Bescherming van privacy communicatie en persoonsgegevens Prof. dr. Rogier de Corte 23 december 2004

bibliografie Paul DE HERT, Art. 8 E.V.R.M. en het Belgisch recht. De bescherming van de privacy, gezin, woonst en communicatie Mys & Breesch, 1998, 367 p.

waarover en waarom de ruimte van elke burger die in de maatschappij moet geëerbiedgd worden, zowel de de overheid als door de medeburgers kent een eigen evolutie de informatiemaatschappij heeft aan deze evolutie belangrijke aspecten toegevoegd: - registratieangst (profiling van de mens …) - omgaan met medeburgers (communicatie …)

I. INTRODUCTIE gebruikte begrippen in wet uitgewerkte bescherming & niet in wet geregeld verschil tussen inhoud van een regel controle op naleving van de regel sanctie bij vertreding van de regel

persoonlijke levenssfeer a - begrippenarsenaal privacy persoonlijke levenssfeer

persoonlijke levenssfeer begrippenarsenaal privacy persoonlijke levenssfeer = synoniem – beiden in breedste betekenis

b. wettelijk geregeld vs niet-geregeld privacy  is ontstaan uit de rechtspraak art. 8 door EHRM  overgewaaid uit de US ander rechtsstelsel andere functie (first amendement) U.S. Constitution: First Amendment Congress shall make no law […] abridging the freedom of speech, or of the press; or the right of the people peaceably to assemble, and to petition the Government for a redress of grievances.

wettelijk geregeld vs niet-geregeld  eerste duidelijke sporen in België in jaren 60  oorspronkelijk sterk casuïstisch relatief vrijblijvend Hugo Vandenberghe, Bescherming van het privé-leven en recht op informatie via massamedia, R.W. 1970-71, 1458-1470

geregeld vs niet-geregeld privacy door invloed van de rechtspraak van het EHRM ontwikkeling als grondrecht wettelijke uitwerking verankering in het Belgisch recht als grondrecht als bijzondere wetgeving

geregeld vs niet-geregeld grondrecht allesomvattend door rechtspraak ingevuld privacy formeel bestanden profile-mens wet 8 december 1992 WVP persoonsgegevens 92 technisch telecomwet communicatie 94

geregeld vs niet-geregeld wettelijk geregelde domeinen – te beschouwen als autonome rechtsdomeinen, die als uitgangspunt privacy hebben, maar nu geen privacyproblemen meer zijn duidelijk omschreven rechten & plichten kwalificatie van die rechten zijn niet belangrijk restgebied – door Belgische en Europese rechtspraak op te bouwen = privacy er is geen inhoudsomschrijving van de aanspraken kwalificatie van dit recht is zeer belangrijk

c - regeling -- controle -- sanctie de grote verwarring, vooral voor niet-juristen, is het verschil tussen: - het toekennen van privacyaanspraken bijv. de e-mail functie mag niet gebruikt worden voor persoonlijk gebruik - de controle op de naleving van die rechtspraken mag ik controleren of iemand de afspraken niet naleeft? - de sanctie bij niet-naleving mag ik de in overtreding zijnde bediende afdanken?

privacy privacy privacy privacy privacybescherming communicatiebescherming verwerking persoonsgegevens bijzondere problemen

II. PRIVACY niveaus in de ontwikkeling van privacybescherming wetteksten & eerste vaststellingen niveaus in de ontwikkeling van privacybescherming begrip privacy kwalificatie van het recht op privacy 2-trapsredenering effecten

A. wetteksten & vaststellingen G.W. art. 22 «Ieder heeft recht op eerbiediging van zijn privé-leven en zijn gezinsleven, behoudens in de gevallen en onder de voorwaarden door de wet bepaald. De wet, het decreet ... waarborgen de bescherming van dit recht.»

wetteksten & vaststellingen E.V.R.M. art. 8 «1. Eenieder heeft het recht op eerbiediging van zijn privé-leven, zijn gezinsleven, zijn huis en zijn briefwisseling. 2. Geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan ... dan voor zover bij wet is voorzien en in een democratische samenleving nodig is in het belang van ‘s lands veiligheid openbare veiligheid economisch welzijn van het land de bescherming van de openbare orde het voorkomen van strafbare feiten de bescherming van de gezondheid en goede zeden de bescherming van rechten en vrijheden van anderen»

vaststellingen de wetgever bepaalt de inhoud van de privacy-rechten niet a partij beweert dat een handeling zijn privacy schendt b rechter maakt uit of het een privacyrecht is c rechter maakt uit of een schending is wetgever lost het op

B. niveaus & ontwikkeling [1] persoonlijke levenssfeer [2] omgang met anderen [3] zelfbeschikking [4] informationele privacy [5] geautomatiseerde beslissingen [6] identificatie? 1960 1970 1980 1990 2000

niveau 1- persoonlijke levenssfeer the right to be let alone la protection de la vie privée de bescherming van het privé-leven Samuel D. Warren and Louis D. Brandeis ‘The Right to Privacy’ Havard Law Review, 1890, 193 aanvankelijk het verbod om binnen te dringen in het afgeschermd leven

persoonlijke levenssfeer hele evolutie onderscheid: privaat & publiek leven persoonsafbeelding dagboeken & romans controle van de persoonlijke omgeving schaduwen en bewaken

a - privé - publiek leven een door een fysiek persoon afgeschermde omgeving behoort de overheid en de burger gerespecteerd vaststellen overspel regel geldt ook geldt niet dit geldt ook voor het optreden van elke burger buiten de afgeschermde omgeving die niet gericht is op openbaarheid (op straat, in parken, …) publieke personen genieten deze bescherming niet: politici, sportlui, kunstenaars, …. maar ook hier is er een beschermde ruimte: een publieke persoon met vakantie, een naaktfoto van een sportman ….

art. 442bis Sw – belaging wet 30 oktober 1998 privé - publiek leven wettelijke invulling art. 442bis Sw – belaging wet 30 oktober 1998

bij verwerking van beelden speelt de WVP Rogier: b. persoonsafbeelding afbeelding a. de afbeelding van een persoon is het verlengstuk van zijn persoon, zodat in beginsel niemand het recht heeft een afbeelding van een persoon te maken zonder diens toestemming: foto, cameraopname, … Pres. Arrondrb. Arnhem (Ned.) 8 augustus 1990, Computerr. (Ned.) 1991, 87. Het recht op privacy belet dat men een dagboek kan lezen zonder toelating. Wanneer citaten van een dagboek worden opgeslagen in het geheugen van een computer gaat het om misbruik van informatica. Antwerpen 18 januari 1984, R.W. 1986-87, 2860. Noch de artistieke vrijheid noch de beweerde literaire waarde van een verhaal laat toe feiten bekend te maken of in herinnering te brengen die in het privéleven van een bij naam genoemd persoon gebeurd zijn of zouden gebeurd zijn en die een miskenning zijn van algemeen geldende elementaire rechtswaarden. De auteur die dergelijke feiten beschrijft, begaat een fout. bij verwerking van beelden speelt de WVP CAO nr. 68 van 16 juni 1998 in de NAR betreffende … de camerabewaking op de arbeidsplaats

Rogier: persoonsafbeelding b. art. 10 Auteurswet voert een speciaal regime in voor foto’s van personen (tot 20 jaar na overlijden) c. zelfs met toestemming geldt het berouwrecht d. droit à l’oubli Rb. Brussel 20 september T.B.B.R. 2002, 162. Pres. Arrondrb. Arnhem (Ned.) 8 augustus 1990, Computerr. (Ned.) 1991, 87. Het recht op privacy belet dat men een dagboek kan lezen zonder toelating. Wanneer citaten van een dagboek worden opgeslagen in het geheugen van een computer gaat het om misbruik van informatica. Antwerpen 18 januari 1984, R.W. 1986-87, 2860. Noch de artistieke vrijheid noch de beweerde literaire waarde van een verhaal laat toe feiten bekend te maken of in herinnering te brengen die in het privéleven van een bij naam genoemd persoon gebeurd zijn of zouden gebeurd zijn en die een miskenning zijn van algemeen geldende elementaire rechtswaarden. De auteur die dergelijke feiten beschrijft, begaat een fout.

Rogier: persoonsafbeelding Paul DE HERT, Privacy en het gebruik van visuele technieken door burger en politie Uitgeverij Politeia 1998, 197 p Voorontwerp van wet over het bespieden van personen, het gebruik van opnamen van beelden van personen en de camerabewaring 30 augustus 1997, in het raam van onderzoeksproject PS10 (VIII/D3/Studies/X/105157) van het ministerie van binnenlandse zaken door Paul de Hert Pres. Arrondrb. Arnhem (Ned.) 8 augustus 1990, Computerr. (Ned.) 1991, 87. Het recht op privacy belet dat men een dagboek kan lezen zonder toelating. Wanneer citaten van een dagboek worden opgeslagen in het geheugen van een computer gaat het om misbruik van informatica. Antwerpen 18 januari 1984, R.W. 1986-87, 2860. Noch de artistieke vrijheid noch de beweerde literaire waarde van een verhaal laat toe feiten bekend te maken of in herinnering te brengen die in het privéleven van een bij naam genoemd persoon gebeurd zijn of zouden gebeurd zijn en die een miskenning zijn van algemeen geldende elementaire rechtswaarden. De auteur die dergelijke feiten beschrijft, begaat een fout.

