NAAR EEN RENOVATIE VAN HET VLAAMSE WONINGBESTAND Studievoormiddag 21 april 2015

NAAR EEN RENOVATIE VAN HET VLAAMSE WONINGBESTAND: ADVIES VAN DE VLAAMSE WOONRAAD Studievoormiddag 21 april 2015 David Van Vooren Beleidsmedewerker Vlaamse Woonraad

Inhoud 1. Situering 2. Woningkwaliteit in Vlaanderen 3. Het Vlaamse woningkwaliteitsbeleid 4. Beschouwingen en pistes tot verbetering 5. Inspirerende praktijken 6. Tot slot

1. Situering Waarom dit advies? Maatschappelijk, ecologisch en economisch belang van woningrenovatie en energiebesparing Cf. impact op gezondheid, energieverbruik, tewerkstelling enz. Vooraf: advies goedgekeurd 29/01/2015 Deze presentatie: toevoeging resultaten Grote Woononderzoek 2013 (maart 2015)

2. Woningkwaliteit in Vlaanderen woningkwaliteit: diverse aspecten Bouwfysische kwaliteit (structuur, stabiliteit, vocht,…) Comfort (sanitair, centrale verwarming,…) Functionele kwaliteit (bezettingsgraad, fysieke toegankelijkheid,…) Energetische kwaliteit en duurzaamheid (isolatie, materialen,…) ‘Kapstokken’ voor advies: doelstellingen Pact 2020 i.v.m. woningkwaliteit Halvering aandeel bevolking in woning met twee of meer structurele gebreken en/of gebrek aan basiscomfort Aanzienlijke daling energieverbruik van het gebouwenpark

2. Woningkwaliteit in Vlaanderen Evolutie indicator i.v.m. woningkwaliteit 20% bevolking in woning met twee of meer structurele gebreken en/of gebrek aan basiscomfort en/of gebrek aan ruimte Hoger aandeel bij huurders (37%) dan bij eigenaars (15%). Huidige (licht) dalende trend is onvoldoende om doelstelling Pact 2020 te behalen

Woningkwaliteit: resultaten Grote Woononderzoek

8

9

10

11

12

13

14

15

2. Woningkwaliteit in Vlaanderen Evolutie indicator i.v.m. energieverbruik Daling energieverbruik in VL maar Nog grote achterstand in te halen op andere regio’s en EU landen (Benchmarks Pact 2020).

17

18

19

2. Woningkwaliteit in Vlaanderen Samengevat Verbetering woningkwaliteit in voorbije decennia, maar laatste jaren is verbetering minder uitgesproken 13% woningen (± ) van structureel ontoereikende kwaliteit Verbetering inzake energie-efficiëntie, maar internationaal nog steeds erg zwakke prestaties

3. Woningkwaliteitsbeleid Wonen Diverse maatregelen Woningkwaliteitsbewaking Diverse premies Lokale projecten Geen strategisch plan i.v.m. verbetering woningkwaliteit Energie Basisstrategie: ERP 2020 (isolatie daken en beglazing, zuinige verwarmingsketel) Voorloperstrategie: evolutie naar BEN gebouwen via overgang demonstratieprojecten naar volumemarkt (o.a. proeftuin woningrenovatie) Eind 2014: opstart Renovatiepact (cf. presentatie Luc Peeters)

4. Beschouwingen / voorstellen Algemeen Beperkte afstemming tussen beleidsvelden Wonen en Energie Geen ‘harde’ doelstellingen met daaraan gekoppeld actieplan in beleidsveld Wonen (bv. geen doorwerking doelstelling Pact 2020) Onvoldoende samenwerking tussen diverse belanghebbenden (cf. Rondetafel Bouw) -> Quid ‘Renovatiepact’?  Nood aan globaal ‘renovatieplan’ (incl. energie) met: Ambitieuze (doch) realistische doelstellingen (o.a. renovatiegraad van 1% naar 2,5%) Geïntegreerd geheel aan maatregelen / middelen Tijdsperspectief 2050 (ook tussentijdse doelen)  Urgentieprogramma woningkwaliteit (elementaire veiligheid en gezondheid) op korte termijn (2020)

