BEGRIJPEND LEZEN. Wat werkt op de werkvloer? Dr. Kees Vernooy Lector emeritus Effectief taal- en leesonderwijs Expertisebureau Effectief onderwijs 16 september 2015

Wat komt aan de orde? Aanleiding bijeenkomst Uitgangspunt bijeenkomst Systematische verkenning begrijpend lezen Vragen scholen Problemen scholen Huidige inzichten m.b.t. begrijpend lezen (het wat en hoe) Het concreet verbeteren van het begrijpend lezen Wat doen voor zwakke begrijpende lezers? Uitgangspunt: gezamenlijke verantwoordelijkheid van groep 1 - 8 voor de leesvaardigheid van elk kind dat na groep 8 de school verlaat.

Vooraf: Catherine Snow (2014) De belangrijkste 21e eeuwse vaardigheid? Goed kunnen begrijpend lezen! Begrijpend lezen is de basis voor alle leren! Maar ook de samenleving stelt hogere eisen aan leesvaardigheid.

Resultaten scholen Grote spreiding tussen scholen m.b.t. Cito Eindtoets. Taal/begrijpend lezen speelt een belangrijke rol bij de resultaten; Grote spreiding resultaten woordenschat: van 0% tot 50% DE; Opmerkelijk de positieve resultaten voor TvK; Grote spreiding in resultaten DMT: Van 100% A tot 40% DE.

Vervolg resultaten M.b.t. DMT: Groep 6 – 8: een spreiding van 0 – 50% DE; Groep 6: een spreiding van 3% DE tot 38% DE. Tot slot groep 3: Groep 3: een spreiding van 1% DE tot 34% DE; Te veel scholen 25% of hoger DE.

Wat bepaalt de resultaten/opbrengsten bij de basisvaardigheden? Doelen X Effectief curriculum Voldoende tijd Effectieve instructie + Omgaan met verschillen preventief curatief/intensief

Wat is begrijpend lezen? De vaardigheid om teksten letterlijk te begrijpen en teksten te interpreteren, maar ook vanuit de optiek van leren informatie uit een tekst kunnen halen. Dit vraagt het begrijpen van de tekst die je leest. Daarvoor is nodig: de tekst geautomatiseerd kunnen lezen om alle aandacht op de inhoud te kunnen richten, waarbij de lezer tegelijkertijd zijn voorkennis verbindt/integreert met de inhoud van de tekst. Wat betekent de tekst niet begrijpen? Dit kan betekenen dat de lezer de tekst niet geautomatiseerd kan lezen en/of dat de lezer onvoldoende voorkennis over de inhoud van de tekst heeft.

Wat is het doel van onderwijs in begrijpend lezen? Het doel van onderwijs in begrijpend lezen is kinderen helpen teksten te begrijpen en te interpreteren.

Samenhangende beïnvloedende competenties begrijpend lezen

Toelichting Begrijpend lezen is geen single-factor, maar een complex proces dat van veel factoren afhangt en daardoor door leerkrachten als lastig wordt ervaren. In wezen is interactie tussen al die competenties nodig voor begrijpend lezen. Cöp (2009): Voor veel leerkrachten is begrijpend lezen het vaagste vak ooit!

Van begrijpend luisteren naar begrijpend lezen: de leerlijn fonemisch bewustzijn woordenschat Begrijpend lezen decoderen vlot lezen zinsopbouw, praten begrijpend luisteren

Wat beïnvloedt het begrijpen van een tekst vooral? 1. Niveau leerling: Vlot en vloeiend kunnen lezen Woordenschat/voorkennis over de inhoud 2. Niveau van de tekst: Aanwezigheid van het aantal moeilijke woorden De manier waarop de tekst is geschreven. Is de tekst begrijpelijk geschreven?

En de leesstrategieën? Belangrijkste kritiek op leesstrategieën Je moet vlot kunnen lezen en over een goede woordenschat beschikken; Je moet er niet te veel tijd aan besteden; Veel strategieën zijn vaardigheden. Bijv. een samenvatting maken of visualiseren; Het is een misverstand om te denken, dat het bij begrijpend lezen alleen om leesstrategieën gaat! Begrijpend lezen dat alleen op leesstrategieën steunt, is onvoldoende! Cito (2007): ze hebben vrijwel geen effect!