Rogier: c – dagboek & roman [a] een dagboek mag niet gelezen worden zonder de toestemming van de betrokkene [b] evenmin als het reëel privé-leven van een derde (identificeerbaar) persoon in een roman mag worden verwerkt a. Arnhem 8 augustus 1990 (Computerr. 1991, 87) b. Antwerpen 18 januari 1984 (R.W. 1986-87, 2860) Pres. Arrondrb. Arnhem (Ned.) 8 augustus 1990, Computerr. (Ned.) 1991, 87. Het recht op privacy belet dat men een dagboek kan lezen zonder toelating. Wanneer citaten van een dagboek worden opgeslagen in het geheugen van een computer gaat het om misbruik van informatica. Antwerpen 18 januari 1984, R.W. 1986-87, 2860. Noch de artistieke vrijheid noch de beweerde literaire waarde van een verhaal laat toe feiten bekend te maken of in herinnering te brengen die in het privéleven van een bij naam genoemd persoon gebeurd zijn of zouden gebeurd zijn en die een miskenning zijn van algemeen geldende elementaire rechtswaarden. De auteur die dergelijke feiten beschrijft, begaat een fout.

Rogier: d – omgeving  controle persoonlijke omgeving - kamer - kleer/kleedkastje - PC - afval CAO nr. 81 van 26 april 2002, gesloten in de NAR, tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer van de werknemers ten opzichte van de controle op de elektronische on-linecommunicatiegegevens

e - bewaking het bewaken is een activiteit van burgers waarbij zij handelingen stellen om de veiligheid van personen en goederen te verhogen daar dergelijke handelingen de persoonlijke vrijheid van de medeburger negatief kan beïnvloeden, zijn er een aantal beperkende maatregelen genomen ten aanzien van bepaalde van deze activiteit: aan de politie voorbehouden taken bewaking en beveiliging, w.o. portiers

politie Een eerste beperking komt voor uit de combinatie van 2 bepalingen: - art. 227 Sw. waarin het misdrijf omschreven wordt van inmenging in de openbare macht - de wet van 5 augustus 1992 op het politieambt, dat in art. 14 en volg. de opdrachten van de politiediensten omschrijft

wet 10 april 1990 tot regeling van de private veiligheid bewaking wet 10 april 1990 tot regeling van de private veiligheid Art. 2. § 1 Niemand mag een ..… interne bewakingsdienst organiseren, …, indien hij daartoe vooraf geen vergunning heeft gekregen van de minister van binnenlandse zaken, na advies van ….

portiers art. 1 § 2 In de zin van deze wet wordt als interne bewakingsdienst beschouwd, elke dienst die … ten eigen behoeve wordt georganiseerd: - bij toezicht op personen of - indien voor het publiek toegankelijke plaatsen: 1° toezicht op en bescherming van goederen 2° bescherming van personen 3° toezicht en bescherming bij vervoer van waarden 4° alarmcentrales 6° vaststellingen van de toestand van goederen 7° begeleiding groepen

f - schaduwen (volgens De Hert ‘spioneren’) het ongemerkt systematisch volgen van een persoon met het doel te weten wat die persoon doet detective (wet 19 juli 1991) - gegevens alleen aan cliënt - geen vaststellingen op niet voor publiek toegankelijke plaatsen - geen vaststellingen politieke overtuiging, gezondheid, seksualiteit, (uitz echtscheiding)

niveau 2 - omgaan met anderen  omgang met medemens in diverse situaties  niet het omgaan met huisdieren 1. gezin en familierelaties (recht om te huwen, …) 2. ontspanning & vrienden 3. school, werk, verkeer 4. bijzondere omstandigheden: gevangenis, ... Arbitragehof nr. 39/91, 19 december 1991, B.S. 24 januari 1992, 1486; J.T. 1992, 362, noot COENRAETS, J. ; T.B.P. 1992, 341; A.A. 1991, 417. Het recht van de echtgenoot of de vader op bescherming van zijn privé- en gezinsleven (art. 8 E.V.R.M., art. 17 en 23 B.U.P.O.) en het recht te huwen en een gezin te stichten (art. 12 E.V.R.M., art. 23 B.U.P.O.) kan niet zodanig ruim worden geïnterpreteerd dat het de procedurele rechten (art. 6 E.V.R.M., art. 14 B.U.P.O.) zou inhouden die de verzoekende partijen vorderen, te weten het recht om geraadpleegd te worden en het recht om een rechtbank te adiëren wanneer zijn echtgenote zich voorneemt haar zwangerschap af te breken.

omgaan met anderen  communicatiebescherming privé en telecommunicatie briefwisseling opname zelf gevoerde gesprekken ….

niveau 3 - zelfbeschikking deze bescherming heeft betrekking op een hele trits van menselijke aspecten die onder één noemer kunnen worden gebracht: het recht van zelfbeschikking dit recht krijgt een privacyrechtelijke ondersteuning  identiteit van de mens  integriteit van het lichaam  bepalen van het zelfbeeld (zelfuitdrukking) verstrekken van informatie over zichzelf verlaten van de woning ….

a - identiteit  identiteit 1. naam a. naam hoort tot privacy (band met gezin, identificatie, …) b. naamstoekenning en naamswijziging (EHRM is behoedzaam) c. identificatie 1. naam 2. seksuele identiteit (interseksuelen) 3. beleving van de seksualiteit EHRM 22 april 1993 Modinos/Cyprus E.C.R.M. 8 juli 1993 (Stjerna / Finland), NQHR 1993 (weergave), 485; ECHR, http://www.echr.coe.int (25 juni 1999). Een weigering iemand toe te laten zijn familienaam te wijzigen, is geen schending van zijn privé-leven en levert geen discrimintie op (art. 8 E.V.R.M.). Hof Mensenrechten 22 april 1993 (Modinos / Cyprus), R.U.D.H. 1993, 405; NQHR 1993, 309; J. dr. jeun. 1994, afl. 138, 40; NJB (Bijlage) (Ned.) 1995, 340; ECHR, http://www.echr.coe.int (25 juni 1999). Het verbod van homoseksuele handelingen tussen volwassen mannen in de privé-sfeer blijft voorkomen in de Cypriotische wettenverzameling. Het Hof kan dus niet nalaten rekening te houden met een verklaring van het Cypriotische Opperste Gerechtshof, ongeacht de waarde ervan in het intern recht, luidens welke de bepalingen van het Strafwetboek noch het Verdrag noch de Grondwet schonden. Het beleid van de Attorney-General om niet te vervolgen voor homoseksuele handelingen die in de privé-sfeer worden gesteld, uitgaande van het idee dat de relevante wet dode letter is, garandeert niet dat een toekomstige Attorney-General niet zal beslissen om de wet toch toe te passen, zeker wanneer men denkt aan de ministeriële verklaringen die laten veronderstellen dat de betrokken bepalingen van het Strafwetboek van kracht blijven. Het bestaan van het verbod tast de verzoeker blijvend en rechtstreeks aan in zijn privé-leven. Er is dus sprake van inmenging. Deze inmenging schendt ontegenzeggelijk art. 8 E.V.R.M. EHRM 25 november 1994 (StjernaFinland) Jaarboek Mensenrechten, 1994, 239 Naam hoort tot privacy. Bij gebrek aan convergentie is er grote vrijheid van de staat bij naamstoekenning en verandering

b - integriteit  fysieke integriteit a. eigenlijke fysieke integriteit - eerbiedigen van fysieke integriteit (ingrepen, inentingen, medisch schooltoezicht, straffen) – vruchtafdrijving: Supreme Court USA 1973 Roe vs Wade Arbitr. 19 december 1991 - fouilleren -- Cass. 18 september 1979, Arr. Cass. 1979-80, 57; Pas. 1980, I, 54. Arbitragehof nr. 39/91, 19 december 1991, B.S. 24 januari 1992, 1486; J.T. 1992, 362, noot COENRAETS, J. ; T.B.P. 1992, 341; A.A. 1991, 417. Het recht van de echtgenoot of de vader op bescherming van zijn privé- en gezinsleven (art. 8 E.V.R.M., art. 17 en 23 B.U.P.O.) en het recht te huwen en een gezin te stichten (art. 12 E.V.R.M., art. 23 B.U.P.O.) kan niet zodanig ruim worden geïnterpreteerd dat het de procedurele rechten (art. 6 E.V.R.M., art. 14 B.U.P.O.) zou inhouden die de verzoekende partijen vorderen, te weten het recht om geraadpleegd te worden en het recht om een rechtbank te adiëren wanneer zijn echtgenote zich voorneemt haar zwangerschap af te breken. b. lichaamsmateriaal c. lichaamskenmerken: biometrische gegevens

biometrische gegevens a. wat unieke menselijke kenmerken gebruiken voor verificatie of identificatie b. niet noodzakelijk persoonsgegevens eenmaal deze gegevens omgezet zijn naar een digitaal signaal kan het niet meer terug vertaald worden Wet van 22 maart 1999 betreffende de identificatieprocedure via DNA-onderzoek in strafzaken, B.S. 20 mei 1999

c - zelfuitdrukking zelfuitdrukking haardracht, uniform, wet Van de Velde veiligheidsgordel (Cass. 18 september 1979) … Cass. 18 september 1979, Arr. Cass. 1979-80, 57; Pas. 1980, I, 54. Art. 8, par. 2 E.V.R.M. laat de inmenging van het openbaar gezag in de uitoefening van het recht op eerbiediging van het privé-leven toe, wanneer die inmenging bij de wet is voorzien en een maatregel is die in een democratische samenleving nodig is in het belang van de openbare veiligheid en de bescherming van de gezondheid. De verplichting tot het dragen van de veiligheidsgordel in autovoertuigen is geen ongeoorloofde inbreuk op het privé-leven.

