1 Challenge the future Uw wil geschiede God dienen in een wereld van maakbaarheid Marc J. de Vries

2 Challenge the future Uw wil geschiede Wie zich gekocht weet door Christus, zal ook Zijn zeggenschap over haar/zijn leven moeten leren erkennen Calvijn: rechtvaardiging en heiliging horen bij elkaar Zijn wil doen is ook een kwestie van mijn verantwoordelijkheid nemen Maar waar ik mijn afhankelijkheid aan Hem uit het oog verlies, ligt maakbaarheidsdenken op de loer Dan wordt ik werelds omdat maakbaarheidsdenken in de wereld een grote rol speelt Dat uit zich niet in het minst in technologische ontwikkelingen Ik zal dus ten aanzien van het gebruik van die ontwikkelingen verantwoorde keuzen moeten maken

3 Challenge the future Drie gerelateerde begrippen Maakbaarheidsdenken Vooruitgangsdenken Utopiedenken

4 Challenge the future Maakbaarheid: de vermeende automie Van Riessen: Mondigheid en de machten (1967) Beheersingsdenken van de cybernetica O.m. zichtbaar in de Club van Rome (1972)

5 Challenge the future Vooruitgang Langer leven is beter dan korter Sterk is beter dan zwak Hoe intellectueler, hoe beter Uiterlijk mooier is beter Meer weten is beter Maar: is dat ook vooruitgang in Bijbelse zin???

6 Challenge the future Utopieën Een volmaakt mooi lichaam Kosmetische chirurgie Een wereld zonder ziekten nanogeneeskunde Een wereld zonder sterven Tissue engineering Een wereld zonder de beperkingen van de fysische wetten Second Life Een wereld zonder psychologische beperkingen Idem Een wereld zonder economische beperkingen Plastic geld Een wereld zonder vervuiling “Afval bestaat niet”; Cradle-to-cradle: volledige recycling

7 Challenge the future Utopie: geen beperkingen meer

8 Challenge the future Waar komt het verlangen naar een ideale wereld vandaan? Wij waren van oorsprong aangelegd op een ideale wereld Door de zondeval zijn we die kwijtgeraakt Nu proberen we die terug te krijgen buiten God om

9 Challenge the future Onderliggende ontwikkeling Middeleeuwen: alleen God regeert over de ontwikkelingen Renaissance: de mens heeft zelfstandige vermogens Verlichting: de ratio is daarvan de belangrijkste met het oog op beheersing Modernisme: koppel de ratio aan technologische ontwikkelingen en je krijgt een ideale wereld Post-modernisme: ‘ideaal’ is voor de één anders dan voor de ander en er moet dus onderscheiden worden (-> een nog perfectere beheersing; post-modernisme is modernisme 2 ) Gevolg: wij menen God niet meer nodig te hebben

10 Challenge the future De dialektiek van de Verlichting Boek 1944, Max Horkheimer en Theodor Adorno (Frankfurter Schule) Terwille van de beheersing zijn we bereid ons volledig ondergeschikt te maken aan de technologische ontwikkelingen Het gevolg is dat het streven naar vrijheid juist leidt tot een gevoel van onvrijheid

11 Challenge the future De “dialektiek van het modernisme” Het streven naar volledige beheersing heeft tot onverwacht gevolg dat de zaken ons juist uit de hand lopen omdat de werkelijkheid weerbarstiger is dan we ingeschat hadden Voorbeelden Milieu Natuur ‘slaat terug’ Gezondheidszorg Lab-on-chip: nooit meer onbekommerd gezond Abolition of Man (CS Lewis), te zien in scifi films Virtuele werelden Neveneffecten van psychologische behandelingen Juridische haken en ogen aan virtuele verkrachtingen en overvallen Domotica Intelligent huis dwingt bepaald gedrag af (idem soortgelijke intelligente technieken) Sociale media en Internet Volledige communicatievrijheid die een verslavend karakter heeft

12 Challenge the future Techniek als mandaat en macht Bonhoeffer: arbeid is een door God aan de mens gegeven mandaat Op grond van dat mandaat heeft de mens bevoegdheid om die arbeid uit te oefenen, tot Gods eer Wanneer de mens niet tot dat doel, maar omwille van zondige motieven het mandaat uitvoert, wordt het een macht die door de satan gebruikt kan worden om Gods werk af te breken

13 Challenge the future Beheren of beheersen Beheren Besef dat waar je over gesteld bent, niet jouw eigendom is “rentmeesterschap” Doelen en normen van de eigenaar bepalen jouw handelen Gevolg: liefde en dienstbaarheid Beheersen Je ziet primair jezelf als de eigenaar Jouw eigen doelen en normen bepalen je handelen Gevolg: zelfzucht en uitbuiting Verschil misschien aanvankelijk aan de buitenkant niet zichtbaar, maar op den duur wel

14 Challenge the future Naar een Bijbelse visie Beheren (niet beheersen) als roeping in de hof van Eden, maar ook na de zondeval Voor de zondeval: beheren vanuit dienen Invloed van de zonde daarna Vloek over de schepping: geen ideale wereld meer mogelijk zonder verzoening Mens wil autonoom zijn (toren van Babel) Zondige motieven bij het bedrijven van techniek, gericht op destructie i.p.v. constructie Gods tegenoffensief Tijdelijk bestrijden van de gevolgen van de vloek mogelijk Tekenen van herstel (niet de techniek zelf wordt straks gecontinueerd, maar wel de roeping tot techniek)

15 Challenge the future Persoonlijke bezinning (1) Tien geboden vertalen naar omgang met techniek Geen afgod van techniek maken (1 e gebod) Los kunnen laten (4 e gebod) Welzijn van de naaste niet bedreigen (6 e -10 e gebod) Vrucht van de Geest (Galaten 5:22) vertalen naar omgang met techniek Dienen in liefde Gericht op vreugde, niet op oppervlakkigheid Gericht op harmonie, vrede Geduld, geen beheersingsdrift Zorg Het (moreel) goede Betrouwbaarheid, geen schijn Geen zelfoverschatting Matigheid

16 Challenge the future Persoonlijke bezinning (2) Leiding van de Geest nodig, gebed Bereidheid tot radicale keuzen

17 Challenge the future