Een direct contact met de tekst is effectiever Illustratie Strategiebenadering: indirect Lezer Strategie Tekst 2. Op de tekstinhoudgerichte benadering: direct Lezer Tekst

Begrijpend lezen en Nederlandse methoden voor begrijpend lezen. Kenmerk: eenzijdige gerichtheid op leesstrategieën Wat ontbreekt daardoor? Een doorgaande leeslijn tekstcomplexiteit, terwijl leerlingen met steeds moeilijkere verhalende en informatieve teksten moeten leren omgaan. Goede begrijpende teksten. De inzet van effectieve didactieken. Aandacht voor kennis van tekststructuren. Aandacht voor de tekstinhoud.

Wat moeten we doen om van kinderen goede begrijpende lezers te maken Wat moeten we doen om van kinderen goede begrijpende lezers te maken? De belangrijkste aanbevelingen. Groep 1 – 8: aandacht voor woordenschat/kennis van de wereld (van begrijpend luisteren naar begrijpend lezen. Voorkennis heeft volgens Hattie (2012) een effectgrootte van 1.05. Begrijpend lezen is kennis afhankelijk! Groep 1 – 8: aandacht voor vlot en vloeiend lezen (van fonemisch bewustzijn naar vlot en vloeiend lezen). Speelt een vitale rol bij begrijpend lezen! Groep 1- 8: aandacht voor doelgericht actief spreken/leren argumenteren Groep 4 – 8: kinderen met allerlei en steeds moeilijker wordende teksten leren omgaan (ook bij de kennisgebieden) en met enkele leesstrategieën, waarbij kunnen omgaan met voorkennis, afleidingen maken en monitoren het belangrijkst zijn. Toelichting: 1 - 3 zijn de pijlers van het begrijpend lezen en moeten de meeste aandacht krijgen.

Samenhangende componenten: geïntegreerd model van geletterdheid Groepen Taalvaar-digheid Woorden-schat/voor-kennis Technisch lezen Meta cognitieve strategieën Tekstken-merken Schrijven Groep 1 - 2 Begrijpend luisteren Taalgebruik Leren argumenteren Continu Omgaan met voorkennis Mondelinge taal Fonemisch bewustzijn Letterkennis Prentenboeken Invented spelling Groep 3 Leren lezen E3/E4 - Letterlijk begrijpen Eenvoudig schrijven Groep 4 -6 Stilleesbeleid Vlot en vloeiend lezen Afleidingen maken Leren monitoren E4-E6 Letterlijk begrijpen Doelgericht schrijven zie Focus op schrijven teksten Groep 7 - 8 Taalgebruik Leren argumenteren Uitbouw en onderhoud vlot en vloeiend lezen E6 en hoger

Waar zou uw school mee aan de slag moeten gaan? Bespreek in viertallen wat u uit dit onderdeel van de presentatie meeneemt voor uw eigen school. Waar zou uw school mee aan de slag moeten gaan?

Hoe betere resultaten begrijpend lezen Hoe betere resultaten begrijpend lezen? Leesresultaten zijn het gevolg van: Wat we onderwijzen en Hoe we onderwijzen Mike Schmoker “The Real Causes of Higher Achievement”

Een nieuw kader: EFFECTIEF BEGRIJPEND LEESONDERWIJS Leerlingen teksten leren begrijpen en interpreteren Preventieve dimensie Intensieve dimensie Het Wat Taalvaardigheid/leren argumenteren Vlot en vloeiend lezen Woordenschat/voorkennis Tekstkennis Metacognitieve aanpak Schrijven Het Hoe Doelgericht Voldoende leestijd Tekst centraal Goed geschreven teksten Voorlezen GRRIM-instructiemodel Peer tutoring Vrij lezen Effectieve feedback Het Wat Zie ‘Wat’ Preventieve dimensie Ondersteunende suggesties Lezen en herlezen Het Hoe Doelgericht Vroegtijdig signaleren Meer tijd Verlengde instructie (Reteaching en preteaching) Peer tutoring Effectieve feedback Data en Monitoren

Stel realistische doelen. Illustratie taal/lezen Doelen I, II en III % leerlingen die dat zou moeten halen DMT 85% AVI 90% TvK 80% Woordenschat 70% Spelling Begrijpend lezen Instromen VO Minimaal 75% 1F

Heim Meijerink en doelen (Didactief september 2014)

John Hattie over doelen en verwachtingen We ontdekten de enorme impact van doelen en verwachtingen. Zo maakt het een groot verschil of je als leraar echt uitdagende doelen geeft aan je leerlingen of volstaat met doe-gewoon-maar- je-best-doelen. Leraren zijn vaak bang om de leerling te overvragen en hakken daarom de lesstof in behapbare mootjes. Dat werkt averechts. Juist als je leerlingen een grote uitdaging geeft, bereiken ze meer. 

