Lesgeven in en over diversiteit Lesgeven in en over diversiteit. De verharding in de multiculturele samenleving en hoe docenten daarover goede gesprekken kunnen voeren in (multiculturele en homogene) klassen. Input voor Stichting School & Veiligheid Dr. Hester Radstake www.hesterradstake.nl hester.radstake@gmail.com

Probleemschets De zorgen in de samenleving en rol onderwijsinstellingen (‘opsporingstaak’ en ‘pedagogische opdracht’) Achterblijven schoolprestaties leerlingen met een migrantenachtergrond Handelingsverlegenheid van docenten bij spanningsvolle situaties gerelateerd aan diversiteit (bijvoorbeeld: vrijheid van meningsuiting/kwetsen, religieus gevoelige onderwerpen, controversiële uitspraken van leerlingen) (o.a. Leeman, 2003,2006; Radstake, 2009; De Jong, 2013). Gevolgen: leermogelijkheden voor leerlingen (én docent) blijven onbenut, leerlingen voelen zich niet herkend/trekken zich terug, docenten ontevreden over hun professionaliteit, etc. (Radstake, 2009).

Mijn expertise Inzicht geven in actieve rol en pedagogische taken van scholen en docenten in het benutten van spanningsvolle situaties als leermomenten door: Docenten te helpen bij het herkennen en benoemen van dilemma’s en spanningsvolle situaties en daar inzicht in te verkrijgen Docenten ondersteunen door uitbreiding van handelingsalternatieven

Voorbeeld In de volgende dia’s geef ik een illustratie van een opdracht die onderdeel uitmaakt een training/workshop (die ik o.a. verzorg voor: Meesterschap Amsterdam, Eerst de Klas, Vrije Universiteit, Inholland Amstelveen, Hogeschool van Amsterdam) Onderwerp van de opdracht: het leren begeleiden van klasgesprekken over gevoelige onderwerpen

Aanpak van de opdracht Docenten kiezen een casus uit de onderwijspraktijk (casussen in cultureel gemengde én homogene klassen) en gaan deze in 4-tallen bespreken. De opdracht bestaat eruit dat ze samen een klasgesprek voorbereiden over het betreffende onderwerp (Voor welke aanpak en docentrol ga je kiezen? Welke overwegingen laat je daarbij een rol spelen? Waar zie je naar uit? Waar zie je tegen op?) De voorbereiding doen ze door systematische afweging van verschillende punten: contextfactoren, mogelijke docentrollen en mogelijke aanpakken (zie volgende slide). Ik begeleid de docenten bij het invullen en concretiseren van de punten (m.b.v. input uit theorie, onderzoek, praktijkervaringen, tools, etc.). Als de training uit meerdere dagdelen bestaat, kan uitgebreider worden ingegaan op bepaalde indicatoren, bijvoorbeeld het meten van de mate van diversiteitsensitiviteit van docenten.

Opdracht ‘bereid een klasgesprek voor’ Systematische afweging van: Voorbeelden indicatoren (tijdens workshop gevuld met tips en tools) Contextfactoren Sfeer en dominantie in de klas Inhoudelijke voorbereiding (docent en leerlingen) Verwachte impact op/reacties van leerlingen Etc. Mogelijke docentrollen Gelijkwaardige gesprekspartner (let op rol van autoriteit!) Advocaat van de duivel Objectief/academisch Mogelijke aanpakken Specifieke en haalbare doelen van het gesprek (!) Werken met een ‘trigger’ (filmfragment, cartoon, etc.) Beweegredeneren

Opbrengsten Docenten krijgen door te oefenen met en gezamenlijk te reflecteren op een praktijkcasus een arsenaal aan handelingsalternieven aangereikt, met het doel hun handelingsonzekerheid te reduceren. De opdracht stimuleert docenten om in de praktijk te gaan oefenen met gesprekken over voorziene spanningsvolle situaties, bijvoorbeeld gerelateerd aan gevoelige lesonderwerpen. Uit onderzoek blijkt dat het oefenen met voorziene spanningsvolle situaties de handelingszekerheid van docenten -en het zien van een arsenaal aan handelingsalternatieven- bij spontane, onverwachte situaties, versterkt. De nabespreking van deze opdracht leidt vaak tot concrete voorstellen hoe deze werkwijze (collegiale intervisie over het omgaan met aan diversiteit gerelateerde spanningen) ingebed kan worden in de schoolpraktijk.