BEROEPSGEHEIM, medisch dossier-sociaal dossier. Heden en nabije toekomst Prof. Dr. H.Nys

Federale wetgeving

Artikel 458 strafwetboek (beroepsgeheim) Art. 13 K.B. nr.78 uitoefening gezondheidszorgberoepen Wet rechten patiënt De wet verwerking persoonsgegevens (‘privacywet’) De e-health wet

beroepsgeheim Art.458 strafwetboek ‘Geneesheren,heelkundigen,officieren van gezondheid, apothekers, vroedvrouwen en alle andere personen die uit hoofde van hun staat of beroep kennis dragen van geheimen die hun zijn toevertrouwd, en deze bekendmaken buiten het geval dat zij geroepen worden om in rechte of voor een parlementaire onderzoekscommissie getuigenis af te leggen en buiten het geval dat de wet hen verplicht die geheimen bekend te maken, worden gestraft met een gevangenisstraf van acht dagen tot zes maanden en met geldboete van honderd tot vijfhonderd euro’.

beroepsgeheim Ook van toepassing op sociaal werkers Is niet absoluut: wettelijke uitzonderingen: art. 458bis Geldt niet tegenover patiënt/cliënt Gegevens mogen worden gedeeld met andere zorgverleners : ‘gedeeld’ beroepsgeheim - Soms bestaat hier een wettelijke grondslag voor - Maar niet altijd

Artikel 458bis Eenieder, die uit hoofde van zijn staat of beroep houder is van geheimen en hierdoor kennis heeft van een misdrijf zoals omschreven in de artikelen 372 tot 377, 392 tot 394, 396 tot 405ter, 409, 423, 425 en 426, gepleegd op een minderjarige of op een persoon die kwetsbaar is ten gevolge van zijn leeftijd, zwangerschap, partnergeweld, een ziekte dan wel een lichamelijk of geestelijk gebrek of onvolwaardigheid kan, onverminderd de verplichtingen hem opgelegd door artikel 422bis, het misdrijf ter kennis brengen van de procureur des Konings, hetzij wanneer er een ernstig en dreigend gevaar bestaat voor de fysieke of psychische integriteit van de minderjarige of de bedoelde kwetsbare persoon en hij deze integriteit niet zelf of met hulp van anderen kan beschermen, hetzij wanneer er aanwijzingen zijn van een gewichtig en reëel gevaar dat andere minderjarigen of bedoelde kwetsbare personen het slachtoffer worden van de in voormelde artikelen bedoelde misdrijven en hij deze integriteit niet zelf of met hulp van anderen kan beschermen.

‘gedeeld’ beroepsgeheim Wettelijke grondslag: art. 33 § 1 K.B. nr. 78 Elke beoefenaar bedoeld bij de artikelen 3 §1, 4 6 en 63 is gehouden, op verzoek of met akkoord van de patiënt, aan een andere behandelende beoefenaar door de patiënt aangeduid om hetzij de diagnose, hetzij de behandeling voort te zetten of te vervolledigen, alle nuttige of noodzakelijke hem betreffende inlichtingen van geneeskundige of farmaceutische aard mede te delen’ - Akkoord (toestemming) of verzoek van de patiënt. Geen vorm bepaald. Kan stilzwijgende toestemming zijn. - Alle ‘nuttige of noodzakelijke’ inlichtingen - Sanctie? Enkel tuchtsanctie

Gedeeld beroepsgeheim Artikel 33 §2 bevat een analoge bepaling voor de beoefenaars van de kinesitherapie Voor de andere K.B. nr. 78 beroepen (verpleegkundigen; paramedici; zorgkundigen en hulpverlener-ambulancier) bestaan dergelijke verplichting niet. Voor de niet K.B. nr. 78 beroepen evenmin Gedeeld beroepsgeheim werd door het Hof van Cassatie erkend in het arrest van 13 maart 2012 (‘Fortis-arrest’)

Gedeeld beroepsgeheim ‘ Hij die tot het beroepsgeheim gehouden is overtreedt artikel 458 niet indien hij onder vallende informatie meedeelt aan anderen die optreden met dezelfde doelstelling en ten aanzien van dezelfde opdrachtgever en indien de mededeling bovendien noodzakelijk en pertinent is voor de opdracht van de geheimhouder’. Het Hof vereist niet dat de persoon met wie gegevens worden gedeeld onder artikel 458 valt. Dat kan dus ook een andere geheimhoudingsplicht zijn (op basis van een wet of een decreet). Evenmin is sprake van verzoek of toestemming van de ‘opdrachtgever’

Wet rechten patiënt Geldt voor alle K.B. nr. 78 beroepen; sommige bepalingen in de nabije toekomst in Vlaanderen ook voor sociaal werkers! Artikel 9 ‘De patiënt heeft ten opzichte van de beroepsbeoefenaar recht op een zorgvuldig bijgehouden en veilig bewaard patiëntendossier’(artikel 9 §1, eerste lid)’ De toestemming van een patiënt voor het bijhouden en bewaren van een dossier is niet vereist; integendeel, de medewerkingsplicht van de patiënt (art. 4) brengt met zich dat hij zich hiertegen niet verzet. Gegevens moeten worden gedeeld met de patiënt (inzage en/of afschrift).

