspectie) Bekendheid met maatregelen ???

Veel vraagtekens over onderzoeksopzet….. Nulmeting status en imago met mogelijkheid tot herhaling Maar geen effectonderzoek van maatregelen in Lerarenagenda Maatregelen in de Lerarenagenda komen in enquête onder leraren deels terug Maar geen causaliteit vast te stellen Wel rudimentaire peiling van maatregelen gericht op de versterking van de professionalisering en de beroepsorganisaties die met de Lerarenagenda wordt voorzien

Lerarenagenda Elementen die bijdragen aan een hogere status, beter imago: Lerarenregister Professionaliseringsactiviteiten Sterke beroepsorganisatie Wat is het verband met perceptie van leraren hoe maatschappij hen waardeert? Hypothesen?

Professionaliseringsactiviteiten Cursussen, trainingen, workshops (vakgericht, pedagogisch/didactisch, en/of andere onderwijsgerelateerde thema’s) Onderwijsconferenties of -seminars (presentaties en discussies over onderzoek en/of ontwikkelingen in het onderwijs) Opleiding (met kwalificatieprogramma bijv. een bachelor-/masteropleiding) Bezoeken aan andere scholen voor observatiedoeleinden Bezoeken aan bedrijven of andere organisaties Deelname aan een netwerk gericht op uw professionele ontwikkeling als docent Individueel of gezamenlijk onderzoek naar een onderwijsgerelateerd thema) Begeleiding, observatie en/of coaching van collega's Vragen uit vragenlijst aan leraren (conform TALIS 2013): “Heeft u gedurende de afgelopen 12 maanden deelgenomen aan één of meer van de volgende activiteiten in het kader van uw professionele ontwikkeling?”

Lerarenregister Vragen uit vragenlijst aan leraren: “Bent u ingeschreven in het Lerarenregister?” “Houdt u uw professionaliseringsactiviteiten (bijvoorbeeld uw opleidingen, cursussen, studiedagen, conferenties) daarin bij?” “Waarom niet?” Ja sinds … / Nee / Weet niet Ja / Nee Onduidelijk / Geen nut / Nog niet van gekomen

Beroepsgroep Vragen uit vragenlijst aan leraren: “Bent u lid of aangesloten bij een algemene beroepsorganisatie van leraren (BON, VvM, FvoV)? specifieke beroepsorganisatie voor leraren (RT-ers, docenten MBO)? onderwijsbond (CNVO, Aob) (lokaal) netwerk van leraren online netwerk van lerarenLinkedIn, Facebook e.d.)?”

Lerarenregister Wat is perceptie van leraren over de waardering van hun beroep door de Nederlandse bevolking naar inschrijving in Lerarenregister PO

Lerarenregister Wat is perceptie van leraren over de waardering van hun beroep door de Nederlandse bevolking naar inschrijving in Lerarenregister VO en MBO

Conclusies waardering leraarschap en thema’s Lerarenagenda Wat is perceptie van leraren over de waardering van hun beroep door de Nederlandse bevolking en de ouders van hun leerlingen, uitgesplitst naar: Aantal professionaliseringsactiviteiten (professionele ontwikkeling via trainingen, bezoek andere scholen, conferenties, begeleiding en/of coaching collega’s): geen tot minieme verschillen. Ook geen verschillen naar aard professionaliseringsactiviteiten Lid van beroepsorganisatie, lokaal netwerk, online netwerk, vakbond e.d.: geen tot minieme verschillen.

Vragen Hoe zijn de uitkomsten ten aanzien van lerarenregister, professionalisering en beroepsorganisaties te verklaren? Hoe zijn ze gerelateerd aan status en imago van leraren? Wat zijn de mechanismen? Wat kunnen we doen om status en imago van leraren werkelijk te verbeteren? Let ook op salaris…..

Vervolg Uitkomsten statusladders volgens algemene bevolking. Posities van leraren bepalen. Onderscheid tussen po, vo en mbo leraren. Analyses Concept-rapport status en imago klaar in september: expert meeting en/of evt. congressen onderwijsorganisaties Afronden in oktober + verdere disseminatie onderwijsorganisaties