Samenwerken rond mantelzorg Alleen ga je sneller, samen kom je verder Mantelzorg als maatschappelijk thema. Onder de naam KAPSTOK hiermee in 2008 en later in 2012-2013 in Emmen aan de slag gegaan. Verbinding 1e lijn & welzijn, thuiszorg, informele zorg (CPM’s) In deze groep participeren verder de gemeente Emmen en thuiszorgorganisatie Taco Eisenga, huisarts Marianne Nijhout, projectmanager Yolanda Brandenburg, beleidsmedewerker welzijn

LHV Toolkit Mantelzorg – filmpje Om te beginnen een filmpje van de LHV, gemaakt bij de introductie van de Toolkuit Huisarts en Mantelzorg. Die zal waarschijnlijk net zoals vele andere toolkits ergens op de plank liggen. Mantelzorg; zo’n hoofdpijndossier: eigenlijk moet je er wat mee, maar de workload is als zo groot! En wat kun je er dan als huisarts mee?! LHV Toolkit Mantelzorg – filmpje

1 op de 5 patiënten is mantelzorger 17% is ernstig belast jonge mantelzorgers tot 19 jaar niet eens meegerekend

80-90 overbelaste mantelzorgers Zoveel COPD-ers heb je ook, en nog meer diabeten. Daar hebben we een DBC voor en regelen we de zorg. Een COPD-er komt nogal eens piepend binnen, die hoor je wel. Maar een overbelaste mantelzorger meldt zich niet als zodanig.

als het goed gaat met de mantelzorger heeft de patiënt meer kans om thuis te blijven wonen En toch: Als het goed gaat met de mantelzorger gaat het beter met therapietrouw, lopen dingen soepeler, heeft te patiënt meer kans om thuis te blijven wonen …. 5

Niet-professionele zorg vanuit sociale relatie met hulpbehoevende VOOR chronisch zieke, gehandicapte of hulpbehoevende DOOR partner, ouder/kind of ander familielid, vrienden of kennissen, buren HOE langdurig en onbetaald

Beroep op participatie en Eigen Kracht Rekbaar …… maar ook mantelzorger tussen wal en schip In de loop der jaren neemt het gevoel van belasting toe: door extramuralisering, langer thuis wonen en de druk op mantelzorgers zal met de ingezette veranderingen in het sociale domein vast de komende jaren toe gaan nemen. De combinatie van mantelzorg en werken maakt het er niet eenvoudiger op

Mantelzorgbril Wat heeft u met mantelzorg? Hoe kijkt u naar dit verhaal? Hoe staat u er zelf in? Samenwerking Wie en wat heeft u nodig? Wat kunt u anderen bieden? Wat gaat u morgen doen? Onze boodschap: kijk eens met een andere bril Kaartje op de stoel voor eigen punten en voornemens (met emailadres), aan eind v/d workshop svp in de doos = verzameling als collectieve kennis en wij zullen een terugkoppeling & reminder regelen. De uitgereikte brillen krijgen later in de workshop nog een speciale functie en mogen na afloop meegenomen worden.

Programma Mantelzorg als maatschappelijk thema Je rol als huisarts m.b.t. mantelzorg Mantelzorg als maatschappelijk thema Samenwerken rond mantelzorg We belichten in deze workshop mantelzorg vanuit verschillende invalshoeken

Aandacht geven aan mantelzorgers reken ik tot mijn kerntaak Stelling 1 Aandacht geven aan mantelzorgers reken ik tot mijn kerntaak

Ik ken de mantelzorgers in mijn praktijk Stelling 2 Ik ken de mantelzorgers in mijn praktijk

Ik vind doorverwijzen van mantelzorgers maar lastig Stelling 3 Ik vind doorverwijzen van mantelzorgers maar lastig

Vroegtijdig herkennen en erkennen van mantelzorgers in de eerstelijnszorg Door: mantelzorgbril, kennis, samen met anderen in de 1e lijnszorg (huisartsenpraktijk/fysiotherapie/psycholoog/thuiszorg etc) Oog & oor voor hebben, er gebruik van maken > goed om expliciet te zijn. Kan betrokkenheid en ervaren ondersteuning versterken.   Denk bijv aan COPD, RA, CVA, lichamelijke of verstandelijke beperking, psychiatrische problematiek. En denk ook aan kinderen die opgroeien in zorgsituatie