Wet rechten patiënt Artikel 10 §1 ‘De patiënt heeft recht op bescherming van zijn persoonlijke levenssfeer bij iedere tussenkomst van de beroepsbeoefenaar en inzonderheid betreffende de informatie die verband houdt met zijn gezondheid’ Deze bepaling is van belang bij het delen van gegevens die verband houden met de gezondheid van de patiënt. Zij staat niet op zich en moet worden begrepen in het licht van de wet verwerking persoonsgegevens (‘privacywet’).

Wet verwerking persoonsgegevens Wet van 8 december 1992 tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens. Deze wet werd in 1998 aangepast om de ‘europese richtlijn 95/46/EG betreffende de bescherming van natuurlijke personen i.v.m. de verwerking van persoonsgegevens en betreffende het vrij verkeer van die gegevens’ te implementeren Let op de woorden in cursief! Niet het belemmeren van vrij verkeer van gegevens is het oogmerk (bescherming tegen; wel, bescherming bij verwerking)

Algemene beginselen Persoonsgegeven: iedere informatie betreffende een geïdentificeerde of identificeerbare natuurlijke persoon (art.1) Verwerking: verzamelen; vastleggen; ordenen; bewaren; bijwerken; wijzigen; opvragen; raadplegen; gebruiken; verstrekken d.m.v. doorzenden; enz. Persoonsgegeven betreffende de gezondheid: artikel 3,9° van de wet tot oprichting van het ehealth platform definieert persoonsgegevens die de gezondheid betreffen als : ‘alle gegevens van persoonlijke aard waaruit informatie kan worden afgeleid omtrent de vroegere, huidige of toekomstige fysieke of psychische gezondheidstoestand van de natuurlijke persoon die is of kan worden geïdentificeerd, met uitzondering van de louter administratieve of boekhoudkundige gegevens betreffende de geneeskundige behandelingen of verzorging’.

Algemene beginselen verwerking Artikel 4 §1: Persoonsgegevens eerlijk en rechtmatig verwerken Voor welbepaalde, uitdrukkelijk omschreven en gerechtvaardigde doeleinden Verder gebruik toegelaten indien niet onverenigbaar met deze doeleinden Geen overmatige gegevens verwerken Gegevens op tijd anoniem maken

Algemene beginselen verwerking Wie persoonsgegegevens verwerkt moet hiervan aangifte doen aan de commissie voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer (per brief of electronisch) zie de website van deze commissie) De aangifte gebeurt door de verantwoordelijke voor de verwerking: dat is degene die het doel en de middelen voor de verwerking bepaalt (art. 1 § 4)

Specifieke bepalingen voor gezondheidsgegevens Het verwerken van gezondheidsgegevens is in principe verboden (art. 7 § 1) verplichting dossier aan te leggen Gezondheidsgegevens mogen worden verwerkt wanneer dit noodzakelijk is voor preventieve geneeskunde, diagnose, zorgverstrekking aan de betrokkene of een verwant of het beheer van gezondheidsdiensten handelend in het belang van de betrokkene. Die verwerking moet gebeuren onder het toezicht van een beroepsbeoefenaar in de gezondheidszorg (art. 7 §2, j) Het verwerken van gezondheidsgegevens in de dagdagelijkse gezondheidszorg kan dus zonder de toestemming van de patiënt, voorzover dit gebeurt onder toezicht van een beroepsbeoefenaar in de gezondheidszorg. Zoniet is de schriftelijke instemming van de betrokken persoon nodig

De ehealth wet Wet van 21 augustus 2008 tot oprichting van het ehealth platform Het eHealth-platform is voor de uitvoering van zijn doel belast met de volgende opdrachten : b) de nuttige basisdiensten ter ondersteuning van elektronische gegevensuitwisseling zoals (...) een verwijzingsrepertorium met de aanduiding, met akkoord van de betrokken patiënten, bij welke actoren in de gezondheidszorg welke types van gegevens worden bewaard met betrekking tot welke patiënten (art.5,4° b) De wet specifieert niet de vorm van dit akkoord: opt in/opt out. Er is gekozen voor opt in

De ehealthwet Om toegang te hebben tot het verwijzingsrepertorium moet de zorgverlener een ‘therapeutische’ relatie hebben met de betrokken patiënt. Daarvan bestaat geen wettelijke definitie. In essentie gaat het om een relatie tussen een bepaalde patiënt en één of meerdere beroepsbeoefenaren inde gezondheidszorg (K.B. nr.78) die betrokken zijn bij de diagnostische, preventieve of zorgverlenende handelingen ten opzichte van de patiënt.