d - zelfincriminatie verstrekken van informatie over zichzelf 1. EHRM 25 februari 1993 geen zelfincriminatie in het strafrecht 2. verzwijgen van zwangerschap bij solicitatie (Arbhof Luik 8 november 1991) Arbh. Luik 8 november 1991, Soc. Kron. 1992, 122; J.T.T. 1992, 258. Het stilzwijgen van een werkneemster over haar toestand van zwangerschap op het ogenblik van de aanwerving, maakt geen dringende reden tot ontslag uit. Evenmin kunnen de moeilijkheden die zich naderhand als gevolg van de zwangerschap voordoen in de uitvoering van de arbeidsovereenkomst, als dringende reden worden ingeroepen.

e - komen en gaan  verlaten van de woning …. RvSt nr 32.961: uitgaansverbod van 7-18 uur R.v.St. nr. 32.961, 6 september 1989, A.P.M. 1989 (weergave), 122; Rev. trim. D.H., 1990, 83; C.D.E. 1992, 466; T.B.P. 1990 (weergave), 453. Het uitgaansverbod dat aan de ambtenaar wordt opgelegd om reden van medische controle tussen 18 u. en 7 u. betekent een inmenging in het privé-leven van de ambtenaar die in strijd is met art. 8 E.V.R.M. en art. 7 G.W. Arbh. Luik 8 november 1991, Soc. Kron. 1992, 122; J.T.T. 1992, 258. Het stilzwijgen van een werkneemster over haar toestand van zwangerschap op het ogenblik van de aanwerving, maakt geen dringende reden tot ontslag uit. Evenmin kunnen de moeilijkheden die zich naderhand als gevolg van de zwangerschap voordoen in de uitvoering van de arbeidsovereenkomst, als dringende reden worden ingeroepen.

niveau 4 - informationele privacy wat is informationele privacy ? een regeling waarbij - de toegang tot - het gebruik van persoonsgegevens aan banden wordt gelegd

informationele privacy wat zijn de opties? ofwel VERWERKINGSBEVOEGDHEID ofwel INFORMATIONELE PRIVACY iedereen mag alles - onder voorwaarden, - mits verbod van bepaalde toepassingen het principieel verbod om de persoonsgegevens van iemand anders te verwerken, behoudens toestemming

informationele privacy wet verwerking persoonsgegevens 8 december 1992 oorspronkelijke versie: verwerkingsbevoegdheid wijziging ingevolge Europese richtlijn (bij wet van 11 december 1998): informationele privacy

niveau 5 - geautomatiseerde besluiten Art. 12bis WVP «Een besluit waaraan voor een persoon rechtsgevolgen verbonden zijn ... mag niet louter worden genomen op grond van een geautomatiseerde gegevensverwerking die bestemd is om bepaalde aspecten van zijn persoonlijkheid te evalueren….» Het inzagerecht biedt de betrokkene het recht om kennis te nemen van de “logica” van de geautomatiseerde verwerking die aan de grondslag ligt (art. 10 § 1, c)

geautomatiseerde besluiten - 2 Wet. 9 juli 2001 houdende vaststelling van bepaalde regels in verband met het juridisch kader voor elektronische handtekeningen en certificatiediensten Art. 4. § 1. Behoudens andersluidende wettelijke bepalingen kan niemand verplicht worden rechtshandelingen te stellen via elektronische weg.

niveau 6 - identificatie ? niveau 6 - identificatie geïdentificeerd en geauthentificeerd geïdentificeerd naamloos anoniem hoe treden mensen op? identificatie en authentificatie in de reële wereld in de virtuele wereld in publieke rechtsverhoudingen in private rechtsverhoudingen

identificatie overmatig privacy-belastingen (vgl. telefoonboek) aanbeveling 95/1 van 18 juli 1995 «wettigheid van de verwerking» geen toestemming overmatige gegevens (geslacht) «publicatie van voluit geschreven voornamen geeft bijna onvermijdelijk het geslacht prijs van de bewoner, hetgeen bijvoorbeeld voor de alleenstaande vrouwen, hinderlijk kan zijn» overmatig privacy-belastingen (vgl. telefoonboek)

C. begrip de ruimte die de rechtsorde aan elke persoon toekent waarbinnen ongestoord de zelfontplooiing kan gerealiseerd worden een product van een democratische samenleving

D. kwalificatie van de privacyaanspraken een grondrecht wel als ‘demon’ een grondrecht niet als pletwals een grondrecht horizontale of verticale werking? een subjectief persoonlijkheidsrecht of uitoefening van een vrijheid een vrijheid (faculty) kan zich ontwikkelen tot een subjectief recht, wanneer het afdwingbaar wordt is een persoonlijkheidsrecht, geen vermogensrecht

E. 2 traps-redening omdat de inhoud van de privacy-aanspraken niet door de wetgever zijn bepaald, moet de rechter dit doen. In trap 1 onderzoekt de rechter enkel of een partij zich terecht op een privacy-aanspraak beroept. Besluit de rechter positief, dan gaat hij over naar de tweede stap, is zijn besluit negatief dan is zijn taak beëindigd. trap 1 1 privacy is niet wat een een burger zegt dat privacy is

2 traps-redening trap 2 2 1 inbreuk heeft de inbreuk een wettelijke grondslag? is de inbreuk nodig? is de inbreuk evenredig? 2 1 inbreuk

2 traps-redening Cass. 27 februari 2001 Cass. 9 januari 2001 het plaatsen van camera op een voor het publiek toegankelijke plaats is niet op zichzelf een schending van de privacy wanneer er een gewettigd vermoeden van diefstal is Cass. 9 januari 2001 hij die een telefoongesprek voert kan het recht op eerbiediging van zijn privé-leven niet inroepen t.a.v. van zijn gesprekspartner

2 traps-redening anders …. en niet beter … CBPL advies 12/1993 van 23 september 1993 bij K.B. nr. 8, gerechtelijke gegevens, B.S. 28 februari 1995, 4450 «Op sommige punten neemt het voorliggend ontwerp een strengere houding aan dan die welke de Commissie gemeend had te moeten aanbevelen. Omdat de Commissie meent dat het niet tot haar taak behoort aan te dringen op een verlaging van het niveau van bescherming van de persoonlijke levenssfeer, zal zij er zich van onthouden de desbetreffende aspecten van het ontwerp te bekritiseren»

2 traps-redening COLLECTIEVE ARBEIDSOVEREENKOMST NAR nr. 68 Zitting van dinsdag 16 juni 1998 art. 8. In principe mag de camerabewaking geen inmenging in de persoonlijke levenssfeer van de werknemer tot gevolg hebben. Als de camerabewaking wel een inmenging in de persoonlijke levenssfeer van de werknemer tot gevolg heeft, moet de inmenging tot een minimum beperkt worden. Met het oog hierop moet de procedure bepaald in de artikelen 10 t.e.m. 11 nageleefd worden.