Netwerkcafés – eerstelijn & welzijn Nascholing huisartsen, POH & DA Overlegvormen mantelzorgconsulent Werkconferenties met organisaties, professionals & gemeente Heel inspirerend: Netwerkcafe’s, waarbij professionals uit verschillende disciplines met elkaar het mantelzorgspel speelden. Met vragen, stellingen en casus: verrassend om te horen dat iedereen vanuit een andere invalshoek in z’n werk met mantelzorgers in aanraking komt en er wat mee doet maar ook worstelt. Je kunt zoiets niet helemaal zelf ondersteunen. Goed te merken dat anderen iets kunnen bieden, dat je zelf niet kunt en dat je samen het gevoel krijgt dat je er met elkaar echt toe kunt doen. Op een 2e netwerkbijeenkomst kwamen mantelzorgers zelf aan het woord: met hun verhaal en hun beleving hoor je wat het betekent en welk effect onze (bescheiden) inspanningen wel of niet hebben. Indrukwekkend!

bewustwording de weg wijzen met elkaar in contact brengen Op verschillende momenten en vanuit verschillende disciplines kunnen mantelzorgers en hun vragen + signalering van overbelasting opgepikt worden. Goed dus om van elkaar te weten hoe iedereen hiermee omgaat en wat er allemaal mogelijk is, hoe je elkaar weet te vinden en de weg kunt wijzen. Samenwerken dus! bewustwording de weg wijzen met elkaar in contact brengen

Samenwerking 1e lijn & welzijn verbeterd 3/4 ervaart: betere kwaliteit ondersteuning vergroten eigen kennis over mantelzorgers vergroten professionele netwerk 2/3 geeft aan: meer tijdige ondersteuning efficiëntere begeleiding

Bevorderend voor de samenwerking Elkaar kennen Korte lijnen zorgverlener – mantelzorgconsulent Draagvlak 1e lijn Vertrouwen in elkaar & elkaars expertise/ werkwijze Dus: elkaar ontmoeten en opzoeken: de Kapstokformule met samenhangende aktiviteiten is daar letterlijk en figuurlijk een mooie kapstok voor. En zo blijkt het eigenlijk heel eenvoudig: gewoon in ons vak belangrijke elementen. Vaak wordt gezegd, dat het begint bij signaleren. Wij hebben ondervonden dat juist op inhoud elkaar rond dit thema ontmoeten maakt, dat je vanzelf een beeld hebt en niet bang bent om te signaleren en te bespreken, want samen kun je er wat mee!

Een jonge mantelzorger Om er een beeld bij te krijgen: filmpje over Thom, een jonge mantelzorger

Casus Thom Moeder heeft RA en is in toenemende mate afhankelijk van anderen Thom 14 jaar doet persoonlijke verzorging en huishoudelijk werk voelt zich verantwoordelijk voor het welzijn van moeder Vader werkt en is niet altijd in staat om zijn vrouw te verzorgen

Casus familie de Vries Man Vrouw Familie heeft CVA gehad forse bewegingsbeperking geen aansluiting meer op zijn vroegere leven, vindt zijn kleinkinderen druk Vrouw helpt haar man met de ADL wil graag actief blijven binnen de ouderenbond wil graag haar kleinkinderen om zich heen hebben Familie zoon en dochter allebei een gezin met kinderen in de leeftijd 3-12 jaar wonen meer dan 200 kilometer van hun ouders vandaan zijn niet bij de zorg van vader betrokken De familie de Vries een echtpaar van achter in de 70, hebben twee gehuwde kinderen en er zijn uit beide gezinnen kleinkinderen. De jongste is 3 de oudste is 12 jaar. Meneer heeft vorig jaar een CVA gehad. Het echtpaar was beide actief lid van de Ouderenbond. Ze gingen er graag mee op uit. Mevrouw wil dat ook graag blijven doen, maar meneer kan dit niet meer aan. Hij trof vroeger ook nog wel een stuk of wat collega´s en soms ging men samen vissen of uitstapje maken. Op dit moment houdt hij dat soort contacten af, kan moeilijk onder woorden brengen wat hij wil en is daardoor het liefst thuis. Mevrouw nodigde regelmatig de kleinkinderen uit. Ook dan werden er leuke dingen ondernomen. Zij wil dit graag voortzetten, maar haar man vindt een weekeind met kleinkinderen erg vermoeiend. Er komt wijkverpleging wekelijks voor de verzorging van meneer, de dagelijkse zorg wordt door zijn vrouw verricht De relatie van het echtpaar komt echter door alle verschillen onderdruk te staan. Beide maken ze een gespannen indruk. Mevrouw heeft al eens haar hart gelucht bij de assistent, toen ze een herhaalrecept kwam halen.

