Clarine van Ommeren Stichting Lezen & Schrijven Herkennen en doorverwijzen Clarine van Ommeren Stichting Lezen & Schrijven Dinsdag 29 januari 2013, Gemeente Hilversum

Programma Wat is laaggeletterdheid? Belang van herkennen en doorverwijzen Hoe herken je laaggeletterdheid? Wat kun jij betekenen voor een laaggeletterde? Aan de slag!

Doel Wat we hopen dat u weet na deze presentatie Laaggeletterdheid komt vaker voor dan u denkt, ook bij mensen van wie u het niet verwacht. Er zijn mogelijkheden voor scholing. U kunt een belangrijke rol vervullen als doorverwijzer.

Brainstorm Wat weet u al van laaggeletterdheid?

Wat is laaggeletterdheid? Hoeveel procent van de woorden van een tekst moet je begrijpen om die tekst te kunnen begrijpen? A. 60% B. 70% C. 90% Bron:www.makkelijklezen.nl 5

Optie A 60% Binnen ons - moeten regelmatig- van de – de andere – worden. - , zoals de - , nemen die zware - van – over. Om te voor je - - en die van de – die je onderweg -, zijn er – gemaakt voor het - . De meest - interne - zijn: • Kijk - voor - • - geen - op de - of - • Zet - - met - van -.

Optie B 70% Binnen ons - moeten regelmatig- van de ene – de andere - -worden. - , zoals de - , nemen die zware – van ons over. Om te zorgen voor je - - en die – van de - die je onderweg - , zijn er – gemaakt voor het gebruik . De meest belangrijke interne – zijn: • Kijk uit voor – • - geen - op de - of - • Zet - vast met - van -.

Optie C 90% Binnen ons gebouw moeten regelmatig - van de ene naar de andere plek vervoerd worden. - , zoals de palletwagen, nemen die zware last van ons over. Om te zorgen voor je eigen - en die van de mensen die je onderweg tegenkomt , zijn er afspraken gemaakt voor het gebruik . De meest belangrijke interne - zijn: • Kijk uit voor - . • Vervoer geen personen op de palletwagen of heftruck. • Zet - vast met behulp van - .

100% Binnen ons gebouw moeten regelmatig spullen van de ene naar de andere plek vervoerd worden. Transportmiddelen, zoals de palletwagen, nemen die zware last van ons over. Om te zorgen voor je eigen veiligheid en die van de mensen die je onderweg tegenkomt, zijn er afspraken gemaakt voor het gebruik. De meest belangrijke interne verkeersregels zijn: • Kijk uit voor voetgangers. • Vervoer geen personen op de palletwagen of heftruck. • Zet materiaal vast met behulp van banden.

Wat is laaggeletterdheid? Iemand is laaggeletterd als hij/zij niet in staat is gedrukte of geschreven informatie te gebruiken om: Te functioneren in de samenleving Te functioneren op de werkplek Eigen doelstellingen te realiseren Eigen kennis en ontwikkeling te realiseren

Wat is laaggeletterheid?

Stichting Lezen & Schrijven initiatief van H.K.H. Prinses Laurentien Doel: het voorkomen en verminderen van laaggeletterdheid op zowel korte als lange termijn. 12

Het leven van Lisa http://www.vimeo.com/29490613

Hoeveel % van de volwassen Nederlanders is laaggeletterd? B: 6% *Bron: ALL-onderzoek, 2008 Toelichten dat de 10% van de beroepsbevolking is (16-65 jaar). Verschillen in regio’s.

Hoeveel % van de laaggeletterden is autochtoon? A: meer dan 60% B: minder dan 60% *Bron: ALL-onderzoek, 2008 We denken dat laaggeletterdheid een allochtonen probleem is. Dit is niet waar als we kijken naar de landelijke cijfers. We verwachten niet van geboren en getogen Nederlanders dat zij moeite hebben met taal. Onder deze groep is taboe groter.

Hoeveel % van de volwassen in Hilversum is laaggeletterd? B: 13% Dat zijn ongeveer 8.400 inwoners tussen de 18 en 74 jaar.

Hoeveel % van de laaggeletterden werkt? B: 50% *Bron: ALL-onderzoek, 2008 Nog een verrassend cijfer. Veel laaggeletterden werken. Vaak in zorg en welzijn, horeca, schoonmaaksector. Het gaat dus zeker niet alleen om de kinderopvang waar taalproblemen zijn. Denk aan ziekenhuizen, Coca Cola, Hema, KLM, allemaal bedrijven waar laaggeletterde werknemers gesignaleerd zijn en die gestart zijn met dit probleem aan te pakken.

A: 15% B: 25% Hoeveel kinderen verlaten de basisschool met een leesachterstand van 2 jaar? A: 15% B: 25% *Bron: Onderwijsinspectie, 2006. Een bekend cijfer misschien voor jullie. Het is wel een kerncijfer voor de kinderopvang. Want hierin kan de kinderopvang veel betekenen, zowel voorschools als naschools.

Kinderen die 15 minuten lezen per dag, lezen per jaar: A: +/- 56.000 woorden B: +/- 1.146.000 woorden *Bron: Vernooy, Stichting Lezen, 2008. Dit onvoorstelbaar hoge aantal woorden maakt duidelijk dat we door geringe inspanning zoveel taal kunnen stimuleren. Als stichting is onze leuze dan ook: lees 15 minuten (voor).