2 traps-redening een privacy-aanspraak is geen gegeven, maar een rechterlijke beslissing na afweging: - veiligheidsgordel - poliomyelitisch: Luik 9 april 1986 - naar binnenkijken door een raam - identificatie …..

een direct positieve werking een duidelijk negatieve werking F. effecten van privacy een direct positieve werking de erkenning van de autonomie van het individu in zijn zelfontplooiing een duidelijk negatieve werking het recht om zich los te maken uit de maatschappij waarvan hij deel uitmaakt, dit legt verbodsbepalingen op aan de medeburgers, wiens rechten worden beknot mag nooit gebruikt worden om zich te onttrekken aan verantwoordelijkheid

 functioneel zelfrealisering conclusie de privacy is het resultaat (vrucht) van een democratische welvaartstaat  functioneel zelfrealisering  disfunctioneel verwijderen sociaal cement

III. COMMUNICATIEBESCHERMING A. basisregelgeving B. begrippen C. invalshoeken D. specifieke beschermingen E. overige beschermingen

A. basiswetgeving Richtl. nr. 2002/58 van 12 juli 2002 […] in de sector elektronische communicatie (PB. L. afl. 201, 31 juli 2002, 37-47) Wet elektronische handel 11 maart 2003, art. 13-15 Telecomwet 21 maart 1991, art. 68, art. 105ter-105undecies, 109terC-109terF CAO nr. 81 van 26 april 2002, gesloten in de NAR, tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer van de werknemers ten opzichte van de controle op de elektronische on-linecommunicatiegegevens K.B. 11 maart 2003 Spambesluit

B. begrippen & onderscheiden & aspecten wat is communicatie? onderscheiden in communicatie de 3 hoofdvormen van communicatie de richting van de communicatie de aard van de communicatie twee aspecten van elke communicatie inhoud & gegevens

§ 1 wat is communicatie art. 2 Richtijn nr 2002/58 d) „communicatie”: informatie die wordt uitgewisseld of overgebracht tussen een eindig aantal partijen door middel van een openbare elektronische-communicatiedienst. Dit omvat niet de informatie die via een omroepdienst over een elektronische-communicatienetwerk wordt overgebracht, behalve wanneer de informatie kan worden gerelateerd aan de identificeerbare abonnee of gebruiker die de informatie ontvangt;

communicatie de basis van informatievoorziening - kennisverwerving uitwisseling van boodschappen tussen mensen, waarbij de syntaxis, de semantiek en de context een belangrijke rol spelen met betrekking tot het tekenset dat gebruikt wordt om de boodschappen te verpakken en te verstaan communicatie is de basis van informatievoorziening - kennisverwerving de menselijke basisbehoefte voor de zelfontplooiing aansluiting met privacy semiotiek

is surfen op internet een vorm van communicatie? wat is communicatie «uitwisseling van boodschappen tussen mensen, …» is surfen op internet een vorm van communicatie?

§ 2 onderscheiden communicatievormen basisonderscheid: mondeling - schriftelijk - elektronisch richting van de communicatie: al of niet interactief aard van de communicatie: professioneel of niet

-a- basisonderscheid Een communicatie is of mondeling of schriftelijk of elektronisch naar gelang de spelers de inhoud van de boodschap zelf uitzenden of verwerken op mondelinge, schriftelijke of elektronische wijze ongeacht de achterliggende technologie

1. mondeling privé-communicatie mondeling een boodschap uitgesproken door een mens en mogelijks gehoord door een mens bij wijze van uitbreiding gebarentaal lichaamstaal privé-communicatie

privé-communicatie privé-communicatie alle vormen van communicatie tussen mensen zonder gebruikmaking van transmissiemiddelen (art. 68,4° Telecomwet) voorbeeld gesprek 2 personen telefoon groepsgesprek monoloog voordrachten - college vraag geluidsversterking? telecommunicatie

2. schriftelijk een geschreven boodschap (op een grafische drager) ongeacht de vorm al dan niet aan één of meer personen gericht ongeacht of hij al dan niet verzonden werd via de post verzonden of via een ander medium brief ontvangen fax uitgeprinte e-mail niet …. elektronische bestanden

telecommunicatie is noodzakelijk 3. elektronisch een boodschap die elektronisch opgemaakt op een elektronische drager én elektronisch verstuurd wordt én elektronisch toegankelijk is voor de bestemmeling e-mail chatten sms ….. telecommunicatie is noodzakelijk

telecommunicatie telecommunicatie «elke overbrenging, uitzending of ontvangst van tekens ... of gegevens van alle aard, per draad, radio-elektriciteit, optische seingeving of een ander elektromagnetisch systeem» art. 68, 4° Telecomwet telefoon telex fax e-mail chat browsen sms-en …. privé-communicatie

-b- richting interactief, niet-interactief van en naar een persoon van een persoon omroep

interactief niet-interactief interactief telefoon, chatten, …. niet-interactief verzenden ontvangen initiatief kan komen van de gebruiker zelf (opzoeken op net) of van een derde -- spam fax, e-mail, prikbord, newsgroup

van en naar een persoon van en naar een persoon van een persoon

omroep communicatie die verspreid wordt voor een onbepaald en onbeperkt aantal personen «niet-eindig aantal partijen»

-c- zakelijk, partikulier partikuliere communicatie communicatie van niet-zakelijke aard zakelijke communicatie communicatie die inhoudelijk betrekking heeft op commerciele of bedrijfsverhoudingen - interne bedrijfscommunicatie - bedrijven met klanten - reklame …. ? communicatie die als doel of als gevolg heeft de rechtssfeer te beïnvloeden

§ 3 twee aspecten: inhoud en gegevens bij de uitwerking van de rechtsbescherming van de communicatie wordt er een onderscheid gemaakt tussen: - de inhoud van een communicatie - de communicatiegegevens zelf

inhoud inhoud van een communicatie de boodschap zelf de inhoud van menselijke communicatie geniet de omvangrijkste bescherming omdat ze dichtst bij de mens zelf aanleunt en derhalve meer privacygevoelig is

telecomgegevens communicatiegegevens dit zijn omringende kenmerken van een communicatie, waardoor: - het bestaan van een communicatie kan worden vastgesteld - een communicatie kan worden geïdentificeerd - een (tele)communicatie kan worden totstandgebracht en afgewerkt - de kostprijs kan worden berekend enz. ook communicatiegegevens worden beschermd, maar minder streng

soorten telecomgegevens gegevens inzake telecommunicatie (art. 109terD Telecomwet) verkeersgegevens (art. 2, lid 2 b) Richtl. en 105nonies § 1 Telecom locatiegegevens die geen verkeersgegevens zijn: dit zijn geen telecomgegevens, ze betreffende de localisatie van apparaten niet de lokalisatie van de communicatie b) verkeersgegevens: gegevens die worden verwerkt voor het overbrengen van communicatie over een elektronisch communicatienetwerk of voor de facturering ervan;

gegevens Corr. Rb. Gent 11 december 2000 - O.M. t/ ReDaTtack «De hiervoor vermelde gegevens (logincode, paswoord, gebruikersnaam, pincode) zijn onbetwistbaar gegevens inzake telecommunicatie, vermits zij tot de essentie van het telecommunicatieverkeer behoren, zonder hetwelk dit verkeer onmogelijk is.»

C. invalshoeken van de bescherming historisch aard strafrechtelijk, niet-strafrechtelijk

historisch 1830 briefgeheim 1990 telefoonaftap 2000 netwerkbescherming 2005 spam de voornaamste vaststellingen zijn - er is niet één uitgewerkte regeling voor de gehele problematiek - eenzelfde deelaspect kan vanuit verschillende invalshoeken geregeld worden - bepaalde deelaspecten zijn niet geregeld ….

aard van de bescherming veiligheid van het net art. 4 Richtl. en art. 105sexiesB Telecom preventief vertrouwelijkheid van de communicatie - verbod van aftap … van inhoud & verkeersgegevens - verbod van opslaan van inhoud & verkeersgegevens art. 5 repressief

strafrechtelijk de meeste bijzondere beschermingen zijn strafrechtelijk bij afwezigheid van bijzondere bescherming, gelden de algemene regels …..

D. specifieke bescherming bescherming van brieven transmissiebescherming bescherming van telecomgegevens telefoonbescherming computernetworking ongewenste communicatie samenvatting

[A] bescherming briefwisseling wat aan de post toevertrouwde brieven andere bescherming

§ 1 wat een brief is een schriftelijke vorm van communicatie die een bijzondere rechtsbescherming geniet indien hij uitgaat van een persoon en naar een andere persoon is gericht de rechtsbescherming is verschillend wanneer de brief al dan niet aan de post is toevertrouwd

§ 2 aan de post toevertrouwd bescherming art. 29 G.W. de overheid moet de aan de post toevertrouwde briefwisseling eerbiedigen wettelijke uitzonderingen: onderzoeksrechter, gevangenisdirecteur, curator van een faillissement, bijzondere opsporingstechnieken… strafrechtelijke bescherming 460bis Sw het wegmaken of openen van een aan de post toevertrouwde brief

§ 3 andere bescherming de brief als ‘goed’ de brief als communicatie zakelijke briefwisseling

a - de brief als ‘goed’ het bedrieglijk wegnemen van al dan niet verzonden brieven die een ander toebehoren diefstal

b - de brief als ‘communicatie’ brieven zonder aanduiding van hun gebruik en/of bestemming privacy van de partijen verhindert dat men zonder legitimatie kennis neemt van de inhoud van andermans briefwisseling - tussen partners - tussen ouders en kinderen - zakelijke brieven/brieven in ondernemingsverband - erfgenamen brieven met aanduiding van hun gebruik en/of bestemming vertrouwelijk open brief persoonlijk omzendbrief…….

c - de zakelijke brief wat 1. interne communicatie binnen een bedrijf 2. bedrijfs- of beroepsbriefwisseling, zelfs met privépersonen (advocaat-cliënt) 3. als zodanig gekwalificeerde briefwisseling wat is in beginsel bedrijfsinformatie, privacy-erkenning is niet het uitgangspunt

[B] transmissiebescherming aanleiding van de wettelijke regeling strafrechtelijke regeling toepassingsgebied voorwaarden

§ 1 - aanleiding aanleiding de rechtspraak van het EHRM m.b.t. de toelaatbaarheid van telefoonaftap als bewijsmateriaal in strafrecht het Europese Hof eiste een duidelijke wettelijke regeling wet 30 juni 1994

§ 2 - strafrechtelijke bescherming a) een misdrijf van communicatie-aftap b) uitwerking van de mogelijkheden tijdens het gerechtelijk onderzoek toch aan telefoonaftap te doen deze strafrechtelijk onderbouwde bescherming geldt in alle domeinen van het maatschappelijke leven

strafrechtelijke bescherming art. 314bis Sw. § 1. Met een gevangenisstraf ... wordt gestraft hij die: 1° ofwel, opzettelijk, met behulp van enig toestel privé-communicatie of telecommunicatie, waaraan hij niet deelneemt, tijdens de overbrenging ervan, afluistert ..., er kennis van neemt ..., opneemt ..., zonder toestemming van alle deelnemers aan die communicatie of telecommunicatie; 2° ….

