BEGRIP IN KAART: ‘CONCEPT MAPS’ IN DE KLAS Herbert Vissers College BEGRIP IN KAART: ‘CONCEPT MAPS’ IN DE KLAS ir. Roland Meijerink Herbert Vissers College dr. Jan van der Veen Universiteit Twente WND Conferentie 11 december 2010, Noordwijkerhout

PROGRAMMA Introductie Aan de slag! (1) Achtergrond Onderzoek Reflectie & discussie Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas

INTRODUCTIE Wat is een begrippenkaart? Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas

INTRODUCTIE: WAT IS EEN BEGRIPPENKAART? cognitieve kaart kennis geeft weer kan zijn ‘mind map’ begrippenkaart bestaat uit heeft begrippen verbindingen structuur hierarchie vormen beweringen Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas

VOORBEELD: “HOE IS EEN ATOOM OPGEBOUWD?” Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas 5 5

Maak op A4’tje begrippenkaart rond “Donald Duck” AAN DE SLAG! (1) Maak op A4’tje begrippenkaart rond “Donald Duck” Gebruik deze beweringen: 1. Donald Duck woont in Duckstad. 2. Hortensia is de moeder van Donald. 3. Hortensia is de zus van oom Dagobert. 4. Woerd "Snater" is de vader van Donald. 5. Dumbella is de zus van Donald. 6. Dumbella is de moeder van Kwik, Kwek en Kwak. 7. Donald zorgt voor Kwik, Kwek en Kwak. 8. Donald's vriendinnetje heet Katrien. 9. Zijn rivaal Guus Geluk is ook verliefd op Katrien. 10. Donald is heel opvliegerig. Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas 6 6

Probeer de kaart uit te breiden AAN DE SLAG! (1) Probeer de kaart uit te breiden Dagobert Hortensia zus van oom van moeder van moeder van? Donald Dumbella zus van Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas 7 7

AAN DE SLAG! (1) Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas 8 8

Wat is lastig? Wat is leuk? Wat ‘voelt’ nuttig? 9 AAN DE SLAG! (1) 9 Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas 9 9

ACHTERGROND Hoe ‘werken’ begrippenkaarten? 10 10 Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas 10 10

Betekenisvol leren (Ausubel) ACHTERGROND Novak & Gowin, jaren ‘70 Betekenisvol leren (Ausubel) kapstok (scaffolding) zone van naaste ontwikkeling (ZPD) Betere overdracht naar nieuwe problemen en contexten Vereist initieel meer tijd en aandacht Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas

ACHTERGROND: BETEKENISVOL LEREN Opname Voortschrijdend onderscheid levende dingen levende dingen kan zijn mensen planten dieren kan zijn eten eten kan zijn vogels Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas 12 12

ACHTERGROND: VARIANTEN Begrippenkaarten zijn heel divers individueel vs. groepen incidenteel vs. structureel zelf maken vs. raamwerk aanvullen leerling vs. docent samenvatten vs. ontdekken software vs. handmatig standaard vs. cyclisch Implementatie hangt sterk van beoogde doel af Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas 13 13

ONDERZOEK: LEVERT HET WAT OP? Behalen studenten die incidenteel met begrippenkaarten werken betere leerresultaten dan andere studenten? Meijerink, R. & van der Veen, J. T. (2010) Incidental Use of Concept Maps and Its Effects on Student Understanding of Optics Proceedings of 2010 NARST Annual International Conference 21-24 March 2010, Philadelphia (PA) Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas

uitleg begrippenkaarten ONDERZOEK: OPZET experimentele klas (N = 33) controle klas (N = 32) pre-test uitleg begrippenkaarten 9 reguliere lessen: uitleg sommen practica pre-opdracht 7 reguliere lessen post-opdracht post-test enquete proefwerk tijd Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas

ONDERZOEK: PRE vs. POST-TEST Identieke MC-begripstest voor én na lessenserie Experimentele klas verbetert zich significant Controle klas verbetert zich nauwelijks p = 0.01 (schaal 1-10) n.s. Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas

ONDERZOEK : EXERIMENTELE vs. CONTROLE KLAS Experimentele klas doet het beter dan controle klas Zowel op proefwerk (berekeningen) als post-test (begrip) n.s. p = 0.002 p = 0.005 n.s. (schaal 1-10) Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas

Geen significante verschillen in waardering Natuurkunde ONDERZOEK: ENQUETE Geen significante verschillen in waardering Natuurkunde Kaarten niet hoger gewaardeerd dan andere activiteiten n.s. (schaal 1-4) Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas

ONDERZOEK: CONCLUSIE Behalen studenten die incidenteel met begrippenkaarten werken betere leerresultaten dan andere studenten? Ja. Waarom? activeren van voorkennis samenvatting ‘novelty effect’ Vervolgonderzoek vergelijkbare resultaten met ‘gewone ’ samenvatting onderzoek naar structurele toepassing nodig Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas 19 19

Maak een begrippenkaart obv de samenvatting AAN DE SLAG! (2) Maak een begrippenkaart obv de samenvatting Verzamel begrippen op de (halve) Post It’s Verdeel de Post It’s over het papier Maak verbindingen tussen de begrippen Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas 20 20

Wat is lastig? Wat is leuk? Wat ‘voelt’ nuttig? 21 AAN DE SLAG! (2) 21 Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas 21 21

AAN DE SLAG! (2) – AANTAL CONCEPTEN veel weinig Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas 22 22

AAN DE SLAG! (2) – SOORTEN STRUCTUREN leeg keten wiel net Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas 23 23

AAN DE SLAG! (2) - MISCONCEPTIES kleuren vormen samen wit kleuren vormen samen zwart Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas 24 24

Vul de ontbrekende woorden in AAN DE SLAG! (3) Vul de ontbrekende woorden in Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas 25 25

Wat is lastig? Wat is leuk? Wat ‘voelt’ nuttig? 26 AAN DE SLAG! (3) 26 Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas 26 26

WAT VINDEN LEERLINGEN? + – “Heel handig als een hulpmiddel bij bijvoorbeeld het begin van een hoofdstuk om even op te frissen.” “Ze zijn wel handig als je er goed in bent. Maar ik vind het niet zo heel leuk om er mee te werken.” “Ze zijn erg handig als leermiddel. Je hebt snel en duidelijk een goed overzicht van de lesstof.” “Soms waren ze handig en leuk om te doen, maar soms ook erg ingewikkeld.” “Ze geven een mooi overzicht van allerlei onderwerpen die met elkaar verbonden zijn.” “Irritant en het duurt lang om ze te maken.” “Handig als samenvatting en je leert al veel van als je hem maakt.” “Ik vind ze handig en ze zijn wel leuk.” Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas

WAT DOE IK ER MAANDAG MEE? Maak zelf eens een kaart, vóór een nieuw hoofdstuk visualiseer het leerproces voor leerlingen Geef een invul-oefening als kennismaking vb. kaarten uit de methode ‘Newton’ Maak een ‘afgebakende’ opdracht werken met een setje begrippen Formuleer een ‘open’ opdracht (samenvatting) curriculum in kaart brengen met examenkandidaten Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas

REFLECTIE & DISCUSSIE Bedankt voor jullie aandacht! Thesis, artikel & presentatie staan online: www.rolandme.nl/wnd Contact? mer@hvc.nl Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas 29 29

DANKWOORD ir. Egbert Altena & leerlingen SG De Grundel (Hengelo, Ov.) Herbert Vissers College (Nieuw-Vennep) Universiteit Twente / ELAN (Enschede) Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas

BACK-UP SLIDES Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas

BACK-UP: RESULTATEN ENQUETE Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas

BACK-UP: DIVERSE RESULTATEN Begrip in kaart: ‘concept maps' in de klas