I. Het “Wat”

1. Het belang van een goede taalontwikkeling Taal is het fundament van begrijpend lezen. De mondelinge taal - kunnen vertellen - legt het fundament voor de leesontwikkeling en is de basis voor succesvol lezen en schrijven. Mondelinge taalvaardigheid is ook de vaardigheid om behoeften, gedachten en ideeën betekenisvol/doelgericht naar voren te brengen. De woordenschat in de kleutergroepen voorspelt het begrijpend lezen halverwege de basisschool! (Catherine Snow, 2006). Kinderen die in de begingroepen problemen hebben met praten/vertellen, lopen het risico leesproblemen te krijgen.

Rol mondelinge taal bij lezen   Fonologische gevoeligheid Begrijpend lezen   Leren lezen

Vervolg Mondelinge taalvaardigheid Problemen mondelinge taalvaardigheid werken negatief door op het (latere) leren lezen en begrijpend lezen. Daarom: Signaleer in groep 1 en 2 kinderen met problemen op dat gebied. Deze hebben extra-zorg nodig; Gebruik de SNELtoets: http://kindentaal.logopedie.nl/site/sneltest Controleer in groep 1 en 2 het gehoor! (Keegstra 2010); Gebruik een fonemisch bewustzijnprogramma voor deze kinderen. Onvoldoende werking: schakel een logopediste in; Leer kinderen argumenteren.

2. Woordenschat/kennis doet er voor begrijpend lezen alles toe! Woordenschat is een belangrijke voorspeller van het begrijpend lezen Woordenschat is significant verbonden met begrijpend lezen, technisch lezen, spelling en schoolprestaties in zijn algemeenheid. Voorkennis is cruciaal voor begrijpend lezen! Een effectgrootte van 1.04! Woordenschat is een voorwaardelijke pilaar voor begrijpend lezen! Je moet 95% van de woorden kennen om de tekst te begrijpen. Woordenschat wordt vooral in de bovenbouw belangrijk.

Doe veel aan woordenschat en lees in de onderbouw veel voor Doet voorlezen ertoe? (Mol & Bus 2011)

Gebruik ook digitale prentenboeken (Verhallen 2010) Probleem: kinderen met een beperkte woordenschat haken bij voorlezen dikwijls af; Vooral bewegende digitale prentenboeken houden kinderen beter bij het verhaal. Ook tijdens derde of vierde herhaling; Door herhaling leren kinderen verhalen begrijpen en nieuwe woorden. Zet dit medium vooral bij kinderen met beperkte woordenschat in.

Maar ook …. kinderen moeten de woorden van het leren lezen kennen - Een goede woordenschat versterkt ook het leren lezen. Het is van groot belang dat kinderen de woorden kennen die tijdens het leren lezen aan de orde komen. Dit versterkt, dat kinderen het leren lezen als betekenisvol ervaren. - De woorden tijdens het leren lezen kennen, maakt het leren lezen ook gemakkelijker!

Directe en indirecte activiteiten woordenschat (groep 4 – 8) Directe en indirecte activiteiten woordenschat (groep 4 – 8). Vooral de rood gemaakte zaken zijn belangrijk DIRECT Woorden uitleggen (pre-teaching: sterk! Ontwikkelen woordbewustzijn (denken-delen-uitwisselen) Strategieën voor het leren van onbekende woorden Inzet computer Viertaktstrategie Woorden op het bord schrijven Gebruik woordenboek Woorden uit methoden behandelen INDIRECT Dagelijkse gesprekken met volwassenen en andere kinderen Door luisteren naar volwassenen die hen voorlezen Veel zelf te lezen. Vooral in de vrije tijd: sterk!

Stimuleer lezen in de vrije tijd (Mol en Bus, 2011) Uit wetenschappelijk onderzoek tot nu toe blijkt: Vrijetijdslezen = drijvende kracht achter geletterdheid en taalvaardigheid. Een steeds groter percentage van het verschil in woordenschat is te herleiden tot vrijetijdslezen.