§ 3 - toepassingsgebied dit verbod geldt voor de aftap van de inhoud afluisteren kennisnemen opnemen dit verbod geldt voor de aftap van de inhoud van elke communicatie (zowel telecommunicatie als privé-communicatie) tijdens de transmissie van de communicatie van mond tot mond telefoon fax e-mail chatten tijdens het gesprek tijdens het telecommunicatieproces niet opgenomen telefoongesprek reeds ontvangen fax reeds gelezen e-mail e-mail die nog moet verzonden worden

§ 4 - voorwaarden voor strafbaarheid 1. aftappen door gebruik maken van een toestel 2. opzettelijk 3. door niet-deelnemer 4. zonder toestemming 1. met het oor aan de deur afluisteren valt niet onder de strafwet 2. het afluisteren van een verliefd paartje in een park, met een afluisterapparaat valt wel onder de strafwet

toestemming toestemming 1. moet van de participanten zijn en niet van de eigenaars van de infrastructuur 2. moet van alle participanten zijn 3. moet op voorhand gegeven worden 4. moet ad hoc zijn

toegepast op e-mail wanneer valt het onderscheppen van een e-mail onder art. 314bis Sw?

tekening

[C] bescherming communicatiegegevens wat zijn telecomgegevens? regels voor operatoren regels voor derden

Wat zijn telecommunicatiegegevens? a - wat Wat zijn telecommunicatiegegevens? identificatie-elementen m.b.t. telecommunicatie, zoals het IP-nummer van een computer, telefoonnumer inlognaam en paswoord en alles wat nodig is voor de overbrenging … (deze gegevens worden meestal in een logfile opgenomen) de inhoud van een boodschap (bijv. de e-mail zelf) bevat telecommunicatiegegevens, maar zijn er geen

Richtl. nr. 2002/58 van 12 juli 2002 … elektronische communicatie wat Richtl. nr. 2002/58 van 12 juli 2002 … elektronische communicatie verkeersgegeven (art. 2, lid 2 b) gegevens nodig voor overbrenging locatiegegeven (art. 2, lid 2 c) geografische positie eindapparatuur communicatie (art. 2, lid 2 d) overgebrachte informatie

b - regels voor de operatoren gegevens mogen niet worden opgeslaan of verwerkt dan - ofwel met toestemming van betrokkene - ofwel krachtens de wet (in beperkte mate): voor de werking van het net voor de facturatie met het oog op strafrechtelijke vervolging (art. 109 terE § 2)

c - regels voor derden art. 109terD. Telecomwet 1° met bedrieglijk opzet kennis te nemen van het bestaan van telecommunicatie van en naar een persoon 2° met bedrieglijk opzet de in 1° bedoelde informatie te wijzigen; 3° met opzet kennis te nemen van gegevens van een persoon inzake telecommunicatie; 4° de in 1°, 2° en 3° bedoelde informatie kenbaar maken

hoe is bescherming uitgewerkt? derden hoe is bescherming uitgewerkt? A. Telecommunicatiegegevens van en naar een ander persoon (telefoon, fax, e-mail) met bedrieglijk opzet registreren en/of wijzigen B. Telecommunicatiegegevens van een ander persoon (WWW, ftp, werken op net …) met opzet kennisnemen van een registratie of bekendmaken

[D] telefonieproblemen CLIP en CLIR telefoongidsen facturatie doorschakelen eigen gesprekken

art. 8, 10 richtlijn - geen specifieke omzetting 1 - clip & clir CLIP Calling Line Identification Presentation CLIR Calling Line Identification Restriction 1. wat is CLIP en CLIR? 2. moet aangeboden worden in digitale omgeving, in analoge indien technisch haalbaar 3. diensten - mogelijkheid om oproepnummer door te geven - mogelijkheid om oproepnummer niet door te geven - mogelijkheid om oproepen met verhinderde doorgave te weigeren art. 8, 10 richtlijn - geen specifieke omzetting

art. 109terC het recht om niet opgenomen te worden 2 - telefoongidsen 1. informatie vóór opname 2. gebruiker bepaalt welke gegevens 3. kosteloze niet-opname art. 12 richtlijn art. 109terC het recht om niet opgenomen te worden

3 - facturen art. 7 richtlijn (ro 33) art. 105nonies § 5 het recht op een niet-gespecifieerde factuur (factuur waarbij het opgeroepen nummer niet meer identificeerbaar is) art. 7 richtlijn (ro 33) art. 105nonies § 5

geen specifieke omzetting 4 - doorschakelen 1. wat 2. alleen in digitale omgeving, in analoge indien haalbaar 3. doen stoppen art. 11 richtlijn geen specifieke omzetting

5 - verkeersgegevens art. 105nonies 1. verkeersgegevens bij oproepen 2. onmiddellijk geanonimiseerd worden 3. behalve: facturatie, medewerking met gerecht, …. art. 105nonies

6 - zelfgevoerde gesprekken opname van zelfgevoerde gesprekken zonder informatie aan wederpartij “altijd strijdig” met privacy Rb Brussel 9 januari 1990 “genuanceerde mening” Gent 17 december 1997 gesprek dat door de aard niet privacyschendend is geen uitlokking gesprek met normaal verloop

zelfgevoerde gesprekken-2 Cassatie 9 januari 2001 Hij die een telefoongesprek voert kan het recht op eerbiediging van zijn privé-leven, zijn gezinsleven, zijn huis en zijn briefwisseling niet inroepen t.a.v. de deelnemer aan dit gesprek, daar hijzelf deze deelnemer deelachtig maakt aan het voorwerp van dat recht (art. 8.1 E.V.R.M.; art. 17.1 BUPO). richtlijn ?

richtlijn Richtl. art. 5 2. Lid 1 laat de bij de wet toegestane registratie van communicatie en de daarmee verband houdende verkeersgegevens onverlet, wanneer die wordt uitgevoerd in het legale zakelijke verkeer ten bewijze van een commerciële transactie of van enigerlei andere zakelijke communicatie. (23) Het vertrouwelijke karakter van de communicatie moet ook in het legale zakelijke verkeer worden gewaarborgd. Indien zulks noodzakelijk en wettelijk toegestaan is, mag de communicatie worden geregistreerd ten bewijze van een commerciële transactie. …. De partijen behoren bij de communicatie vóór registratie op de hoogte te worden gebracht van de registratie, het doel ervan en de duur van de opslag. De opgeslagen communicatie moet zo spoedig mogelijk,doch in ieder geval na afloop van de termijn waarbinnen de transactie in rechte kan worden aangevochten, worden gewist.