Feiten & Cijfers 1,5 miljoen volwassenen in Nederland (leeftijd 16-74 jaar) zijn laaggeletterd 13% van de volwassenen 2/3 is autochtoon 20% van de ouderen (56-65 jaar) 6% van de werkende bevolking is laaggeletterd Gemeente Hilversum ook 13%...ongeveer 8500 inwoners tussen de 18 en 65jaar

Kinderen & Jongeren 25% verlaat groep 8 met leesachterstand van 2 jaar 42% van de kinderen leest nooit thuis 24% VMBO brugklassers kunnen lesboeken niet lezen 15% van de 15-jarigen kan onvoldoende lezen 20% van de jongeren in het MBO niveau 1 en 2 kan onvoldoende lezen, schrijven en rekenen.

Oorzaken Thuissituatie en sociale omgeving Het onderwijs Opgroeien in een ‘taalarme omgeving’ Bij ouderen: vroeg werken vanwege financiële situatie Als thuis een andere taal wordt gesproken Het onderwijs Onvoldoende aandacht en begeleiding op school Weinig opleiding (bijv. ziekte, lichamelijke handicap, spijbelen, voortijdig schoolverlaten, reizend bestaan) Individuele factoren Algemene leer- en gedragsproblemen Concentratiestoornis Taalzwakte en dyslexie Vaardigheid waarbij ‘Use it or lose it” geldt Nooit één enkele oorzaak

Gevolgen laaggeletterdheid Veiligheid, angst, schaamte Zelfvertrouwen Sociale vaardigheden, sociaal redzaamheid Weinig mobiliteit, weinig participerend Meer kans op ziekten, ongevallen Minder kansen benutten

Opdracht Bespreek in 3 minuten met uw buurvrouw/man hoe u een laaggeletterde zou kunnen herkennen .

Signalen Vergeet afspraken Vult geen formulieren in Neemt formulieren mee naar huis Stelt vragen terwijl die schriftelijk al zijn uitgereikt Stuurt geen e-mails Beweegt ogen niet over tekst of formulier Moeite met formuleren van vragen of eigen mening Verzoekt herhaaldelijk om instructies

Herkennen Wees alert op ‘smoezen’ “Sorry, ik ben mijn bril vergeten.” “Oh, ik dacht dat de afspraak morgen was.” “Ik schrijf zo onleesbaar, doet u dat maar voor me.” “Dat formulier vul ik thuis wel in.”

Film over taalambassadeurs LSFA: Lezen & Schrijven Film Awards

Pauze

Wat kunt u doen? Maak het bespreekbaar Verwijs door Aan de slag!

Opdracht Bespreek in 3 minuten met uw buurvrouw/man hoe u een laaggeletterde zou kunnen aanspreken op zijn/haar geletterdheid. .

Maak het bespreekbaar Vraag door na signalering: “Vindt u het misschien moeilijk om het formulier in te vullen? Omdat u moeite heeft met schrijven?” “Heeft u moeite met het lezen van de formulieren en brieven?” Vraag door nadat iemand aangeeft moeite te hebben met lezen en schrijven: “Wat vindt u ervan dat u moeite heeft met lezen en schrijven?” “Zou u beter willen lezen en schrijven?”

Doorverwijzen Leidraad Stel de betreffende persoon op zijn gemak Normaliseer het probleem Informeer over oplossingen Help bij aanmelden voor een cursus Kom er in latere gesprekken op terug Verwijs door naar 0800-023 44 44 een ROC in de buurt: zie volgende sheet Zelfstandig oefenmateriaal www.oefenen.nl

Gegevens ROC van AGV (lokatie Hilversum) Het adres is: MBO College Hilversum Roc van Amsterdam Gooi en Vechtstreek Arena 301 1213 NW Hilversum Op maandag- en woensdagavond geven we les aan NT1 (Nederlands voor Nederlanders) deelnemers. Overdag en mogelijk ook nog 's avonds worden er NT2 lessen gegeven (Nederlands is niet de moedertaal, maar de tweede taal). Bij de receptie (035-6892000) kan men vragen naar de administratie van de afdeling Educatie. Het is ook mogelijk om meteen naar de administratie te bellen (035-6892011), dan worden de gegevens doorgestuurd.

Wat kunt u doen? Deel herkenningswijzers uit. Doorloop samen met uw collega’s de e-learningmodule. Plaats de displays op uw balie/bureau. Schrijf een stukje in het personeelsblad. Ga een gesprek aan met collega’s, hebben zij wel eens te maken gehad met laaggeletterden?

Week van de Alfabetisering Thema: boek je toekomst Dit jaar van zondag 8 tot en met zaterdag 14 september 2013 Organiseer een activiteit en doe inspiratie op voor een activiteit via onze website: www.weekvandealfabetisering.nl Uitleg: door te leren lezen en schrijven word je gelukkiger, je kan mee doen, je wordt onafhankelijk. Je boekt een toekomst voor jezelf en voor anderen.

E-learning module

Contact Stichting Lezen & Schrijven Clarine van Ommeren Themamedewerker clarine@lezenenschrijven.nl 06-3444 9656 Matthijs van Kampen Themamanager Gemeenten matthijs@lezenenschrijven.nl 06- 46 09 6343

Vragen?