Praktische aspecten van zorgplanning en wilsverklaringen Christophe Lemmens Advocaat Dewallens & partners Gastprofessor UAntwerpen Christophe.Lemmens@dewallens-partners.be

Inleiding

Voorafgaande zorgplanning Continu proces van overleg tussen zorgverleners, patiënt en naasten Toenemend belang Toekomstgericht Doel: gedeeld beslissingsproces + afstemmen (levenseinde)zorg op wensen en voorkeuren patiënt Mentaliteitswijziging Belang van schriftelijke rapportering Wilsverklaring als aanzet of kers op de taart

Begrippenkader Actuele v. voorafgaande wilsverklaringen Negatieve v. positieve wilsverklaring Wilsverklaring bij leven v. post mortem Vertrouwenspersoon v. vertegenwoordiger

WILSVERKLARING OPSTELLEN

Hoe eraan beginnen? Informatie inwinnen (medisch + juridisch) Modelformulieren ter inspiratie LEIF, www.leif.be FPZ, www.palliatief.be RWS, www.rws.be Wettelijke modellen (euthanasie, orgaandonatie, lijkbezorging) Bv. LEIF-blad als startpunt

Gouden regels Iedere persoon/wilsverklaring is anders! -> opletten met modellen Een wilsverklaring zal nooit sluitend of perfect zijn!

Wilsbekwaam zijn Cruciaal v. aartsmoeilijk Behandelende arts beoordeelt Criteria: Begripsvermogen Redeneervermogen Vrijheid van de wil Maken en uitdrukken keuze Nadruk op proces en niet beslissing

Wilsbekwaam zijn (vervolg) Taakspecifiek Vaak struikelblok bij wilsverklaringen Oplossing? Vermoeden van wilsbekwaamheid (bv. ook dementerende en psychiatrische patiënten) Attestering door arts (bv. LEIF-model)

Keuze vorm Iedere mogelijke verschijningsvorm Bv. mondeling, schriftelijk, audio-opname, video-opname, kaartje, hangertje, tatoeage, … Idealiter schriftelijk 1 of meer wilsverklaringen?

Inhoud van een wilsverklaring Instructies of richtlijnen uitvaardigen (positief of negatief) Een vertegenwoordiger aanduiden Combinatie van beiden (aanbevolen) (bv. modellen LEIF en FPZ)

Goede wilsverklaring? Model Federale Commissie Rechten Patiënt – aanwijzing vertegenwoordiger

Schrijfwerk geschreven of getypt Zelf schrijven of laten schrijven (cfr. euthanasie, modellen LEIF en FPZ) Vage bewoordingen vermijden Bv. “Indien ik een kasplantje ben, dan…” Bv. “Indien ik mijn naasten niet meer herken, dan…” Bv. “Indien mijn toestand uitzichtloos is, dan…” Bv. “Indien ik terminaal ben, dan…”

Toepassingsmodaliteiten Bv. LEIF-model “Indien mijn lichamelijke of geestelijke toestand zo is aangetast dat er geen hoop meer is op genezing en ik niet langer wilsbekwaam ben” Bv. RWS-model

Toepassingsmodaliteiten Bv. model FPZ: “1. enkel indien ik onomkeerbaar mijn wil niet meer kan uiten en binnen afzienbare tijd zal sterven 2. enkel indien ik onomkeerbaar mijn wil niet meer kan uiten omdat ik onomkeerbaar buiten bewustzijn ben 3. enkel indien ik onomkeerbaar mijn wil niet meer kan uiten 4. indien ik mijn wil niet meer kan uiten, om welke reden ook.” Wellicht moeilijkste oefening

Instructies Lijst van populaire behandelingen -> Bv. reanimatie, operatie, beademing Algemeen: geen levensverlenging, values history Denk aan pijnbestrijding en comfortzorgen Mix specifieke en algemene instructies

Vertegenwoordiger Schriftelijk Vertegenwoordiger moet ook tekenen Meer dan 1 vertegenwoordiger aanduiden? Instructies aan vertegenwoordiger geven

Tussenkomst arts? Niet verplicht Wel aangewezen -> zorgplanning Medische vertaling wensen patiënt Vragen en antwoorden Attestering wilsbekwaamheid Attestering gezondheidstoestand (cfr. euthanasie) Niet sluitend Bv. tijdsgebrek, gebrek aan kennis, gewetensproblemen Onvoorziene situaties

Tussenkomst notaris/getuigen? Tussenkomst notaris niet verplicht Wilsverklaring als plechtig document Wilsverklaring zal niet noodzakelijk beter zijn (bv. gebrek aan kennis, notarisformuleringen) Soms zal arts toch nog moeten tussenkomen Getuigen: anders naargelang wilsverklaring Doorgaans geen verplichte tussenkomst Wel 2 getuigen bij euthanasieverklaring

WAT DAARNA?

Publiciteit Vaak pijnpunt Verantwoordelijkheid declarant Bv. patiëntendossier, op zak, verspreiden, registratie Bv. niet in kluis, niet enkel bij notaris

Registratie Niet voor alle wilsverklaringen Registratie euthanasie: Wel: euthanasie, orgaandonatie, lijkbezorging Niet: alle andere, bv. negatieve Registratie euthanasie: Gemeente woonplaats Databank FOD Volksgezondheid

Continu denkproces Enkel euthanasieverklaring beperkt houdbaar 5 jaar geldig Daarna herbevestiging nodig Andere wilsverklaringen onbeperkt geldig in de tijd Toch is regelmatige herbevestiging altijd aangewezen, ongeacht de wilsverklaring!

Overzicht Informatie is belangrijk Gebruik modellen als inspiratiebron Durf ook zelf een wilsverklaring te schrijven Doe een beroep op een arts of andere specialist Check op het einde alles Blijf nadenken en wees alert

Praktische aspecten van zorgplanning en wilsverklaringen Christophe Lemmens Advocaat Dewallens & partners Gastprofessor UAntwerpen Christophe.Lemmens@dewallens-partners.be