[E] Netwerk - internet introductie encryptie logfiles cookies e-mail

a. introductie netwerken, in bijzonder internet, zijn communicatieinstrumenten bij uitstek, zodat hier een bijzondere aandacht bestaat met het oog op: - zowel de beveiliging van de netwerken - als de vertrouwelijkheid van de communicatie aan de grondslag liggen zowel de bezorgdheid voor de bescherming van de communnicatievrijheid als het ontwikkelen van de e-commerce

aard van het netgebruik als communicatiemiddel tussen mensen e-mail, chatten, verzenden van berichten, … als informatieinstrument browsen, ftp, blackbord, … als werkinstrument aanmaken en bewaren documenten, … (meting van werkbelasting)

b. encryptie a. wat? b. bestaat er recht op encryptie c. art. 109ter F Telecomwet art 68, 27° Telecomwet wetenschap die de beginselen, middelen en methodes omvat voor de omzetting van gegevens met de bedoeling de semantische inhoud ervan te verbergen, de authenticiteit ervan vast te stellen, te verhinderen dat zij onopgemerkt worden gewijzigd, te verhinderen dat zij worden verworpen en te verhinderen dat zij zonder toestemming worden gebruikt;

c. logfiles a. wat is loggen, wat zijn logfiles? b. wat staat er in de logfiles? IP-nummers data en uren aard van een verrichting ….. c. kwalificatie verkeersgegevens persoonsgegevens ????????? d. regeling 1. mag voor de goede werking van het net: art. 109terE 2. Verplichte bewaring voor onderzoek K.B. 9 junuari 2003 3. …. 109terD

d. cookies cookies art. 5.3 richtlijn bestandje dat een netcorrespondent op computer van een gebruiker plaatst art. 5.3 richtlijn

[F] ongewenste communicatie Richtl. nr. 2002/58 van 12 juli 2002 … elektronische communicatie art. 13 ongewenste communicatie 1. automatische oproepsystemen enkel met voorafgaande toestemming van abonnee 2. indien de gegevens voor elektronisch contact van natuurlijke personen zijn overgemaakt, mag het gebruikt worden voor direct marketing van gelijkaardige producten - met mogelijkheid voor kosteloze opt out

ongewenste communicatie Art. 14 wet 11 maart 2003 - elektronische handel en het K.B. van 4 april 2003 in beginsel verboden spamwetgeving SCHREURS, W., Spam en elektronische reclame, NjW 2003, 1174-1185 (afl48)

[G] globaal overzicht strafrecht

wet 8 december 1992 gewijzigd 11 december 1998 IV. PERSOONSGEGEVENS wet 8 december 1992 gewijzigd 11 december 1998 informationele zelfbeschikking noemt deze wet nooit ‘de privacywet’ foei

bibliografie Dirk DE BOT, Verwerking van persoonsgegevens, Kluwer, 2001, 405 p.

overzicht 1. Wetgevingskader 2. Begrippen 2. Toepassingsgebied 3. Basisregeling 4. Bescherming bijzondere gegevens 5. Bescherming data-subject 6. Verplichtingen verantwoordelijke verwerker 7. Transborderflow 8. Handhaving 9. Problemen

A. kader onder internationale impuls als onderbouw voor vele wetgevingen met angst als grondslag

1 - internationale opdracht OESO-Richtlijn: de 8 basisbeginselen van de persoonsregistratie: 1. collection limitation principle 2. purpose specification principle 3. data quality principle 4. use limitation principle 5. security safeguards principle 6. openness principle 7. individual participation principle 8. accountability principle Europees Verdrag nr. 108 van 28 januari 1981 (goedgekeurd bij wet 17 juni 1991 B.S. 30 december 1993): is bindend maar heeft geen directe werking Richtlijn EU 24 oktober 1995 nr. 95/46 door wet 11 december 1998 geïmplementeerd schengenakkoord

2 - onderbouw andere verwerkingen de burgerlijke stand centrale databank overheidspersoneel het Rijksregister Kruispuntbank Sociale Zekerheid een centrale databank van wanbetalers consumentenkrediet het Bevolkingsregister de centrale databank Consumentenkrediet: hypothecaire wanbetaling kruispuntbank ondernemingen

vergelijk met grondwettelijke vrijheid van mening in 1831 3 - schrikreactie geen onderscheid tussen het gebruik en misbruik gebruik wordt verboden uit schrik van misbruik vergelijk met grondwettelijke vrijheid van mening in 1831 schrikreactie op bepaalde aspecten informatiemaatschappij ingevolge de mogelijkheden dataprocessing principieel verbod tot verwerking van persoonsgegevens verbod gegevenscombinatie verbod front-end verification verbod computerprofiling

schrikreactie inzetbaarheid data processing verschil met vroeger hoeveelheid snelheid bewaartermijn registratiedichtheid nauwkeurigheid toegankelijkheid onzichtbaarheid inzetbaarheid data processing

grondig gewijzigd bij wet 11 december 1998 de Belgische wet wet 8 december 1992 de oorspronkelijke wet is er gekomen om het Schengenakkoord te kunnen ondertekenen - was technisch een bijzonder slechte wet, waarvan de uitvoeringsbepalingen zo mogelijk nog slechter waren grondig gewijzigd bij wet 11 december 1998 1. “letterlijke” omzetting Richtl. nr. 1995/46 van 24 oktober 1995 2. verwerkingsbevoegdheid vervangen door informationele zelfbeschikking 3. terminologische opkuis 4. minder bevoegdheid aan Koning 5. weglating nonsensicale aspecten

B. begrippen ‘gegeven’ en ‘persoonsgegeven’ datasubject of betrokkene & toestemming derde ontvanger bestand of databank verwerking verantwoordelijke van de verwerking verwerker

1 - gegeven en persoonsgegeven 1. «persoonsgegeven» (art. 1 § 1) iedere informatie betreffende een geïdentificeerde of identificeerbare natuurlijke persoon a. gegeven - begrip - ongeacht de representatievorm b. persoonsgegeven = relatieve betekenis natuurlijke persoon (niet rechtspersonen) geïdentificeerd of identificeerbaar wel gecodeerde gegevens -traceerbaar

gegeven en persoonsgegeven c. anonieme gegevens Art. 1, 5° K.B. 13 februari 2001 5° « anonieme gegevens » : gegevens die niet met een geïdentificeerd of identificeerbaar persoon in verband kunnen worden gebracht en derhalve geen persoonsgegevens zijn; De Raad van State heeft in arrest nr. 45.218 van 10 december 1993 2 terecht verwezen naar de realiteit: gegevens zijn slechts anoniem indien uit het geheel van de voorhanden zijnde gegevens (bijv. de gemeente, de leeftijd, de kliniek, de opnameperiode) in redelijkheid geen identificatie mogelijk is (R.v.St. nr. 45.218, 10 december 1993, Vl. T. Gez. 1993-94, 281) R.v.St. nr. 45.218, 10 december 1993, Vl. T. Gez. 1993-94, 281 gegevens zijn slechts anoniem indien uit het geheel van de voorhanden zijnde gegevens (bijv. de gemeente, de leeftijd, de kliniek, de opnameperiode) in redelijkheid geen identificatie mogelijk is

2 - dramatisch personae 2. datasubject of betrokkene a. betrokkene = de persoon over wiens gegegevens het gaat b. toestemming = elke vrije, specifieke en op informatie berustende wilsuiting waarmee de betrokkene aanvaardt dat zijn persoonsgegevens worden verwerkt derde (art. 1 § 6) elke persoon die niet is: de betrokkene, de verantwoordelijke voor de verwerking, de verwerker, de personen die onder het gezag van de verantwoordelijke de gegevens verwerkt ontvanger (art. 1 § 7) de persoon aan wie de gegevens worden meegedeeld

3 - bestand 3. bestand of databank (art. 1 § 3) § 3 Onder bestand wordt verstaan elk gestructureerd geheel van persoonsgegevens die volgens bepaalde criteria toegankelijk zijn, ongeacht of dit geheel gecentraliseerd dan wel gedecentraliseerd is of verspreid op een functioneel of geografisch bepaalde wijze. verzameling gegevens geschikt voor systematische consultatie

4 - verwerking 4. verwerking begrip (art. 1 § 2) elke bestands- of databankactiviteit m.b.t. - de opbouw - het onderhoud - of het gebruik verantwoordelijke van verwerking (art. 1 § 4) hij die middelen voor de verwerking bepaalt generieke verwerking

verwerking verwerker (art. 1 § 5) § 5 Onder verwerker wordt de … persoon … verstaan die ten behoeve van de voor de verwerking verantwoordelijke persoonsgegevens verwerkt, met uitsluiting van de personen die onder rechtstreeks gezag van de verantwoordelijke voor de verwerking gemachtigd zijn om de gegevens te verwerken.

C. toepassingsgebied ratione materiae ratione loci ratione temporis

1 - ratione materiae -1 A. Uitgangspunt (art. 3 § 1) Art. 3. § 1. Deze wet is van toepassing op [a] elke geheel of gedeeltelijk geautomatiseerde verwerking van persoonsgegevens, [b] alsmede op elke niet-geautomatiseerde verwerking van persoonsgegevens die in een bestand zijn opgenomen of die bestemd zijn om daarin te worden opgenomen.

ratione materiae -2 a. manuele bestanden (niet-geautomatiseerde verwerking van persoonsgegevens die in een bestandsvorm zijn opgenomen) b. geautomatiseerde verwerking van persoonsgegevens de wet is van toepassing op elke verwerking van persoonsgegevens in bestandsvorm advies nr. 34/99 CBPL

ratione materiae -3 Advies 1999/34 De wet van 11 december 1998 bracht wijzigingen in het wettelijk kader aan. Het is niet meer noodzakelijk dat de gegegevens bewaard worden opdacht er sprake zou kunnen zijn van een verwerking … De verzameling op zich is immers een verwerking.