Vlaamse wetgeving

Decreet van 16 juni 2006 betreffende het gezondheidsinformatiesysteem Decreet van 25 april 2014 betreffende de organisatie van het netwerk voor de gegevensdeling tussen de actoren in de zorg BS 20 augustus Datum van inwerkingtreding te bepalen door de Vlaamse regering. Artikel 46 heft het decreet van 16 juni 2006 op.

Enkele definities actoren in de zorg: de zorgverleners, de hulpverleners en de voorzieningen (art.2,1°) Zorgverlener: de beoefenaar van een KB nr.78 beroep (art.2,26°) Hulpverlener: de natuurlijke persoon, met uitzondering van de zorgverlener, die op beroepsmatige basis zorg verstrekt (art.2, 9°) Zorg: één activiteit of het geheel van activiteiten in het kader van het gezondheids- of welzijnsbeleid, waaronder hulp, dienstverlening, ondersteuning, Vlaamse sociale bescherming en zorgverzekering (art.2, 23°) Voorziening :een verzorgingsinstelling of elke andere organisatie die in het kader van het gezondheids- of welzijnsbeleid instaat voor de organisatie of uitvoering van zorg of die instaat voor de toekenning van rechten, met inbegrip van de ziekenfondsen en de zorgkassen (art.2,19°)

Enkele definities Gegevensdeling: het electronisch delen, meedelen of uitwisselen van gegevens (art.2, 7°) zorggebruiker: de patiënt, met name de natuurlijke persoon aan wie gezondheidszorg wordt verstrekt, al dan niet op eigen verzoek, of elke andere natuurlijke persoon aan wie zorg wordt verleend, al dan niet op eigen verzoek (art.2,24°)

Het individueel dossier De zorgverleners, de hulpverleners en de voorzieningen houden van elke zorggebruiker een individueel dossier bij als dat nog niet geregeld is krachtens of bij wet,decreet of ordonnantie. In dat dossier worden de gegevens opgeslagen die gegenereerd worden door zorgverleners en hulpverleners in het kader van een zorgrelatie met de zorggebruiker (art. 4, eerste lid). ‘Zorgrelatie’ ??? De individuele dossiers, vermeld in artikel 4 (...) worden enkel gebruikt voor de verwerking van de gegevens die betrekking hebben op het gezondheids- of welzijnsbeleid (art.3 §1)

Het individueel dossier De Vlaamse Regering kan, na positief advies van het Agentschap en na advies van de Commissie voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer, nadere regels uitvaardigen over de inhoud en de vorm van de gegevens die in het individuele dossier, vermeld in artikel 4 worden opgenomen, met het oog op de invoer en het gebruik van eenduidige gegevens in het netwerk om een continue en kwaliteitsvolle uitvoering van de zorg te bewerkstelligen.

Het individueel dossier De toestemming van de zorggebruiker voor het bijhouden van het individueel dossier is niet vereist. De zorgverlener of hulpverlener brengt de zorggebruiker ervan op de hoogte dat er een individueel dossier over hem wordt bijgehouden. De VR kan na advies van de privacycommissie verdere regels hiervoor uitwerken (art21) De VR kan, na positief van het Agentschap en na advies van de privacycommissie nadere regels uitvaardigen over de inhoud en de vorm van de gegevens opgenomen in het individuele dossier (art.16)

Het individueel dossier Met behoud van de toepassing van andersluidende regelgeving wordt het individueel dossier bijgehouden gedurende een termijn van 30 jaar vanaf de laatste aanpassing van het dossier.

Het netwerk voor gegevensdeling Het Agentschap organiseert het netwerk (art.5) Het netwerk heeft tot doel om de samenwerking rond efficiënte en veilige gegevensdeling,en in het bijzonder het delen van persoonsgegevens, tussen alle actoren in de zorg onderling te faciliteren met het oog op een continue en kwaliteitsvolle zorgverstrekking aan zorggebruikers (art.6)

Deelname aan het netwerk Onder de voorwaarden, bepaald door de VR, en na eensluidend advies van het Agentschap, zijn de actoren in de zorg gehouden tot deelname aan het netwerk (art. 7, lid 1) De zorggebruiker kan deelnemen aan het netwerk (art.7, lid 2) Elke gegevensdeling verloopt over het netwerk (art.8 §1) De actoren in de zorg moeten gebruik maken van het ehealth platform voor de uitvoering van hun verplichtingen in het kader van het netwerk (art. 8 §2)

