Ambulantisering, Kwaliteit & Veiligheid In dialoog over perspectieven mr. drs. M.A. Schippers Programmadirecteur GGZ en Forensische Zorg Congres RvB 2, 7 november 2012

Opbouw Beelden uit de zaal associaties ambulantisering, kwaliteit en veiligheid ? associaties rol inspectie ? Inspectiereflectie impressie inspectiefocus/methoden/maatregelen inspectieagenda GGZ impressie gangbare parameters voor kwaliteit, veiligheid en ambulantisering vertaling naar toezichttrajecten; uitwerking 1 voorbeeld maar dat kan vollediger, beter & succesvoller! 2

We werken toe naar… Ambulantisering vergt zorg- en dus inspectieinnovatie Inspectiedilemma’s & verzoek om input uit de zaal: 1.Welke uitkomstmaten horen bij succesvolle ambulantisering? 2.Hoe zijn deze te vertalen in toetsbare normen ? client/familiegebonden normen professionele en organisatorische vereisten maatschappelijke vereisten 3. Welke vernieuwende inspectiemethoden horen hierbij? 3

Inspectiereflectie Waartoe is de inspectie eigenlijk op aarde? Wat doet de inspectie, wat kan de inspectie? Welke inspectiemethoden gebruikt zij? Welke onderwerpen vindt zij belangrijk in de GGZ? Welke ‘eisen’ stelt zij aan kwaliteit en veiligheid in de GGZ? Welke opvatting heeft zij over ambulantisering in de GGZ? 4

MJB | PUO-ronde 5 Final outcome = ons uiteindelijk effect op volksgezondheid Meetbaar aan patiënt/cliënt/burger Aan de hand van 5 D’s Ons uiteindelijke doel: zo weinig mogelijk dood, ziekte, beperkingen, handicaps en schade, zo goed mogelijke kwaliteit van leven en patiënt/cliënttevredenheid Doelen op niveau van final outcome zijn vertrekpunt voor alle toezichtactiviteiten Heel veel actoren beïnvloeden volksgezondheid IGZ draagt daaraan bij en is afrekenbaar op haar eigen bijdrage, niet op het totaal Death Disease Disability Discomfort Dissatisfaction Final outcome Meetbaar aan patiënt/ cliënt/burger

MJB | PUO-ronde 6 Outcome = ons effect op ondertoezichtgestelden Meetbaar aan ondertoezichtgestelden Aan de hand van 6 dimensies van kwaliteit waarbij patiëntgerichtheid paraplubegrip is voor de overige 5 Ons doel: zo hoog mogelijk nalevingsniveau van ondertoezichtgestelden waarbij veiligheid onze primaire focus is Nalevingsniveau bevorderen is onze kerntaak; we zijn daarop afrekenbaar Meer actoren beïnvloeden naleving Ons werkterrein is heel breed Outcome Veiligheid Effectiviteit Tijdigheid Gelijkheid Doelmatigheid Meetbaar aan ondertoezicht- gestelden

MJB | PUO-ronde 7 Werkveld IGZ

MJB – IGZ-toezichtsmethoden (in samenhang) Voorjaarscongres 5 april

MJB – IGZ-maatregelenpiramide – passende interventies o.b.v. omvang risico en ernst schade Voorjaarscongres 5 april

10 Inspectieagenda GGZ De IGZ ziet sinds 2008 (weer) op deze sector toe via programma 9. In dit programma werken bijna 40 inspecteurs samen aan toezicht op de GGZ Het gaat hier om een riskant domein voor VWS en IGZ doordat veel onderwerpen gemakkelijk sterke maatschappelijke verontwaardiging oproepen. Denk aan spoeddebatten over ‘ontoelaatbaar separeren in de GGZ ‘ontvluchte TBS-er pleegt ernstig delict’, ‘gezinsdrama’s met vader/moeder in GGZ-zorg’, seksueel misbruikzaken (bijv. zeer recent Keith Bakker) suicides etc. etc. In 2008 is STERK VAN GEEST I verschenen. Dit is het Meerjarenbeleidsplan van de IGZ voor de GGZ, Forensische zorg en Verslavingszorg. Belangrijk nevendoel: herpositionering IGZ in de buitenwereld (!), want: weer toezicht op de GGZ sinds 2008 Eind 2011 werd STERK VAN GEEST II gepubliceerd, dit is het Meerjarenbeleidsplan