ratione materiae -4 B. Voorbeelden adressenbestanden, personeelsregisters, algemene rol van de rechtbanken, kredietcentrales, …. - ongeacht de inhoud primaire identificatiegegevens familie, vermogen, - ongeacht de bestemming intern vs extern - ongeacht de wijze van gebruik individuele consultatie, lijsten, commercieel - ongeacht de verantwoordelijke overheid, privé

ratione materiae -5 C. Niet op manuele dossiers data processing een manueel dossier is een verzameling van documenten en geen data verzameling Antwerpen 27 september 1995 A.J.T. 1995-96, 200 met noot J.Dumortier “’Bestand’ en ‘dossier’ in de persoonsgegevenswet”, R.W. 1995-96, 750. De omstandigheid dat appellante er niet zou in slagen aan te tonen dat het dossier dat ze wenst in te kijken een manueel bestand is, in de zin van art. 1 Wet Verwerking Persoonsgegevens heeft geen invloed op haar belang of hoedanigheid om de vordering in te stellen, evenmin als het feit dat zij een oneigenlijk gebruik wil maken van de gegevens waarvan zij kennis zou verkrijgen. Onder 'bestand', zowel bij het geautomatiseerd als bij het manueel houden ervan, dient met het oog op de toepassing van voornoemde wet verstaan te worden, het geheel van persoonsgegevens samengesteld en bewaard op logisch gestructureerde wijze met het oog op de raadpleging ervan. Een vacaturedossier bevat misschien wel bepaalde persoonsgegevens van appellante, maar bezit in wezen een occasioneel karakter, is misschien wel aangelegd op een gestructureerde en logische wijze, doch laat niet toe deze gegevens te verwerken, te wijzigen, uit te wisselen of te verspreiden of ze op een duurzame wijze te bewaren met het oog op een systematische raadpleging. DUMORTIER, J., 'Bestand' en 'dossier' in de persoonsgegevenswet, A.J.T. 1995-96, 202-203 data processing

ratione materiae -6 Cass. 16 mei 1997 R.W. 1997-98, 850 Er is slechts sprake van een bestand in de zin van de Wet Verwerking Persoonsgegevens als door de logisch gestructureerde wijze waarop een geheel van persoonsgegevens wordt samengesteld en bewaard, een systematische raadpleging ervan mogelijk is; een manueel aangelegd dossier, ook al is het mogelijks logisch gestructureerd, dat in genendele toelaat de gegevens te verwerken, te wijzigen, uit te wissen of te verspreiden, noch op een duurzame wijze te bewaren met het oog op een systematische raadpleging ervan, is geen bestand.

ratione materiae -7 D. Uitzonderingen (art. 3, § 2-6) § 2. huishoudelijke bestanden door 'natuurlijke' personen aangelegd § 3-6 niet-toepassing van bepaalde artikelen van de wet a. journalisten, kunst en literatuur b. veiligheidsdiensten c. activiteiten van gerechtelijke politie d. child focus

2 - ratione loci Ratione loci (art. 3bis) regel 1 daadwerkelijke en effectieve vestiging van de verantwoordelijke verwerker op het Belgische grondgebied regel 2 indien geen vaste vestiging in een EU-land, dan is de Belgische wetgeving van toepassing indien de verwerking gebruik maakt van een “middel” op Belgisch grondgebied anders dan voor de zuivere doorvoer

3 - ratione temporis 1. Alle bepalingen van de wet van 8 december 1992 zijn via een systeem van geleidelijkheid volledig in werking getreden op 1 juni 1996 2. De wetswijziging 11 december 1998 ingevolge de aanpassing aan de richtlijn zijn in werking getreden op 1 september 2001

D. basisregeling art. 5 - informationele zelfbeschikking persoonsgegevens mogen slechts verwerkt worden in één van de volgende gevallen algemeen verbod om persoonsgegevens te verwerken is een misdrijf (art. 39, 2°) is onrechtmatige daad REGEL UITZONDERING - in 6 gevallen - onder bepaalde voorwaarden

toegestane verwerking - 2 § 1. toegestane verwerkingen 5.1 (a) met toestemming betrokkene 5.2 (b) uitvoering overeenkomst 5.3 (c) naleving wettelijke verplichting 5.4 (d) vrijwaring vitale belangen betrokkene 5.5 (e) uitoefening openbaar gezag

toegestane verwerking - 3 § 1. toegestane verwerkingen 5.6 (f) de verwerking is noodzakelijk indien - noodzakelijk voor gerechtvaardigd belangen van verantwoordelijke verwerking - mits belangen van datasubject niet zwaarder wegen Koning kan gevallen bepalen waarin art. 5 f) niet geldt

toegestane verwerking - 4 § 2. voorwaarden verwerkingsbevoegdheid (art. 4) - eerbiediging fundamentele rechten en persoonlijke levenssfeer - voorwaarden m.b.t. gegevens gegevens wettelijk en regelmatig verkregen gegevens moeten toereikend zijn: 3° gegevens moeten nauwkeurig zijn: 4° niet langer dan noodzakelijk bewaren: 5° geen gegevens van art. 6, 7 en 8

toegestane verwerking - 5 § 2. voorwaarden verwerkingsbevoegdheid (art. 4) - voorwaarden m.b.t. de verwerking eerlijke en rechtmatige verwerking finaliteit: redelijke verwachtingen van de betrokkenen finaliteit

E. Bijzonder beschermde gegevens Er zijn regels uitgewerkt voor bijzonder beschermde gegevens. Deze gegevens mogen niet verwerkt worden Het zijn: de bijzonder gevoelige gegevens de medische gegevens de gerechtelijke gegevens

§ 1. de 5 bijzonder gevoelige gegevens (art. 6) raciale en etnische afkomst politieke opvatting godsdienstig en levensbeschouwelijke overtuiging lidmaatschap vakbond seksueel leven verbod behoudens wanneer toegestaan door wet en mits bijzondere voorwaarden a. 12 uitzondering mits schriftelijke toestemming - vitale belangen van betrokkene - leden .... b. uitzondering m.b.t. seksueel leven: parafielen

§ 2. gezondheidsgegevens (art. 7) 1. beroepsgeheim verwerking van medische gegevens art. 458 Sw: afschermen van medische gegevens als basisvoorwaarde voor de uitoefening van het medisch beroep verwerking van medische gegevens is verboden

gezondheidsgegevens 2. wat zijn medische gegevens de inhoudelijke omschrijving is uit de wet verdwenen Wet van 15 januari 1990 houdende oprichting en organisatie van een Kruispuntbank van de sociale zekerheid (B.S., 22 februari 1990) Art. 2. 7°“sociale gegevens van persoonlijke aard die de gezondheid betreffen”: alle sociale gegevens van persoonlijke aard waaruit informatie kan worden afgeleid omtrent de vroegere, huidige of toekomstige fysieke of psychische gezondheidstoestand van de natuurlijke persoon die is of kan worden geïdentificeerd, met uitzondering van de louter administratieve of boekhoudkundige gegevens betreffende de geneeskundige behandelingen of verzorging;

gezondheidsgegevens 3. verwerking van gezondheidsgegevens - principieel verbod, behoudens toegestane uitzonderingen (art. 7 § 2) behandelende geneesheer schriftelijke toestemming wetenschappelijk onderzoek ...... - onder de verantwoordelijkheid van beroepsbeoefenaar in gezondheidszorg, behoudens schriftelijke toestemming (art. 7 § 4) - bijzondere voorwaarden (art. 7 § 3)

gezondheidsgegevens 4. inzameling van gezondheidsgegevens art. 7 § 5: gezondheidsgegevens moeten bij de betrokkene worden ingezameld

§ 3. gerechtelijke gegevens-1 1. Wat zijn gerechtelijke gegevens a. geschillen voor de rechtscolleges b. verdenking, vervolging of veroordeling voor misdrijven, administratieve sancties en veiligheidsmaatregelen

gerechtelijke gegevens-2 2. verwerking van gerechtelijke gegevens a. principieel verbod b. uitzonderingen voor het gerecht door de wet eigen geschillen advocaten wetenschappelijk onderzoek c. bijzondere voorwaarden (art. 8 § 4)

F. Rechten data-subject 1. Openheid informatie art. 9 toegang rechtstreeks art. 10 toegang onrechtstreeks art. 13 2. Correctierecht 3. Verzet tegen verwerking art. 12 § 1 lid 2-4 4. Rechtspleging art. 14 5. Objectieve aansprakelijkheid art. 15bis samengebracht in Hoofdstuk III. Rechten van de betrokkene

§ 1. informatie-1 wanneer indien de gegevens bij betrokkene worden verkregen op het moment van de verkrijging in de andere gevallen - op het moment van de registratie - wanneer de mededeling aan derden wordt overwogen, op het moment van de eerste mededeling inhoud informatie verantwoordelijke voor verwerking doeleinde verwerking recht op verzet bij direct mailing ontvangers, recht op toegang, informatie over het al dan niet verplicht beantwoorden ...

informatie-2 vrijstelling van informatieverstrekking (art. 9 § 3) wanneer kennisgeving niet kan of onredelijk moeilijk is zoals bij statistische doeleinden ... registratie geschiedt bij toepassing van wet overgangsbepaling: indien de eerste mededeling reeds geschiedde vóór de inwerkingtreding van deze wet, moet de mededeling geschieden binnen de drie jaar na inwerkingtreding van deze wet.

rechtstreekse toegang: art. 10 het recht van kennisname bestaan verwerking doeleinden verwerking categrie van gegevens aan wie de gegegevens worden verstrekt