Wat altijd doen met belangrijke woorden? Wat is effectief? Drie zaken: Preteaching van twee kernwoorden; niet te lang aandacht aan voorkennis besteden! De nieuwe woorden in een verwant cluster/domein plaatsen. De nieuwe woorden met bestaande kennis verbinden; Af en toe de woorden herhalen.

3. Besteed veel aandacht aan technisch lezen Goed technisch lezen is fundamenteel voor begrijpend lezen. Technisch lezen heeft een effectgrootte van 0.54 (Hattie, 2012) Zorg voor een goede leesstart (spraak-/taal, fonemisch bewustzijn letterkennis) in groep 1 en 2; Geef excellent onderwijs in groep 3, want: kinderen die slecht starten worden nooit een goede lezer; Groep 3 en 4: de eerste 10 minuten aandacht voor automatisering. Automatiseren is cruciaal voor vlot technisch lezen; Onderhoud het technisch lezen na groep 5. Help kinderen in de bovenbouw bij het decoderen van onbekende moeilijke woorden

Technisch lezen, werkgeheugen en automatisering Verwerking leestaak Verwerking leestaak Werkgeheugen Spellende lezer Vlotte lezer

Stimuleer bij vlot en vloeiend lezen Op tempo lezen Op toon lezen Nauwkeurig lezen heeft minder effect voor het begrijpend lezen. Sommige technische fouten tasten het begrip niet aan.

Preventieve dimensie groep 3 werk met een goede methode voor leren lezen (directe instructie); Stel een toetsbaar leesdoel: eind groep 3 AVI-2/E3; besteed 400 minuten per week aan leren lezen (exclusief taal); behandel de methode volledig in groep 3; geef zwakke lezers vanaf begin groep 3 en zeker na de herfstsignalering minstens één uur extra tijd; besteed veel aandacht aan automatisering; zorg voor leesdeskundige leerkrachten

Verbeteren vlot en vloeiend lezen: een aantal tips voor de bovenbouw Behandel vooraf voor leerlingen onbekende woorden. Model vlot en vloeiend lezen, waarna de leerlingen de tekst zelf kunnen herlezen. Spreek moeilijke woorden rustig uit. Meetbaar = meet - baar Locatie = lo - ca - tie Invalide = in - va - li- de

4. De rol van de tekst. Wat mankeert er aan teksten in veel methoden? Veel gefragmentariseerde teksten die negatieve effecten voor het begrijpend lezen hebben; kinderen doen het beter bij teksten met verbindingswoorden. Korte zinnen; geen samengestelde zinnen (geen kopjes) Geen verbindingswoorden (terwijl, en, zoals etc.) Gefragmentariseerde presentatie Illustraties nemen meer plaats in dan de tekst Geen doorlopende teksten Verhalende versus niet verhalende informatieve teksten De rol van de layout

Waarom zijn verbindingswoorden zo belangrijk? Verbindingswoorden zijn o.a. omdat, en, daarna, bovendien, want, maar, dan, etc.. Ze tonen de lezer expliciet hoe het ene tekstdeel verbonden is aan het andere, waardoor de lezer de informatie beter integreert en inhoudelijke verbanden tussen de zinnen kan leggen; Volgens Sanders (2001) zijn verbindingswoorden een belangrijk middel om het tekstbegrip te vergroten; Leerlingen hebben baat bij geïntegreerde zinnen en profiteren veel minder van in korte, hapklare brokken aangeboden hoofdzinnen.

Grip op lezen (groep 4)

Grip op lezen (groep 6)

Gebruik interessante en goede teksten Helpt een kusje tegen de pijn? Kun je je dood vervelen? Waarom groeien spieren als je ze traint? Hoe landt een vlieg op het plafond? Is heel internet te Googlen? Waarom zie je dubbel als je dronken bent? Maken kinderen gelukkig?

Gebruik ook actuele teksten Volgens Guthrie (2002) is de interactie met de echte wereld (actualiteit), zoals in Nieuwsbegrip en Kidsweek, voor de leerlingen cruciaal. Bij die interactie met de echte wereld zijn ze automatisch bezig met het uiterst belangrijke proces van activering en het opbouwen van voorkennis. Ze denken na over wat ze al weten. Daarnaast beïnvloedt interactie met de echte wereld ook hun motivatie om te lezen, omdat deze teksten meer aansluiten bij hun belevingswereld.

