Joden, christenen en moslims op bezoek bij Abraham De heilige Schrift lezen onder één tent.

Inleiding Samuel Huntington Botsing van beschavingen Alternatief Dialoog en ontmoeting Bijbelse traditie Verbondenheid primeert op gebrokenheid Dialoog begint niet met grote theorieën Focus op verstaan van de ander Verbeelding en sympathie Luisterende, ontvangende en empathische houding

Inleiding Scriptural reasoning Joden, christenen en moslims worden gast in elkaars rijke schrifttradities. Onder het baldakijn van de heilige schrift(en) ontstaat een ontmoetingsruimte waar studie centraal staat. De betekenisovervloed van de schriften. Geen enkele lezing kan de betekenis van de tekst ooit uitputten.

Inleiding Tent van Abraham Abraham: het toonvoorbeeld van gastvrijheid (1) Een dieptelezing van het verhaal van Abraham die nabij Mamre drie vreemdelingen ontvangt Verschillende religieuze en ethische lagen van de deugd van de gastvrijheid Rijke symboliek van Abrahams tent (2) Interreligieuze gastvrijheid als hoopvol en creatief perspectief

Abraham en de deugd van de gastvrijheid Abraham nabij Mamre (Gen 18: 1-33) Openingsscene: God bezoekt Abraham Drie nomaden verschijnen op het toneel Abraham: toonbeeld van gastvrijheid Ik zal wat water voor u laten halen zodat u uw voeten kunt wassen, maak het u hier onder de boom intussen gemakkelijk. Ik zal u ook iets te eten brengen, zodat u weer op krachten kunt komen voordat u verdergaat. Daarvoor bent u immers bij uw dienaar langsgekomen?’ Zij antwoordden: ‘Wij nemen uw uitnodiging graag aan.’ Abraham haastte zich naar de tent, naar Sara. ‘Vlug,’ zei hij, ‘drie schepel fijn meel! Maak deeg en bak brood.’ Daarna snelde hij naar de kudde, zocht een mooi kalf uit dat er mals uitzag, en gaf dat aan een knecht, die het onmiddellijk klaarmaakte. Hij haalde boter en melk, nam het gebraden kalf en zette alles aan zijn gasten voor. Terwijl zij aten, bleef hij bij hen staan onder de boom. (Gen. 18: 4-8)

Abraham en de deugd van de gastvrijheid Indeling van het verhaal 1. Gen. 18:1 Abraham zit voor de ingang van zijn tent wanneer God hem een bezoek brengt 2. Gen. 18:2-15 Abraham kijkt op en ziet drie mannen. Hij laat alles vallen en haast zich om hen gastvrij te ontvangen. De mannen blijven eten en ze vertellen dat Sara en hij in het volgende jaar een kind zullen krijgen, dat ze Isaac zullen noemen. Sara lacht, wanneer ze dit nieuws hoort 3. Gen. 18:16-33 De drie mannen staan op en reizen naar Sodom. God spreekt Abraham aan over het lot van deze stad

Abraham en de deugd van de gastvrijheid Wat is de precieze verhouding tussen Abraham, God en de nomaden? Verschillende interpretaties Klassiek: Nomaden zijn engelen Boodschap: Sara zal een kind krijgen Er is slechts één bezoek: de engelen en de goddelijke aanwezigheid zijn synoniem Een aantal onbeantwoorde vragen

Abraham en de deugd van de gastvrijheid Opperrabbijn Jonathan Sacks Een ongehoorde lezing Focus op derde vers “Heer, wees toch zo goed uw dienaar niet voorbij te gaan.” Verschuiving in de tekst enkelvoud/meervoud Twee interpretaties Abraham richt zich tot één van de nomaden (klassieke lezing) Abraham richt zich tot God (radicale interpretatie) “God wil U een beetje geduld hebben alstublieft. Wanneer ik klaar ben met deze drie vreemdelingen, kom ik terug bij u.” Abraham laat God wachten Vreemde prioriteit