Inspectieagenda GGZ veel aandacht voor de intramurale zorg in grote GGZ-instellingen; kwaliteitsbeleid veelal op orde Blijvende aandacht voor: Separeren Medicatieveiligheid Suïcidepreventie Forensische zorg Somatische comorbiditeit Per 2011 meer expliciet aandacht voor: Nieuwe toetreders Netwerkzorg, ambulante en extramurale zorg

Inspectieagenda GGZ De inspectie acteert op basis van wet- en regelgeving in de gezondheidszorg, denk aan: Kwaliteitswet zorginstellingen, Wet BIG, WGBO etc. Dit betreft veelal kaderwetgeving met open normen Veldnormen, richtlijnen, handreikingen koepels etc. kleuren de open normen in De inspectie stelt dus niet vaak zelf de norm, maar baseert zich als kan op de wet veldnormen Ofwel: veelal volop ruimte voor inkleuring veld/praktijk Inspectie komt tot toetsingskader via reguliere contacten, consultatiedocumenten, invitational conference etc. Toetsingskader ‘succesvolle ambulantisering’ graag in coproduktie! Een eerste aanzet in 3 sheets.

Belangrijke parameters voor kwaliteit Zelfmanagement van de GGz-cliënt en betrokkenheid van diens steunsysteem bevorderen Zorg bieden die de cliënt wil, zowel in houding als in product Ingrijpen volgens de standaard: snel en effectief met oog voor veiligheid Goed bekend zijn met relevante anderen op de sociale kaart Inzet van BIG-geregistreerde professionals die gehouden zijn aan een beroepscode 13

Belangrijke parameters voor veiligheid Psycho-educatie ter bevordering van zelfmanagement bij naderende decompensatie (crisiskaart) Actieve bemoeizorg bij psychose zonder ziekte-inzicht Dwang en drang voorkómen door oa. vertrouwensrelatie Geen toename van (pogingen tot) zelfdoding Preventie van (financiële of immateriële) schade aan betrokkene of derden Beroepscodes die expliciet ingaan op gedrag in 1-op-1 relatie (risico grensoverschrijdend gedrag) Dit vooronderstelt adequate risicobeheersing 14

Belangrijke parameters voor ambulantisering Beschikbare en gedeelde inventarisatie van alle partijen/personen die lokaal betrokken zijn bij de diverse fasen in GGz-zorgketen: niet-pluis gevoel, diagnostiek, inschatting benodigde zorg, zorgcarrière en intramurale opname Ketenregie op basis van met cliënt/familie gedeelde probleemanalyse Adequate informatie-uitwisseling binnen GGz-keten Continuïteit binnen GGz-keten Oplossingsgerichtheid van afzonderlijke interventies Systematische evaluatie en verbetering 15

Vertaling naar concrete toezichttrajecten - ketentrajecten Vijf lopende toezichttrajecten van de inspectie die expliciet raken aan thema ambulantisering: Multiproblem gezinnen Ouderen met beginnende dementie Stelselmatige daders met psychiatrische problematiek Personen met een licht verstandelijke handicap en gedragsproblematiek Patiënten met ernstige, chronische psychiatrische aandoeningen 16

Wat is belangrijk voor goede zorg? Kenmerken goede afstemming en samenwerking Gedeelde probleemanalyse Doelconvergentie Netwerkregie Adequate informatie uitwisseling Bereik van het netwerk, steunsysteem includeren Continuïteit in netwerk Oplossingsgerichtheid Systematische evaluatie en verbetering

