Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 1 FIXATIE van de patiënt: Een aanslag op de (grond)rechten van de patiënt ? L. WOSTYN

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 2 Casus

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 3 Corr. Rb. Brugge 2 mei 2005 Geestelijk gezonde vrouw galsteencrisis 9 de verdieping Pancreatitis waarvoor pijnstillers (o.a. diamorfine) Eerste nacht: “door de gangen te dolen”, verward R/ Kamer alleen en fixatie gedurende de nacht Tweede nacht: onrusthekkens omhoog Verdwenen Teruggevonden in technische koker thv 1 ste verd.

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 4 Corr. Rb. Brugge 2 mei zonen Klacht met burgerlijke partijstelling bij de OR Aanstelling deskundige Raadkamer Corr. Rb – Eerste beklaagde: instelling – Tweede beklaagde:ziekenhuisdirecteur – Derde beklaagde:nachtverpleegster

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 5 Definitie Fixatie of vrijheidsbeperking is het toepassen van maatregelen of elke handeling door het gebruik van materiaal die de bewegingsvrijheid van de patiënt beperkt en die niet gemakkelijk kan worden verwijderd

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 6 Fysische fixatiemiddelen 1.Bedsponden 2.Lendenband 3.Pols- en enkel(ver)banden in combinatie met lendenband (Zweedse band) voor 5-puntsfixatie 4.Verpleegdeken 5.Geriatrische zetels 6.Inpakken van de handen met wanten

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 7 Rechtsbronnen Art. 5 EVRM – Recht op vrijheid en veiligheid Art. 12 Grondwet – De vrijheid van de persoon is gewaarborgd Art. 5 Wet 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt – De patiënt heeft, met eerbiediging van zijn menselijke waardigheid en zijn zelfbeschikking en zonder enig onderscheid op welke grond ook, tegenover de beroepsbeoefenaar recht op kwaliteitsvolle dienstverstrekking die beantwoordt aan zijn behoeften.

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 8 Rechtsbronnen K.B. 18 juni 1990 houdende vaststelling van de lijst van technisch verpleegkundige handelingen en de lijst van de handelingen die door een arts aan beoefenaars van verpleegkunde kunnen worden toevertrouwd, alsmede de wijze van uitvoering van de verstrekkingen en handelingen en de kwaliteitsvereisten waaraan de beoefenaars van de verpleegkunde moeten voldoen

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 9 Bijlage I, rubriek 5, B1, zonder medisch voorschrift Technische verpleegkundige verstrekking Fysische beveiliging – Vervoer van patiënten die een bestendig toezicht nodig hebben – Maatregelen ter voorkoming van lichamelijke letsels: fixatiemiddelen, isolatie, beveiliging, toezicht – Maatregelen ter preventie van infectie – Maatregelen ter preventie van decubitusletsels

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 10 Vereisten Persoon die in het bezit is van een diploma dat toegang verleent tot het diploma van verpleegkunde mag deze technische verstrekking uitvoeren Ook andere personen: art. 38ter, 1°, eerste en tweede lid K.B. nr. 78 betreffende de uitoefening van de gezondheidsberoepen: artsen, vroedvrouwen, zorgkundigen, kinesitherapeuten, paramedici, studenten…

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 11 Wet van 26 juni 1990 betreffende de bescherming van de persoon van de geesteszieke Art. 3: Diegene die zich vrij laat opnemen in een psychiatrische dienst, kan deze te allen tijde verlaten.

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 12 Ministeriële omzendbrief van 24 oktober 1990 van de Vlaamse Gemeenschap Betreffende de afzondering van patiënten opgenomen in (…) psychiatrische afdelingen van algemene ziekenhuizen De verantwoordelijkheid voor de beslissing een dwangmaatregel te nemen ligt in de eerste plaats bij de behandelende arts.

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 13 Ministeriële omzendbrief van 24 oktober 1990 van de Vlaamse Gemeenschap De rechten van de patiënt worden gevrijwaard door proceduremaatregelen. Iedere dienst die moet beschikken over een afzonderingskamer zal een interne gedragscode moeten opstellen voor het nemen van dwangmaatregelen. De gedragscode dient uitvoerig de omstandigheden te beschrijven waarin een dwangmaatregel geoorloofd is alsook de regels die in acht moeten worden genomen bij het gebruiken van de afzonderingskamer. Bij elke maatregel tot afzondering wordt een registratieformulier ingevuld.

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 14 Art. 422bis Sw. Met gevangenisstraf van acht dagen tot (een jaar) en met geldboete van vijftig [euro] tot vijfhonderd [euro] of met een van die straffen alleen wordt gestraft hij die verzuimt hulp te verlenen of te verschaffen aan iemand die in groot gevaar verkeert, hetzij hij zelf diens toestand heeft vastgesteld, hetzij die toestand hem is beschreven door degenen die zijn hulp inroepen. Voor het misdrijf is vereist dat de verzuimer kon helpen zonder ernstig gevaar voor zichzelf of voor anderen. Heeft de verzuimer niet persoonlijk het gevaar vastgesteld waarin de hulpbehoevende verkeerde, dan kan hij niet worden gestraft, indien hij op grond van de omstandigheden waarin hij werd verzocht te helpen, kon geloven dat het verzoek niet ernstig was of dat er gevaar aan verbonden was.