Abraham en de deugd van de gastvrijheid Na bezoek van de nomaden Abraham gaat terug naar God God deelt Zijn bedoelingen met Sodom mee Abraham twist met God Abraham ging dichter naar hem toe en vroeg: ‘Wilt u dan behalve de schuldigen ook de onschuldigen het leven benemen? Misschien dat er in die stad vijftig onschuldigen zijn. Zou u die dan ook uit het leven wegrukken en niet de hele stad vergeving schenken omwille van die vijftig onschuldige inwoners? Zoiets kunt u toch niet doen, hen samen met de schuldigen laten omkomen! Dan zouden schuldigen en onschuldigen over één kam worden geschoren. Dat kunt u toch niet doen! Hij die rechter is over de hele aarde moet toch rechtvaardig handelen?’

Abraham en de deugd van de gastvrijheid Stoutmoedigheid Abraham belichaamt de deugd van de rechtvaardigheid Een gastheer voor vreemdelingen Een advocaat voor zij die slachtoffer dreigen te worden van vernietigende omstandigheden.

Gastvrijheid als een ethische en theologische deugd Verhouding particulariteit-universaliteit Schepping gaat vooraf aan uitverkiezing Besnijdenis: particuliere markering

Gastvrijheid als een ethische en theologische deugd

Bezoek van vreemdelingen: beproeving Exclusie of inclusie? Uitverkiezing is geen voorrecht van de mens, en Abraham heeft dat begrepen. Het behoort tot de waardigheid van de mens uitverkoren te zijn en in te staan voor de ander. Wie uitverkoren is, heeft meer verantwoordelijkheid dan de anderen. Hij kan niet voor zijn verantwoordelijkheid uitwijken

Gastvrijheid als een ethische en theologische deugd Gastvrijheid heeft voorrang op het spiritueel genot van een intieme ontmoeting met God De ethische deugd van de gastvrijheid heeft een theologische draagwijdte Tent van Abraham: mishkan=heilige tent Shekinah (goddelijke aanwezigheid Shakhen (naaste) Vreemdeling als ambassadeur van Gods toekomst

Interreligieuze gastvrijheid: De herinterpretatie van een oude deugd Religieuze pluraliteit ~ spanningen en conflicten Verlangen naar zekerheid Een culturele essentie Een kern van waarden Antihese: Identiteit versus alteriteit Tribalisme Alternatief van de gastvrijheid Gast worden in elkaars traditie Zuurstof geven aan traditie

Scriptural Reasoning: De heilige Schrift lezen onder één tent Heiligen schrift(en) een centrale plaats Geen gangbare stellingname Heilige boeken (TeNaCh, Bijbel, Koran) worden meestal beschouwd als een onoverkomelijk obstakel voor interreligieuze dialoog Scriptural Reasoning: alternatieve benadering

Scriptural Reasoning: De heilige Schrift lezen onder één tent Een praktijk van wederzijdse gastvrijheid Elkeen is tegelijk gast en gastheer. Een fijngevoelige zorg voor de concrete ander en haar schrifttraditie. erkennen dat de vreemde schriften heilig zijn voor de anderen, zonder zelf hun gezag te moeten bevestigen Erkennen dat ook vreemde religieuze teksten te denken geven Geen ruimte voor bezitterige claims en exclusivistische aanspraken

Scriptural Reasoning: De heilige Schrift lezen onder één tent Hoe gaat deze praktijk in haar werk? Keuze van thema Relevante teksten uit de drie tradities Studie in kleine groepen Enkele dagen Samenkomst (plenaire sessie) Verrassende conversaties en relaties

Scriptural Reasoning: De heilige Schrift lezen onder één tent Geen naïviteit Eerder conservatief Geen focus op gemeenschappelijkheid Eerder aanscherpen van de eigen identiteit

Scriptural Reasoning: De heilige Schrift lezen onder één tent De tent van Abraham Cultuur van het Oude Nabije Oosten Een ‘op weg zijn’ Een tijdelijk onderkomen Vertrouwen op God

Scriptural Reasoning: De heilige Schrift lezen onder één tent Gericht op wijsheid God staat op het spel Heling van de wereld In afwachting van Gods toekomst