Wat kenmerkt deze groepen? Chronische afhankelijkheid van zorg en begeleiding Ondersteuningsbehoefte wisselt in de tijd van aard en intensiteit Vaak sprake van meervoudige problematiek Ondersteuningsbehoefte omvat meerdere domeinen (maatschappelijke ondersteuning, sociale domein, zorg, onderwijs, huisvesting) Setting kan wisselen (intramuraal, extramuraal, justitiële setting) Zorgmijding GGZ maakt vrijwel altijd onderdeel uit van de zorg Steunsysteem uitermate belangrijk

Wat zien we in de praktijk? Zorg versnipperd, hulpverleners werken langs elkaar heen Geen doorlopende zorg Zorg niet afgestemd op behoefte patiënt/cliënt/familie, zorg wordt vanuit perspectief instelling geleverd Gemeenten, zorginstellingen en andere betrokken sectoren weten elkaar onvoldoende te vinden Handelingsverlegenheid, ontbreken van doorzettingsmacht en mogelijkheid tot opschaling

Uitgelicht: kwaliteit van complexe chronische zorg voor patiënten met ernstige psychiatrie In Nederland is steeds meer consensus dat (F)ACT een best practice zorgaanbod is voor kwetsbare personen met vaak ernstige psychiatrische problemen die zo goed en zo kwaad als het gaat proberen zelfstandig te leven Inspectie wil met thematisch toezicht bevorderen dat er in heel Nederland voldoende (F)ACT-teams beschikbaar zijn voor deze doelgroep  Project richt zich op GGZ, gemeenten en GGD’ en

Toetsingskader inspectie De GGZ beschikt over ACT- en/of FACT-teams (hierna vermeld als (F)ACT-teams) voor de doelgroep extramuraal verblijvende chronisch psychiatrische patiënten De (F)ACT-teams beschikken over een geldig CCAF-keurmerk De (F)ACT-teams leveren binnen het gehele werkgebied van de GGZ zorg aan de doelgroep De GGZ heeft de ‘Handreiking gegevensuitwisseling in de bemoeizorg’ geïmplementeerd De GGZ heeft schriftelijke afspraken met de centrumgemeente over het functioneren van een meldpunt voor signalen van crisis of dreiging van crisis bij kwetsbare personen en risicogroepen De GGZ heeft schriftelijke afspraken met de centrumgemeente over het bereiken en begeleiden van kwetsbare personen en risicogroepen in de OGGZ

IGZ: Wat gaat goed? Over het algemeen slaagt de inspectie er goed is om professionele normen of vereisten te meten (is de inhoud van de zorg state of the art uitgevoerd, ‘richtlijnconform’ etc.) Over het algemeen slaagt de inspectie er goed in om randvoorwaardelijke/organisatorische normen of vereisten te meten (is de dossiervoering wetsconform, zijn er bestuurlijke/schriftelijke samenwerkingsafspraken beschikbaar etc.)

IGZ: Wat kan beter? De GGZ houden aan ‘contract met maatschappij’ Wordt systeem actief ondersteund? Familie… Wordt er ‘uitgerukt’ als er steun nodig is? Burger/client/familieperspectief! Alternatieve vormen uitrollen! Lekeninspecteurs? Panels? Anoniem melden? Inclusief denkende samenleving Rol inspectie jegens de illusie van de risicoloze samenleving Veiligheid: patiënt en/of medewerker? Perspectief IGZ is patiënt. Samenwerkende inspecties? … 23

De microfoon gaat rond… Ambulantisering vergt zorg- en dus inspectieinnovatie Inspectiedilemma’s & verzoek om input uit de zaal: 1.Welke uitkomstmaten horen bij succesvolle ambulantisering? 2.Hoe zijn deze te vertalen in toetsbare normen ? client/familiegebonden normen professionele en organisatorische vereisten maatschappelijke vereisten 3. Welke vernieuwende inspectiemethoden horen hierbij? 24