Basisprincipes van het netwerk Doet geen afbreuk aan wet verwerking persoonsgegevens, wet rechten patiënt en wettelijke bepalingen mbt het beroepsgeheim, art. 458 Sw inbegrepen (art.9) De voorzieningen en in voorkomend geval de zorgverleners of de hulpverleners bepalen in welke mate en op welke wijze de gegevens in individuele dossiers toegankelijk zijn voor personen die bij hun activiteiten in het kader van de zorg betrokken zijn, rekening houdend met de functie van die personen, de aard van de gegevens en de potentiële risico’s die eraan verbonden en de bepalingen van dit decreet. Die regeling maakt deel uit van het veiligheidsbeleid (art.10)

Basisprincipes van het netwerk Elke gegevensmededeling van persoonsgegevens via het netwerk vereist een principiële machtiging van de afdeling gezondheid van het sectoraal comité van de sociale zekerheid en van de gezondheid (van de privacycommissie) (art. 13)

Werking van het netwerk (art.14) De actoren zijn verantwoordelijk voor de inhoud die ze ter beschikking stellen via het netwerk en het zorgvuldig gebruik van de gegevens, al dan niet persoonsgegevens, die ze verkregen het netwerk. Het Agentschap is verantwoordelijk voor de verwerking van de persoonsgegevens in het kader van de organisatie van het netwerk De actoren en het agentschap dienen de nodige maatregelen te treffen ter bescherming van de persoonsgegevens

Het elektronisch deelbaar dossier (EDD) De Vlaamse Regering kan, na eensluidend advies van het Agentschap, de actor in de zorg, bevoegd voor het bijhouden van het individueel dossier of een ander dossier opgelegd krachtens een wet, decreet of ordonnantie betreffende een individuele zorggebruiker, verplichten een elektronisch deelbaar dossier bij te houden.Dit elektronisch deelbaar dossier bevat enkel de gegevens die gedeeld worden met andere actoren in de zorg, conform het derde lid en paragraaf 2 (art. 17 §1, lid 1 en 2)

Inhoud van het EDD De Vlaamse Regering bepaalt, na positief advies van het Agentschap, voor elke categorie van actor in de zorg welke gegevens met welke categorieën van actoren in de zorg gedeeld worden. De gegevens die gedeeld worden, moeten: 1° op elektronische, uniforme en gestandaardiseerde wijze uit het individueel dossier of uit een ander dossier opgelegd krachtens een wet, decreet of ordonnantie betreffende een individuele zorggebruiker worden overgenomen; 2° noodzakelijk zijn om in het kader van de gegevensdeling de efficiëntie, de effectiviteit en de kwaliteit van de zorg voor de zorggebruiker te maximaliseren (art. 17 §2)

Invoer door de zorggebruiker De Vlaamse Regering kan, na positief advies van het Agentschap en na advies van de Commissie voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer, bepalen dat het elektronisch deelbaar dossier moet worden aangevuld met een onderdeel dat bestemd is voor de invoer van gegevens door de zorggebruiker. Dat onderdeel kan worden geraadpleegd door zorgverleners en hulpverleners (art.17 §3)

Link tussen netwerk en EDD Iedere zorgverlener en iedere hulpverlener, die al dan niet verbonden is aan een voorziening, stelt via het netwerk de elektronisch deelbare dossiers ter beschikking die door hem beheerd worden (..) Die elektronisch deelbare dossiers kunnen geraadpleegd worden door andere zorgverleners en hulpverleners, die al dan niet verbonden zijn aan een voorziening, die een zorgrelatie hebben met de zorggebruiker (..) (art. 18)

Rechten van de zorggebruiker Rechten van de zorggebruiker inzake toegang, inzage en verzet zoals geregeld in de wet verwerking persoonsgegevens, de wet rechten patiënt en regelgeving inzake gezondheids- en welzijnsbeleid, gelden ook voor EDD (art. 20) De zorg- of hulpverlener brengt de zorggebruiker ervan op de hoogte dat een EDD over hem wordt bijgehouden (art.21) Voor de toegang van actoren in de zorg tot het EDD van de zorggebruiker is diens schriftelijke toestemming vereist (art.22 §1)

Rechten van de zorggebruiker De zorggebruiker wordt actief geïnformeerd over zijn rechten in het kader van dit decreet (art. 22 § 4) De zorggebruiker heeft het recht om te weten: 1° wie een elektronisch deelbaar dossier over hem bijhoudt 2° wie welke soort gegevens over hem bijhoudt; 3° wie op welk moment zijn gegevens heeft geraadpleegd (art. 23)

Besluit en discussie