Casus familie Seeters Gezin met 2 pubers Moeder Vader Pubers raakt haar baan kwijt en krijgt antidepressiva moeder van moeder overlijdt plotseling na de begrafenis stort ze in en komt niet uit bed Vader raakt dubbel belast, zorgt voor vrouw en schoonvader en huishouden dreigt zijn werk niet meer aan te kunnen Pubers zoon en dochter vragen vergeefs om aandacht begrijpen niet wat er met moeder is en zijn boos op haar En dan nu het gezin Seeters Het gaat hier om een echtpaar Jaap en Greet van begin 50 jaar met een zoon en dochter van 13 en 15 jaar. Het gezin woont in Klazienaveen. In dit dorp is moeder Seeters opgegroeid, haar ouders hadden een tuindersbedrijf. Het bedrijf is in andere handen ,maar haar ouders wonen er nog naast. Als jonge vrouw had Greet als droom kleuterjuf te worden. Toen de kinderen naar school gingen is ze weer als onderwijskracht in de onderbouw van de basisschool gaan werken met veel plezier. Helaas wonen er in dit gebied steeds minder gezinnen met jonge kinderen. De krimp grijpt om zich heen. De school gaat fuseren met een andere basisschool één dorp verderop. Greet raakt haar baan kwijt. De arbeidsmarkt zit vol met jonge onderwijskrachten en Greet ziet zichzelf niet meer aan het werk komen. Ze wordt er erg treurig van en bespreekt dit na de zomervakantie met haar huisarts. Dan belt haar vader in paniek op, want moeder is in elkaar gezakt en buiten bewustzijn naar het ziekenhuis gebracht. Greet trommelt haar man op en vliegt naar het ziekenhuis. Daar blijkt dat moeder een groot hartinfarct gehad heeft en in de loop van die nacht overlijdt ze. Greet heeft geen afscheid kunnen nemen van haar moeder met wie ze een goede band had. Na de begrafenis knapt Greet af. Ze blijft in bed en staart voor zich uit en reageert amper op man en kinderen. Jan werkt bij een bouwonderneming en aan gezien het altijd spannend is of er voldoende werk is, gaat hij door met werken. Hij gunt zijn vrouw rust en neemt zwijgend de huishoudelijke taken erbij. Ook loopt hij regelmatig naar zijn schoonvader en nodigt hem uit bij hen te eten. Hij wordt er wel erg moe van . En snauwt af en toe naar de kinderen. Zoon en dochter vinden geen gevulde boterhamtrommeltjes meer, maar een boodschappenbriefje van hun vader. Ze zijn ook verdrietig over het verlies van hun oma, en begrijpen niet waarom moeder niks meer doet.

Alleen ga je sneller…. Samenwerken vraagt een aantal overwegingen Tijdinvestering Ruimte maken voor andere werkwijzen en organisatiecultuur Omgaan met privacygevoelige gegevens Welke vorm Tijdinvestering Binnen de praktijk kun je de Patiënt vragen de mantelzorger mee te nemen, Bespreken van ‘het mantelzorger zijn’, Proactief aandacht hebben voor belasting van de mantelzorger Naar buiten toe kun je samenwerken met andere eerstelijners, maar ook met welzijnswerkers en met familie en vrijwilligers. Ruimte hebben voor cultuurverschil Andere organisaties gebruiken ander jargon, soms andere werktijden en hun bereikbaarheid kan anders zijn georganiseerd. Het vraagt dus eerst investeren om elkaar te leren kennen en te weten hoe je elkaar kan bereiken. Privacy Binnen de BIG geregistreerden zijn afspraken over het delen van privacygevoelige gegevens, aanhaken bij andere hulpverleners of de informele zorg betekent dat u toestemming moet hebben om naam en telefoonnummer door te mogen geven. Iemand zelf contact oplaten nemen kan natuurlijk ook. Vorm Daarnaast zul je moeten nadenken in welke vorm je wilt samenwerken, ik kom daar straks op terug.