§ 2. toegang-2  voorwaarden om toegang te krijgen identificatie binnen 45 dagen na verloop redelijke termijn na een eerste aanvraag eerbiediging privacy van derden Koning kan nadere regels stellen  inzage gezondheidsgegevens (§ 2)

onrechtstreekse toegang: art. 13 wat inzage via CBPL wanneer persoonsgegevens art. 3 § 3-4-5- 6 journalisten, veiligheid, politie, child focus hoe identificatie & verzoek. CBPL deelt mee dat de verificatie is gebeurd. Meer informatie kan alleen m.b.t. gegevens ingevolge identiteitscontrole door politiediensten

§ 3. correctie en verzet (art. 12) a. correctierecht wat subjectief recht tot herstel fouten vs. appreciatie hoe verzoek b. procedure schriftelijk verzoek binnen de maand antwoord aan verzoeker verwittiging vroegere ontvangers informatie toekomstige ontvangers (art. 15)

correctie en verzet c. verzet tegen verwerking wat subjectief recht om in bepaalde gevallen niet verwerkt te worden geval - incorrecte verwerking (art. 12 § 1 lid 5) - direct marketing: kosteloos, zonder motivering (art. 12 § 1 lid 3) - zwaarwichtige reden bijzondere situatie van datasubject mag niet ingeroepen worden - bij overeenkomst (art. 5.b) - bij wettelijk verplchte verwerking (art. 5.c) -- Robinsonlijst --

§ 4. Rechtsbescherming (art. 14) geëigende rechtspleging voorzitter rechtbank eerste aanleg zetelend zoals in kort geding woonplaats data-subject een verzoekschrift op tegenspraak bij aangetekende brief uitvoerbaar bij voorraad

§ 5. Schadevergoeding (art. 15bis) invoering objectieve aansprakelijkheid: bij schade door een optreden strijdig met de wet is verantwoordelijke voor verwerking aansprakelijk, behoudens wanneer hij bewijst dat de fout hem niet kan worden toegerekend

G. Verplichtingen verwerking A. Voorafgaande registratieverplichting (art. 17) B. Algemene verplichtingen (art. 16) C. Verplichtingen t.a.v. het personeel D. Keuze verwerker

§ 1. registratie-1 De verantwoordelijke voor de verwerking moet vóór elke verwerking aangifte doen bij de CBPL

registratie-2 1. bestand der bestanden de CBPL wordt belast met de oprichting van het "bestand der bestanden", d.z.w. een bestand waarin al de verwerkingen worden geregistreerd dit bestand is openbaar 2. verplichte aanmelding in de regel moet elke verwerking van persoonsgegevens aangemeld worden aan de CBPL

registratie-3 3. Welke verwerkingen moeten aangemeld worden? a. geheel of gedeeltelijk geautomatiseerde verwerking b. manuele bestanden enkel na beslissing CBPL c. niet een register dat door de wet ... is ingericht als voorlichting voor het publiek

registratie-4 4. Regels a. door verantwoordelijke vóór verwerking b. één aangifte voor elke generieke verwerking (art. 17 § 5) c. de aangifte omvat gegevens vermeld in art. 17 § 3, 1-12 d. CBPL kan formulier vastleggen e. kostprijs f. einde van de verwerking (§ 7) 5. Vrijstelling: Koning kan vrijstelling verlenen

§ 2. algemene verplichtingen De verantwoordelijke van de verwerking staat in voor 1. juistheid van de gegevens (art. 16 § 2,1°) 2. controleren dat programma’s in overeenstemming zijn met registratie (art. 16 § 2, 4°) 3. voldoende beveiligingsniveau (art. 16 § 4) 4. “aangestelde voor gegevensbescherming” voor gegevens met specifiek risico (art. 17 bis)

§ 3. personeel de verantwoordelijke van de verwerking staat er voor in: 1. dat alleen verantwoorde toegang tot de data gegarandeerd wordt (art. 16 § 2, 2°) 2. dat het personeel door opleiding een autonome kennis verwerft van de WVP (art. 16 § 2, 3°) 3. dat verwerking alleen geschiedt in opdracht van verantwoordelijke (art. 16 § 3)

H. Transborder flow 1. Inter-EU vrij 2. Buiten EU: art. 21-22 a. Mag alleen indien het derde land een passende bescherming garandeert. De Koning kan de uitvoer verbieden b. Ten aanzien van derde landen die geen passende bescherming bieden, mogen geen gegevens worden uitgevoerd, behoudens met toestemming

I. handhaving Commissie Bescherming Persoonlijke Levenssfeer - CBPL aard onafhankelijke commissie bij de Kamer van volksvertegenwoordigers samenstelling 8 leden, waarbij voorzitter (magistraat) en ondervoorzitter voor 6 jaar, 4N/4F door Kamer van volksvertegenwoordigers 8 plaatsvervangers voorzitter is voltijds mandaat

CBPL taken bestand der bestanden (art. 18) sectorale comités adviezen (art. 29) aanbevelingen (art. 30) onderzoek van klachten (art. 31) zaak aanhangig maken sectorale comités eigen dotatie

handhaving-2 B. strafrechtelijke bepalingen kleine boete 100-20.000,-€ (art. 38) vb. betwist karakter niet meedelen (art. 15) grote boete 100-100.000,-€ (art. 39) publicatie van de veroordeling (art. 40) verbod van beheer (art. 41 § 2) gevangenisstraf bij herhaling: 3 m-2j (art. 41 § 3) verbeurdverklaring C. voorzitter van de rechtbank

J. bijzondere problemen a. dossier b. onrechtstreekse gegevens c. persoonsgegevens opgenomen n.a.v. andere registratie inhoudelijke problemen toepassingsproblemen a. journalisten en artiesten b. zwarte lijsten, fraudebestanden c. rechtspraakdatabanken d. camerabewaking e. wetenschappelijk onderzoek

A1 - dossiers belang onderscheid: data - dossier foliodossiers - elektronische dossiers dossierontsluitingssystemen

A2 - onrechtstreeks gegeven CBPL - advies K.B. m.b.t. art. 6 WVP (oud) onrechtstreekse gegevens zijn gegevens waaruit het gevoelige karakter niet zonder meer kan afgeleid worden, ook niet in verband met de verwerking waarin ze zijn opgenomen. Hoogstens kan men uit deze gegevens een bepaalde aanwijzing in de richting van één of ander kenmerk zien verschil tussen (1) gegeven en (2) kennis opgedaan uit gegevens

A3 - andere registratie advocaten, notarissen, … verwerken noodzakelijk in bestanden van hun eigen clienteel persoonsgegevens van hun tegenpartijen, getuigen, derden, enz. waarmee ze geen contact kunnen opnemen krachtens hun deontolgische code

B1 - journalist - artiest

B2 - fraudebestanden

C3 - rechtspraakdatabank vraag 1 valt jurisprudentiedatabank onder de WVP? persoonsgegevens in bestandsvorm vraag 2 zijn het gerechtelijke gegevens? ja, dus principieel verwerkingsverbod uitzondering vraag 3 is er een aangifteverplichting? vraag 4 is er een verwittiging vereist bij eerste verwerking? vraag 5 is er een recht op verzet tegen verwerking? vraag 6 is er inzage en correctierecht? K.B. 7 juli 1997 betreffende de publicatie van de arresten van de Raad van State, B.S. 8 augustus 1997

C4 - camera-bewaking A. Typologie B. Sectorale invulling C. Regeling

typologie & het belang van een typologie camera-typologie typologie & het belang van een typologie 1. al dan niet opnemen van gesprekken (casino's, telewerk) 2. technische uitvoering: opslaan of niet opslaan van beelden, digitaal/analoog, permanent opnemen of niet … 3. voor privaat gebruik of niet 4. verwerking door media: journalistiek, artistiek, recreatief, … 5. video-toezicht voor bescherming van goederen en personen

camera-sectoraal 1. Op de werkplaats cao nr. 68 NAR dd. 16 juni 1998 2. Wegverkeer art. 62 en 62bis Wegverkeerwet

Eerste advies nr. 14/95 van 7 juni 1995 CBPL camera-regeling Eerste advies nr. 14/95 van 7 juni 1995 CBPL «Het gebruikte systeem van registratie moet de registratie en de bewaring van gegevens mogelijk maken waardoor de identificatie van een natuurlijk persoon mogelijk wordt, volgens een logisch gestructureerde wijze met het oog op systematische consultatie» Tweede advies nr. 34/99 van 13 december 1999 CBPL «Het begrip "verwerking van beelden" strekt zich … uit tot elk opnamesysteem, analoog of numeriek, al dan niet onderbroken, met of zonder bewaring van deze opnames, op welke drager dan ook.» een in elk opzicht bedenkelijk advies ….

V. CONCLUSIE Privacy vrucht van democratische samenleving ontwikkeld in solidariteit - consecratie van het individualisme door afbraak sociaal cement door verbergen anti-sociaal gedrag + de ruimte om zichzelf waar te maken