Zelfredzaamheid en een keten van lege zondagen Evelien Tonkens Hoogleraar burgerschap en humanisering van de publieke sector Universiteit voor Humanistiek Utrecht 21 september 2015 mmv. Femmianne Bredewold, Jan Willem Duyvendak,Marc Hoijtink, Menno Hurenkamp, Thomas Kampen, Jante Schmidt, Margo Trappenburg, Loes Verplanke,

Decentralisatie langdurige zorg (bezuiniging ca. 25%, 1 miljard):

Decentralisatie jeugd bezuiniging ca Decentralisatie jeugd bezuiniging ca. 5 % (1/2 miljard) in 2015 tot 15% in 2017:

Decentralisatie jeugd:

Decentralisatie arbeidsre-integratie Bijstand: tegenprestatie Afbouw sociale werkvoorziening, geen nieuwe deelnemers Werkgevers: 100.000 banen voor mmb Rijk: 25.000 banen Gemeenten verantwoordelijk voor activering: 30.000 beschutte werkplaatsen 35 regionale werkbedrijven, tbv re-integratie mmb ‘dagbesteding’ van recht naar voorziening Besparing: 1,5 miljard in 2018 (CPB, 26 juni 2014)

Zelfredzaamheid? Zelfredzaamheidsmatrix driftig ingevuld ‘Naar de dokter gestuurd’: vroeger medicalisering nu zelfredzaamheid -> Grote toename zelfredzaamheid! Beleid dus groot succes!

Zelfredzaamheid in de praktijk: Lopend onderzoek De belofte van nabijheid (UvA/UvH) Is zelfredzaamheid middel of doel? Veel mensen zoeken geen zelfredzaamheid maar gezelligheid en (permanente) steun Sociale wijkteams werken heimelijk (ook) aan andere doelen dan zelfredzaamheid, zoals zorgzaamheid Want: Veel mensen geïsoleerd Kunnen leven net (niet) aan Verstrikt in bureaucratie

Zelfredzaamheid als norm Zelfredzaamheidsnorm -> taboe op afhankelijkheid Zorgafhankelijken schamen zich voor afhankelijk Doen uiterste best om (expliciete) afhankelijkheid te vermijden

Keten van lege zondagen Geen dagactiviteiten meer voor grote groepen mensen: Mensen met (lichte) beperkingen maar toch niet bemiddelbaar naar 125.000 echte banen NUG-gers (niet-uitkeringsgerechtigden): bemiddeling levert geen uitkeringswinst op, bijv.: deel voormalige instroom wajong/ sociale werkvoorziening, Oudere migranten(vrouwen) met taalachterstand en weinig opleiding

Een keten van lege zondagen in: Sterfhuizen Geen nieuwe instroom, wachten tot de laatste het licht uit doet: Verzorgingshuizen Sociale werkplaatsen

Gaten in voorzieningen (te) weinig voorzieningen op terrein van: Ontwikkeling volwassenen: leren tbv werk of leven Dagbesteding Overbruggende activiteiten Veel aan vrijwilligers overgelaten: -> Kliekvorming en uitsluiting -> ‘Bonding’, weinig ‘bridging’ Sociale professionals cruciaal in bridging en toelating

Sociale teams: ‘integraal’ werken ‘Generalisten’ vaak toch specialisten Vaak (nog?) meerdere hulpverleners Angst voor fouten: contact niet afsluiten Is integraliteit middel of doel?

‘Zelfsturende teams’: Grote risico’s, verantwoordelijkheid en turbulentie Succes afhankelijk van dekking vanuit organisatie Geen dekking: overvraging, nooit meer vrij, veel afhakers

Doe het zelf samenleving? Burgerinitiatieven, doe-democratie? Bijv. zorgcoöperaties Deelnemers enthousiast… Maar: juridisering en depolitisering representatieve democratie Wat vinden buitenstaanders?

de non-participanten: Profiel 1: De positieve vertrouwende burger Vertrouwen in representatieve en participatieve democratie: stemmen belangrijke democratische daad vertrouwen in volksvertegenwoordigers vertrouwen in gemeenschap, daarom ook in inspraak en participatie via loting wil wellicht in toekomst actief worden, Past goed bij nieuwe democratie: inactief maar te porren voor doe-democratie, loting en inspraak

Profiel 2: De loyale burger Hecht aan deskundigheid en representatie Vertrouwen in representatieve democratie vanwege deskundigheid en representatie Weinig vertrouwen in participatieve democratie, vooral niet via loting Tegen ‘loslaten’: wil gedeelde verantwoordelijkheid met overheid: Wil portiek schoonhouden maar geen zorg voor buren of buurthuis: taak gemeente Wil dat overheid burgers tegen elkaar beschermt, bijv. tegen NIMBY

Profiel 3: De afzijdige burger Hecht aan taakverdeling burgers- politici/ bestuurders Geen interesse in inspraak of zelfbeheer Tegen ‘loslaten’: Weinig vertrouwen in vermogen medeburgers Gemeente verantwoordelijk voor voorzieningen Tegen responsibilisering burgers: burgers weinig tijd, betalen belasting

Kortom, speur eens naar Mensen die geen toegang meer hebben tot verzorgingshuizen, dagbesteding of sociale werkplaatsen Het dagelijks leven in sterfhuizen Andere doelen dan zelfredzaamheid en integraliteit, bijv. zorgzaamheid Non-participanten van doe-democratie

monitoren en meetinstrumenten voorafgaan aan decentralisaties (TransitieBureau en Movisie, mede opgesteld door Significant, mei 2014)