Samen kom je verder…. Samenwerken levert een aantal voordelen op Mantelzorger als partner in de zorg Mantelzorger voelt zich gesteund en gezien Meerdere mensen (professionals en vrijwilligers) zijn betrokken bij de situatie Interventies op meerdere leefdomeinen Samenwerken met een mantelzorger betekent een medestander is de zorg en een trouwe alerte zorgverlener, mits je elkaar kent en respecteert. Mantelzorger kan ook patiënt zijn in je praktijk en dan betekent aandacht voor zijn/haar taken. Het voorkomen van overbelasting Door inzetten van vrijwilligers en aandacht van andere professionals wordt de druk ook wat meer verspreid. Een vrijwilliger die een middag inde week aanwezig is zodat de mantelzorger iets voor zich zelf kan doen of een ochtend doorbrengen met andere lotgenoten kan een wereld van verschil betekenen. Andere zorgprofessionals zullen misschien nog weer andere oplossingen aan het gezin. Die krijgt u er gewoon bij.

Samenwerken: met wie? Zorg Wonen Welzijn Veiligheid Wijkverpleegkundigen Woonconsulent Fysiotherapeuten Dagopvang Eerstelijns psychologen Welzijn Veiligheid Buurtwerk, Wijkagent Jongerenwerk, Ouderenwerk Maatschappelijk werk CJ&G Vrijwilligers werk, informele zorg Scholen Het hangt er helemaal van af hoe je werkomgeving in elkaar zit met wie je het beste kan samenwerken Kennis van de sociale kaart is Weten wat er is, kan en hoe in te schakelen en elkaars expertise benutten Meestal kom je de wijkverpleegkundige van de verschillende thuiszorg organisaties wel tegen, zij komen ook wel naar de praktijk om te overleggen. Anders is dat met medewerkers van woningcorporaties, politie en welzijnswerkers. Vaak zien deze mensen elkaar wel in één of ander netwerk bijv. een signaleringsnetwerk Elkaar kennen: lokaal betrokken organisaties, welzijn bijvoorbeeld is goed op de hoogte van lokale mogelijkheden voor inzetten van vrijwilligers en vormen van respijtzorg Er zijn allerlei Netwerken, multidisciplinaire overleggen. Als je er een aantal sleutelfiguren van kent kun je hen vragen iets in te brengen. In elke gemeente is men bezig om Sociale teams in het leven te roepen die een antwoord moeten zijn op alle zaken die door decentralisatie van bijvoorbeeld delen van de AWBZ naar de WMO. Het advies van de LHV is om niet aan het kernteam deel te nemen, iemand kennen die dat we doet betekent voor u een korte lijn om iets in te brengen. Maatschappelijk werk kan helpen bij schulden, ruzie, rouwverwerking , problemen met de werkgever Treft u een verwaarloosde huishouding dan kan een woonconsulent betrokken werden Gaat het om een jonge mantelzorger dan kan naast het maatschappelijk werk ook het CJ&G betrokken zijn. Waar het om gaat is dat u een aantal sleutelfiguren kent bij de verschillende organisaties bij wie u een signaal kan neerleggen en die dit verder brengen.

Samenwerken: hoe pak ik het aan? Structurele deelname netwerk/team Overleg bij de cliënt, netwerkgesprek ? Op afroep beschikbaar Mail-contact Folder, visitekaartje Niet alles alleen doen , maar gebruik maken van de assistente en de POH er, soms is meelezen en je intentie uitspreken ook voldoende. Misschien bent u nog onderdeel van een hometeam. In dorpen kent men zijn mensen vaak wel, maar in stedelijke gebieden is het lastig om rendement te halen uit de deelname aan een overleg. Dan is er altijd nog de mogelijkheid om aan te geven te willen komen als het een eigen patiënt betreft, of een onderwerp die je na aan het hart ligt. Ook is het mogelijk om te verzoeken om per e-mail op de hoogte te worden gehouden, is er een ontwikkeling waar je bij betrokken wilt zijn of heb je aanvullingen dan kun je die doorgeven en zo je betrokkenheid laten zien. Steeds vaker wordt rond een cliënt en zijn mantelzorger een netwerk gesprek georganiseerd waarin professionals maar ook het eigennetwerk van de familie gevraagd wordt mee te denken over de situatie en naar oplossingen te zoeken. Als je de lokale organisaties kent en weet wat ze te bieden hebben kun je een mantelzorger daar actief naar verwijzen door een folder of een visitekaartje mee te geven.

En wat gaat u morgen doen? HET AANDEEL MANTELZORG IN DE SAMENLEVING STIJGT De waarde van mantelzorg in de samenleving wordt steeds belangrijker. Dus het belang dat u mantelzorgers een goede plek geeft uw praktijk neemt ook toe. U zou kunnen beginnen met het invullen van het kaartje wat u morgen gaat doen. Tot besluit een gedicht van Toon Tellegen. Stilte gedicht stilte WEL

Dank u wel voor uw aandacht