“Denk en zoek” en boven de tekst staan (beoordelen) 5. De niveaus van begrijpend lezen: van letterlijk begrijpen naar afleidingen maken en evalueren Evaluatief “Denk en zoek” en boven de tekst staan (beoordelen) Afleiden/ interpreteren “Denk en zoek” of tussen de regels lezen Letterlijk “Daar staat het”

LEER LEERLINGEN HOE ZE AFLEIDINGEN MOETEN MAKEN - Voor het lezen (de kaft van een boek, aanwijzingen uit afbeeldingen, vooraf de vragen lezen, voorkennis en nadenken, en de aanwijzingen aan het begin van de tekst) - Tijdens het lezen (tekst, illustraties, aanwijzingen in de tekst, ervaringen/voorkennis, vergelijkingen, oorzaak en gevolg) - Na het lezen (voorkennis, ervaringen, tekst aanwijzingen, vergelijkingen, oorzaken en gevolgen,en verbindingen met de tekst leggen)

Helpt leerlingen hoe ze moeten handelen als ze het niet begrijpen Herlezen, vooruit lezen, nadenken, kijken naar afbeeldingen Het aanpassen van de leessnelheid Om hulp vragen 48

6. Stimuleer kinderen veel te lezen Recent vonden we, dat de omvang van het lezen van leerlingen in de school één van de belangrijkste verschillen in ervaringen was in meer of minder effectieve klassen.” (Allington, 2003) Boeken lezen van hoog niveau verhoogt kans op goede Cito-score (Kortlever & Lemmens 2012). Zorg voor een stilleesbeleid, waarbij leerlingen wat te kiezen hebben! Verplicht ze 20 boeken per jaar te lezen!

7. Leesbevordering. Wat werkt? 1. Zorg dat kinderen een competente lezer worden. Anders ontstaat vermijdingsgedrag. De meeste leesproblemen zijn problemen met technisch lezen! 2. Volgens onderzoek sterk: Voorlezen Stilleesbeleid/Vrij lezen Tutor lezen Gebruik in groep 1 – 8 van informatieve teksten 3. Stimuleer kinderen boeken te lezen over wat ze later willen worden.

Waar zou uw school mee aan de slag moeten gaan? Bespreek in viertallen wat u uit dit onderdeel van de presentatie meeneemt voor uw eigen school. Waar zou uw school mee aan de slag moeten gaan?

II. Het Hoe

Bernard (2010) Geef kinderen bij begrijpend lezen veel sociaal emotionele ondersteuning en dan in het bijzonder de gemiddelde en zwakke lezers; Hoe? Het samen delen en beoordelen van de doelen van de les; Zorgen dat leerlingen goed voorbereid en met een positief gevoel aan de les beginnen; Met hen praten en discussiëren over werkhouding en leren; Discussiëren over positieve meningen over leren; Geef veel feedback.

1. Opkomst van de strategie ‘het belang van herlezen’ Herlezen/herhaald lezen leidt tot een beter en dieper tekstbegrip. Heeft volgens Hattie (2012) een effectgrootte van 0.67. Leerkrachten moeten leerlingen aanmoedigen teksten nog een keer te lezen. Lees en herlees!

Het belang van herhaald lezen. Een meta-analyse van Therrien (2004) toont dat herhaald lezen een evidence based strategie is voor zowel vlot en vloeiend lezen als voor begrijpend lezen. Kinderen met leesproblemen profiteren daarvan. Het effect voor vlot lezen is groter (d.83) dan voor begrijpend lezen (d.67).

2. Meta-cognitief handelen en begrijpend lezen: lezen vraagt denkactiviteit Dimensies: 1. Nadenken over hoe je het gaat aanpakken om je doel te realiseren; 2. Controleren/nadenken of de aanpak effectief is of moet worden bijgesteld. Metacognitief handelen komt niet aangewaaid; het moet worden verworven door goede voorbeelden in de omgeving (ouders, leerkrachten) of door expliciete training. We weten dat metacognitie in hoge mate het leerresultaat bepaalt (ca. 40%)(Veenman, 2013)

Perfetti (2009) en het controleren van het begrijpen Het monitoren van het begrijpend lezen (zelfsturing, metacognitie) is de centrale strategie voor het controleren van het “begrijpen”.