4. Beschouwingen / voorstellen Instrumenten Individuele premies, aandachtspunten: Maximaal additioneel effect (o.a. dicht bij tijdstip renovatie) Lock-in effecten vermijden Grondige afweging renovatie versus sloop en nieuwbouw Meer collectieve aanpak renovatiewerken (schaalvoordelen + mobiliserend effect) Bijzondere aandacht private huurmarkt (cf. ‘split incentive’) Belang van ‘ontzorging’ Diverse vormen van financiering, naargelang publiek (prefinanciering, derdebetalersregeling, aangepaste kredietpolitiek financiële instellingen,…) Nood aan innovatie binnen bouwsector (cf. ‘proeftuinen’ woningrenovatie) …..

4. Beschouwingen / voorstellen  nood aan een geïntegreerd geheel aan maatregelen dat burgers kan aanzetten tot de gewenste gedragsveranderingen inzake woningrenovatie en energiebesparing Mogelijk raamwerk = ‘4E model’: Enable: duurzame keuzes mogelijk maken (bv. drempels wegwerken, informatie geven,…) Encourage: duurzaam gedrag aanmoedigen (bv. regulering of financieel) Exemplify: voorbeeldfunctie van de overheid Engage: mensen betrekken, sensibilisering en educatie 24

5. Inspirerende praktijken 5.1. Bouwblokrenovatie Kortrijk Beschrijving Samenwerking tussen stadsbestuur, OCMW, Stadsontwikkelingsbedrijf en SVK Doel: eigenaars en bewoners aanzetten tot renovatie woningen in achtergestelde buurt Methoden: Intensieve renovatiebegeleiding, ‘nu of nooit’ premie, rollend fonds voor prefinanciering werken Resultaten Renovatie van 89 woningen (op totaal van 280 in projectgebied), waarvan 57% huurwoningen Zowel energiebesparende maatregelen (hoogrendementsglas en dakisolatie) als elementaire veiligheid (verbeteren elektriciteitsinstallatie en CO-beveiliging in helft van woningen)

5. Inspirerende praktijken 5.1. Bouwblokrenovatie Kortrijk (vervolg) Leerpunten Belang van samenwerking tussen lokale besturen en actoren Persoonlijke ondersteuning (‘ontzorging’) als belangrijke meerwaarde Groepsgerichte aanpak zorgt voor ‘renovatiedynamiek’ in de buurt Focus op energiebesparing én elementaire woningkwaliteit (veiligheid/gezondheid)  biedt inspiratie voor urgentieprogramma 26

5. Inspirerende praktijken 5.2. “Habiter Mieux” (FR) Beschrijving Doelpubliek: eigenaars met laag inkomen + verhuurders Doel: verbeteren energetische kwaliteit (minstens 25% energiebesparing) Methoden: Financiële ondersteuning en gepersonaliseerde begeleiding Financiële ondersteuning via samenwerking lokale overheid / Agence nationale de l’habitat Uitvoering door lokale actoren Resultaten renovaties op 3,5 jaar, waarvan groot deel (70%) bij eigenaars met (zeer) laag inkomen Gemiddelde energiebesparing van 39% Gemiddelde kostprijs werken van euro, waarvan bijna 60% gefinancierd via subsidies (zeer hoog aandeel)

5. Inspirerende praktijken 5.2. “Habiter Mieux” (FR) (vervolg) Leerpunten Focus op eigenaars met beperkt inkomen (hoog additioneel effect) >< Keerzijde: hoge overheidstussenkomst (60%)  zijn alternatieve vormen van financiering mogelijk? Geattesteerde energiewinst (gemiddelde 39% energiebesparing, één op vijf energiewinst >50%) Samenwerking diverse overheden, taakverdeling financiering / uitvoering 28