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 15 De arts is eindverantwoordelijke in de toepassing van zijn behandelingsplan. Elke verpleegkundige blijft juridisch (strafrechtelijk en burgerrechtelijk) aansprakelijk voor elke handeling die hij stelt. Indien een medisch voorschrift noodzakelijk is, dan is de arts aansprakelijk voor de inhoud van zijn voorschrift, niet voor de uitvoering ervan.

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 16 Algemene principes Fixeren en isoleren: maatregelen ter voorkoming van lichamelijke letsels bij de patiënt of anderen Voorkomen dat hij/zij uit bed zou stappen Voorkomen dat hij/zij zou rond wandelen Comfort verpleegkundigen verhogen

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 17 Algemene principes Vrijheidsberovende maatregelen: een fixatie-arm beleid! uitzonderlijk! een fixatie-arm beleid! alle andere maatregelen falen toezicht wordt verhoogd veronderstellen dat patiënt in een ‘veilige’ situatie verkeert

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 18 Algemene principes Negatieve gevolgen: Lichamelijk doorligwonden huidletsels infecties incontinentie hogere mortaliteit Psychisch sociale isolatie stress paniek- en angstreacties woede en agressiviteit

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 19 Algemene principes Overleg tussen behandelend arts en collega’s verpleegkundigen: team – Oorzaken of onderliggende uitlokkende factoren Hyperactief delirium: ICU syndrome, ICU psychosis,… Hypoxie, sepsis,… Electrolytenstoornis, … – Behandeling ev. tijdelijk aangevuld met vrijheidsberovende maatregelen Genoteerd in patiëntendossier – Dagelijkse evaluatie, beperking zo kort mogelijk

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 20 Algemene principes Geïnformeerde toestemming nodig Patiënt Aangeduide vertegenwoordiger Verwant (cascadesysteem) Consensus nastreven Resultaat noteren in patiëntendossier Uitleggen aan patiënt: per- en post-

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 21 Algemene principes ACUTE SITUATIES ACUTE SITUATIES Art. 8 § 5. Wanneer in een spoedgeval geen duidelijkheid aanwezig is omtrent de al dan niet voorafgaande wilsuitdrukking van de patiënt of zijn vertegenwoordiger zoals bedoeld in hoofdstuk IV, gebeurt iedere noodzakelijke tussenkomst van de beroepsbeoefenaar onmiddellijk in het belang van de gezondheid van de patiënt. De beroepsbeoefenaar maakt hiervan melding in het in artikel 9 bedoelde patiëntendossier en handelt van zodra dit mogelijk is overeenkomstig de bepalingen van de voorgaande paragrafen.

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 22 Algemene principes Voldoende deskundige personeelsleden Functionerend oproepsysteem 30 bedden – 2 gezondheidswerkers – waarvan 1 verpleegkundige

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 23 Algemene principes Ongeval met lichamelijke schade of overlijden Burgerlijke rechtbank (art B.W.) fout schade causaal verband NVRM DO Klacht PdK Klacht Onderzoeksrechter Gerechtelijk onderzoek Art. 419 Sw. onopzettelijke doding

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 24 Algemene principes Belang procedure – Gerechtelijk expert – Niet altijd uw vriend! Ongeval abnormale schade? Nieuwe wetgeving betreffende de vergoeding van schade als gevolg van de gezondheidszorg

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 25 Corr. Rb. Brugge 2 mei 2005 Deskundig verslag: “ Met een quasi aan de zekerheid grenzende waarschijnlijkheid kan gesteld worden dat L.L. in staat van (multifactoriële) verwardheid was toen ze de val met de dood tot gevolg maakte in de technische koker. (…) De verwardheid was gekend bij het verpleegkundig personeel. Het verpleegkundig personeel diende andere voorzorgsmaatregelen te nemen. De door de patiënte betoonde agitatie en het psychotisch gedrag vereiste een binding aan bed. Er was onvoldoende bijstand (…)”

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 26 Corr. Rb. Brugge 2 mei 2005 De rechtbank treedt advies deskundige bij wat betreft verwardheid geen enkele reden om te fixeren echter geen enkele reden om te fixeren patiënte was rustig nachtverpleegster had navraag gedaan bij collega’s omtrent nood aan fixatie fixatie is een uitzonderingsregel nieuwe plotse verwardheid niet te voorzien

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 27 Corr. Rb. Brugge 2 mei 2005 De rechtbank betreffende de fixatie eerste beklaagde: geen gebrek aan voorzorg of voorzichtigheid tweede beklaagde: geen gebrek aan voorzorg of voorzichtigheid derde beklaagde: geen gebrek aan voorzorg of voorzichtigheid (…) omdat patiënten enkel dienen gefixeerd te worden wanneer en zolang dit noodzakelijk is en nooit kan worden voorzien of een niet gefixeerde patiënt – al dan niet opnieuw- verward wordt (…) Het ziekenhuis en de ziekenhuisdirecteur zijn terzake niet bevoegd (…) en kunnen geen richtlijnen uitvaardigen (…)