Rol metacognitief handelen (Vernooij 2015) De tekst Voor Leesdoel Denken/handelen Tijdens Denken/controleren handelen Na

Integratie Close reading- metacognitief handelen (Vernooy, 2015) Voor Waarom ga ik de tekst lezen: wat is mijn leesdoel? Hoe ga ik dat aanpakken? Tijdens Stap 1: Stap 1: Lees de tekst en probeer te begrijpen waar de tekst overgaat. Scan als het ware de tekst in een hoog tempo om informatie over de inhoud te vinden; Stap 2: Lees de tekst voor de tweede keer en kijk naar tekstkenmerken, zoals de opbouw, cursief of vetgedrukte woorden, illustraties, inleiding, samenvatting, lastige woorden, enz.; Stap 3: Lees de tekst nogmaals en ga dieper op de tekst in. Wat wil de schrijver duidelijk maken? Wat betekent de tekst voor mij als lezer? Hoe beoordeel ik de bruikbaarheid van de tekst? Kan ik de inhoud samenvatten? Na Kan ik mijn leesdoel beantwoorden? Wat weet ik nu? Kan ik conclusies trekken? Kan ik samenvatten? Kan ik de informatie gebruiken?

Wat zijn essentiële vaardigheden voor close reading? 1e stap: lees de tekst Verbind je voorkennis met inhoud tekst Ga na wat moeilijke woorden betekenen Stel een leesdoel 2e stap: herlees de tekst Zelfmonitoren van het begrijpen van de tekst Stel vast wat belangrijk is 3e stap: herlees de tekst om - Een samenvatting vanuit je leesdoel te kunnen geven

Kennis over de structuur van teksten is nodig Vooral om informatieve teksten te begrijpen; Schrijvers hanteren een bepaalde opbou om lezers hun tekst te laten begrijpen; Begrijp je de opbouw van de tekst, dan begrijp je de informatie beter. Het is van belang om op een functionele manier aandacht aan tekstkennis te besteden.

Structuur verhalende teksten Setting waarin het verhaal speelt; Kent een plot/thema; Personen/karakters die doelen hebben; Gebeurtenissen die gevolgen hebben; Doorgaans opbouw: introductie/setting, kern van het verhaal en daarna de afronding/afloop.

Structuur informatieve teksten Geven een beschrijving; Volgorde; Vergelijkingen en tegenstellingen; Oorzaak en gevolg; Problemen en oplossingen.

3. Wat is voor het leren omgaan met teksten en strategieën belangrijk? 1. Het gegeven, dat ‘modeling’ - voordoen en tegelijkertijd hardop denken - ertoe doet! Observerend leren! Niet laten aanmodderen! 2. Leerlingen veel laten (begeleid) toepassen (automatiseren en toepassen). 3. Ook feedback geven tijdens het zelfstandig werken. 4. Yan (2010): 1 – 3 motiveren leerlingen te participeren.

Een succesvol instructiemodel voor alle leerlingen Verantwoordelijkheid leerkracht Introductie/uitleg/modeling “Ik doe het” Begeleide inoefening “Wij doen het” “Jullie doen het samen” Samenwerken Risicolezers: Verlengde instructie De rest: werkt zelfstandig “Je doet het alleen” Verantwoordelijkheid leerling Een succesvol instructiemodel voor alle leerlingen Fisher, D., & Frey, N. (2008). Better learning through structured teaching: A framework for the gradual release of responsibility. Alexandria, VA: Association for Supervision and Curriculum Development.

Geef veel taak- en procesgerichte feedback! Taakgerichte feedback is informatie over: Waar ga ik heen? Hoe doe ik het? Wat moet ik vervolgens doen? Tip: Geef ook feedback tijdens het zelfstandig werken Sterke onderwijsfactor. Effectgrootte .73

Laat leerlingen meer samenwerken. De effecten van Peer Tutoring Vooral effectief bij begrijpend lezen! Zorg voor effectieve koppels! Tutors uit hogere klassen (d = 0.79) zijn effectiever dan tutors van dezelfde leeftijd (d = 0.52) of volwassen tutors (d = 0.54) Hattie, 2009/2012 De effecten van peer-tutoring waren er ook als kinderen met problemen als tutor functioneerden (Vernooy & Egbertsen 2012)

Waarom peer tutoring? Betere leesresultaten Betere motivatie Betere relaties tussen de kinderen Biedt leerkrachten de mogelijkheid om V-leerlingen te helpen

En…betrek de ouders bij het onderwijs bij het leesonderwijs Veel onderzoek laat positieve correlaties zien tussen de betrokkenheid van de ouders bij de school en het schoolsucces van hun kind. Ouderlijke betrokkenheid heeft een positieve invloed op het leren lezen van het kind. Een effectgrootte van .68 en dat is een redelijk groot effect (Sénéchal, 2006). Leer ouders hun kind met lezen en rekenen te helpen door hen dat modelend voor te doen. Dat heeft grote effecten.