5. Inspirerende praktijken 5.3. Baden-Wurtemberg (DE): Sanierungsfahrplan’ Vaststelling: Doelstelling ‘energiewende’: verwarmingsbehoefte -20% tegen 2020 en -80% tegen 2050 Slechts 3% woningen voldoet aan waarden 2050 Energiebeleid Baden-Wurtemberg: Aanmoedigen grondige, stapsgewijze renovatie van woningen

5. Inspirerende praktijken 5.3. Baden-Wurtemberg (DE): Sanierungsfahrplan’ (vervolg) Uitgangspunten lange termijnstrategie voor individuele gebouwen ontwikkelen Aanmoedigen van zo groot mogelijke renovaties (‘deep renovation’); afstemming stapsgewijze renovatie met lange termijndoelstellingen energiebeleid Rekening houden met situatie en mogelijkheden woning en bewoners (contextgevoeligheid); Ontwikkelen optimaal pakket aan maatregelen i.f.v. chronologie renovatiewerken 30

31

5. Inspirerende praktijken 5.3. Baden-Wurtemberg: ‘Sanierungsfahrplan’ (vervolg) Uitwerking Eerste fase: vooral informatief (technische vereisten renovatiewerken, optimale fasering) Doelstelling: instrument sterker integreren in woon- en energiebeleid (bv. ‘bonus malus’ systeem voor subsidies, gekoppeld aan fahrplan) Leerpunten Koppeling lange termijn strategie (‘energiewende’) aan maatregelen op niveau individuele woning Planmatige fasering renovatiewerken vermijdt lock-in effecten

5. Inspirerende praktijken 5.4. Green Deal (UK) Beschrijving ESCO-principe (Energy Service Company): derdebetaler voert energiebesparende ingrepen uit; terugbetaling via gerealiseerde energiebesparing uitgangspunt: indien terugbetalingstermijn = levensduur installatie  beperkte afbetaling (idealiter vergelijkbaar met energiekostbesparing) Premie gekoppeld aan woning i.p.v. eigenaar of bewoner Uitvoering door private maatschappijen (vanuit opzet innovatieve financiering renovatiewerken en vrijemarktkarakter) Resultaten Recent ingevoerd (2012), nog geen degelijke evaluatie Beperkte impact op gezinnen in energie-armoede: indien onvoldoende besparing  ‘assisted green deal’ met overheidstussenkomst

5. Inspirerende praktijken 5.4. Green Deal (UK) (vervolg) Leerpunten Inspiratie voor ‘opschaling’ en verruiming doelgroep FRGE? Afhankelijk van evaluatie UK: stelsel mogelijkheden tot marktgerichte financiering van renovatiewerken Aangepaste ondersteuning voor lage inkomensgroepen blijft allicht noodzakelijk 34

5. Inspirerende praktijken 5.5. ‘Energiesprong’ (NL) Beschrijving Doel : op grote schaal vraag en aanbod te laten ontstaan voor de bouw en renovatie van energie-neutrale gebouwen door innovatieve renovatieprojecten Begeleiding door ‘Platform 31’, kennis- en netwerkorganisatie voor stedelijke en regionale ontwikkeling 30-tal projecten, zowel particulieren als corporaties, koop/huur, grootschalig/kleinschalig Leerpunten Sterk gelijkend op ‘voorlopersbeleid’ proeftuinen woningrenovatieVL IWT, maar op grotere schaal Belang van uitwisseling van ervaringen Veel aandacht voor communicatie naar sector en ruimere publiek

6. Ter afronding Advies Vlaamse Woonraad: Géén ‘totaalevaluatie’ Vlaamse woningkwaliteits- en energiebeleid Wél aantal inspirerende praktijken voor het Vaamse beleid Wél: aanzet tot reflectie over het tot nu toe gevoerde woon- en energiebeleid, en samenwerking tussen beide 36

Dank voor uw aandacht