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 28 Corr. Rb. Brugge 2 mei 2005 De rechtbank betreffende de veiligheidsmaatregelen eerste beklaagde: gebrek aan voorzorg of voorzichtigheid tweede beklaagde: gebrek aan voorzorg of voorzichtigheid

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 29 Functie Intensieve Zorg Verwardheid Beperkte vrijheidsberovende maatregelen Zeer intensief toezicht Zeer intensief toezicht Oorzaak – Kennen – Behandelen

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 30 Functie Intensieve Zorg

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 31 Meten is weten! RICHMOND AGITATIE en SEDATIE SCHAAL (RASS) RICHMOND AGITATIE en SEDATIE SCHAAL (RASS) ScoreBegripOmschrijving +4strijdlustigvijandig, gewelddadig, gevaar +3erg geagiteerdverwijdert katheters/tube +2geagiteerdafwerende reacties +1onrustigangstig, niet agressief krachtig 0alert en kalm -1slaperigniet volledig alert, verbaal -2lichte sedatiekort wakker, verbaal -3matige sedatiebeweging, geen oogcontact -4diepe sedatiegeen reactie op stem, licham. -5niet wekbaargeen reactie stem/lich. stimul.

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 32 Functie Intensieve Zorg Fixatie van ledematen therapeutisch (gevaar voor de patiënt) noodzakelijk, naast doelmatige bevestiging van de materialen zelf IV katheters Maagsondes Blaassondes Drains Endotracheale tubes

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 33 Functie Intensieve Zorg Aanbrengen fixatiemateriaal mag geen lichamelijke schade veroorzaken – Doorligwonden – Inhalatie van maagvocht – Obstructie van luchtwegen

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 34 Gespecialiseerde functie spoedgevallenzorg Lichamelijke agressie – Vaardigheden van de verpleegkundige/arts Cfr. Steward(es) – Fixatie – Isolatie chemische fixatie – “platspuiten” of de chemische fixatie

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 35 Gespecialiseerde functie spoedgevallenzorg Oorzaken – Alcohol – Middelen – Psychische decompensatie – Diverse ziektebeelden – De functie dient te beschikken over een isolatiekamer (K.B. 27 april 1998) 6° een lokaal waar patiënten met een acute psychiatrische pathologie tegen auto-mutilatie kunnen beschermd worden en van de andere patiënten kunnen worden afgezonderd; –

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 36 Gespecialiseerde functie spoedgevallenzorg Overleg met andere verpleegkundigen en artsen Interventie van psychiatrisch team Cave lichamelijke schade

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 37 Functie Mobiele Urgentiegroep (MUG) Interventies buiten het ziekenhuis – Getuigen – Beperkte uitleg versus beroepsgeheim Samen met politie, brandweer, ambulances Moeilijk op de openbare weg Sedatieve middelen, soms noodzakelijk Fixatiemateriaal Primum non nocere

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 38 BESLUIT: 1.INDICATIES Fysieke/psychische schade Onderbreking levensnoodzakelijke therapie Andere Patiënt

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 39 BESLUIT: 2.BESLUITVORMING URGENTE SITUATIE VPK beslist autonoom Informeer familie/arts

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 40 BESLUIT: 2.BESLUITVORMING

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 41 BESLUIT: 2.BESLUITVORMING

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 42 BESLUIT: 3.UITVOERING Kies materiaal aangepast aan de ernst van de toestand Controleer of het materiaal veilig en correct is aangebracht Zorg voor maximaal comfort en oproepsysteem voor de patiënt Zorg voor toezicht en controle

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 43 BESLUIT: 3.UITVOERING Zorg voor toezicht en controle vitale parameters beweging, gevoel, bloeddoorstroming/pulsaties psycho-sociale toestand

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 44 BESLUIT: 4.Rapportage in het patiëntendossier Motivering Type en tijdstip fixatie Naam en overleg met alle betrokkenen Bij vergissing: doorstrepen, geen Tipp-Ex

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 45 BESLUIT: 5.Herevaluatie Gebeurt regelmatig door een verpleegkundige en wordt besproken in team Rapporteer in patiëntendossier of stop fysieke fixatie

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare | Brugsesteenweg 90 | 8800 Roeselare | T | F | E | W 46 BESLUIT: Nauwelijks specifieke wetgeving Algemeen gezondheidsrecht en aansprakelijkheidsrecht Arts betrekken in beslissing: good clinical practice Toezichtsplicht is een inspanningsverbintenis gedrag patiënten onvoorspelbaar moderne behandelingsmethoden: een zo groot mogelijke bewegingsvrijheid (F. DEWALLENS, Vl.T.Gez.) Zorgvuldigheidscriterium Bewijslast