Maar vraagt leerlingen ook regelmatig ……. Welke hulp van mij heb je voor je begrijpend lezen nodig? Wat heb je sinds de laatste keer geleerd over begrijpend lezen? Wat zou je nog over begrijpend lezen willen leren? Tip: doe dat minstens elke maand een keer.

Waar zou uw school mee aan de slag moeten gaan? Bespreek in viertallen wat u uit dit onderdeel van de presentatie meeneemt voor uw eigen school. Waar zou uw school mee aan de slag moeten gaan?

III Zwakke begrijpende lezers

Problemen begrijpend lezen. Waaraan toe te schrijven? Is het een probleem met begrijpend lezen of met de taalvaardigheid? Is het een probleem met begrijpend lezen of met decoderen/vlot en vloeiend lezen? Is het een probleem met begrijpend lezen of met woordenschat/voorkennis? Is het een probleem met begrijpend lezen of met het nadenken over de inhoud van de tekst? Is het een probleem met begrijpend lezen of met de werkhouding? Is het een probleem met begrijpend lezen of met het omgaan met tekstgenres?

De zwak begrijpende lezer zelf Zwak begrijpende lezers moeten zich leren afvragen: - Begrijp ik dat woord? - Begrijp ik die zin? - Begrijp ik de paragraaf? Het moet daarbij niet bij afvragen blijven, maar tot actie leiden om het wel te begrijpen.

Aanbevelingen van McMaster e. a Aanbevelingen van McMaster e.a. (2014) voor kinderen die al kunnen lezen en problemen met het begrijpen van teksten hebben 1. Behandel in het kort (preteaching) de woordenschat en begrippen die nodig zijn om de tekst te begrijpen; 2. Stel vragen waarmee de lezer verbindingen tussen de belangrijkste delen van de tekst gaat leggen en model expliciet hoe ze goede verbindingen binnen de tekst kunnen leggen, o.a. door waarom- of hoe-vragen te stellen; 3. Geef expliciete feedback aan individuele leerlingen

Leer ze wat ze kunnen doen als ze de tekst niet goed begrijpen 1. Lees nog een keer wat je gelezen hebt. Misschien heb je iets niet goed gelezen. Herlezen helpt leerlingen hun gedachten verduidelijken. Onderzoek laat zien dat herlezen een zeer effectieve aanpak is; 2. Laat de leerling de tekst of het tekstdeel dat hij niet goed begrijpt hardop lezen; 3. Kijk of er aanwijzingen in de tekst zijn die helpen de tekst te begrijpen. Kijk naar de titel, kopjes, vetgedrukte woorden, illustraties; 5. Stel je vragen zoals: wat zou dat gedeelte kunnen betekenen? Wat was de titel of het leesdoel? Waar gaat het in de tekst verder over? 6. Denk na over wat je al gelezen hebt en brengt dat in verband met het lastig te begrijpen tekstdeel en vraag je af wat het doel van de tekst is? 7. Lees het tekstdeel eens langzaam. Misschien begrijp je het dan. 8. Denk na over het doel van de schrijver. Dit kan je helpen het lastige tekstdeel te begrijpen.

Waar zou uw school mee aan de slag moeten gaan? Bespreek in viertallen wat u uit dit onderdeel van de presentatie meeneemt voor uw eigen school. Waar zou uw school mee aan de slag moeten gaan?

IV. Tot slot: een formule ‘begrijpend lezen’ Begrijpen van de tekst is: Metacognitief bewustzijn (taalvaardigheid x vlot lezen x woordenschat/voorkennis x tekstkennis) moeilijkheid tekst

Vragen? 79

Voor meer informatie: cgtvernooy@gmail.com

Bijlage 1 Barometer van effectiviteit Boven de 0.4 = Zone van gewenste effecten 0.15 tot 0.4 = Lichte effecten 0 tot 0.15 = Geringe effecten Lager dan 0 = Negatieve effecten