Universiteitstraat 4, B-9000 Gent, België - T +32 (0) , F +32 (0) Neil Paterson – Materiële detentiecondities en strafuitvoering – Update in de Criminologie – 11 februari 2010 Verschillen in materiële detentiecondities en strafuitvoeringsrecht – Een probleem voor de Europese Unie ? Neil Paterson 11 februari

Universiteitstraat 4, B-9000 Gent, België - T +32 (0) , F +32 (0) Neil Paterson – Materiële detentiecondities en strafuitvoering – Update in de Criminologie – 11 februari 2010 Achtergrond › Verslag van Amsterdam › Ruimte van vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid › Uitbreiding van de EU acquis – kaderbesluiten › Bedoelde en onbedoelde gevolgen 2

Universiteitstraat 4, B-9000 Gent, België - T +32 (0) , F +32 (0) Neil Paterson – Materiële detentiecondities en strafuitvoering – Update in de Criminologie – 11 februari Raad van Europa - Detentiecondities en Strafuitvoering › Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden – artikels 3, 5, 6 en 8 (1950) › Verdrag tot bescherming van foltering en onmenselijke of degraderende behandeling of bestraffing (1987) – CPT, landbezoeken en verslagen › Aanbeveling betreffende buitenlandse gevangenen (1984) › Verdrag inzake de overdracht van veroordeelde personen (1983) – in meeste gevallen: toestemming van de gevangene, beslissingsstaat en tenuitvoerleggingsstaat is nodig › Europese Gevangenis Maatregelen (2006)

Universiteitstraat 4, B-9000 Gent, België - T +32 (0) , F +32 (0) Neil Paterson – Materiële detentiecondities en strafuitvoering – Update in de Criminologie – 11 februari Zorgen over detentiecondities › ECTP landverslagen – overbevolking, afwezigheid van werk, onderwijs, rehabilitatie, gezondheidzorg › ECtHR jurisprudentie - Peers v. Griekenland (2001), Kalashnikov v. Rusland (2003) – gevangenis overbevolking/artikel 3, - Messina v. Italië (2000) – beperkte toegang tot bezoeken/artikel 8, - Napier v. Schotse ministers – toegang tot sanitaire faciliteiten/artikel 3

Universiteitstraat 4, B-9000 Gent, België - T +32 (0) , F +32 (0) Neil Paterson – Materiële detentiecondities en strafuitvoering – Update in de Criminologie – 11 februari Buitenlandse Gevangenen - Hoeveel ? › European Sourcebook of Crime and Criminal Justice Statistics (2006) – 18% van gevangenen binnen de EU › Van Kalmthout et al (2007) – 100,000 “buitenlandse” gevangenen binnen de EU (waaronder: EU + niet EU burgers, veroordeeld en onveroordeelde gedetineerden, asielzoekers en illegale migranten) › 23,000 EU burgers in buitenlandse gevangenissen › Grote meerderheid in andere EU landen

Universiteitstraat 4, B-9000 Gent, België - T +32 (0) , F +32 (0) Neil Paterson – Materiële detentiecondities en strafuitvoering – Update in de Criminologie – 11 februari 2010 Buitenlandse Gevangenen – Bepaalde Problemen › Minder of geen bezoeken in vergelijking met nationale gevangenen › Beperking van taalgebruik – brieven, telefoontjes › Beperkte toegang – werk, onderwijs, rehabilitatie › Slechte kwaliteit van wettelijk advies › Afwezigheid van nazorg › Weinig gebruik van internationale rechtsinstrumenten betreffende overdracht 6

Universiteitstraat 4, B-9000 Gent, België - T +32 (0) , F +32 (0) Neil Paterson – Materiële detentiecondities en strafuitvoering – Update in de Criminologie – 11 februari 2010 Wederzijdse Erkenning › Tampere – principe van wederzijdse erkenning als fundament van de gerechtelijke samenwerking van de EU › 2000 – Het programma van maatregelen om wederzijdse erkenning uit te voeren in criminele zaken stelt dat het wederzijdse erkenningsproces :- - samenwerking tussen lidstaten versterkt - bescherming van individuele rechten verbetert - de rehabilitatie van misdaders verbetert - wettelijke zekerheid in de EU versterkt 7

Universiteitstraat 4, B-9000 Gent, België - T +32 (0) , F +32 (0) Neil Paterson – Materiële detentiecondities en strafuitvoering – Update in de Criminologie – 11 februari 2010 Wederzijdse Erkenning (WE) › WE veronderstelt vertrouwen in de strafrechtsystemen van lidstaten gebaseerd op een gedeelde verplichting tot…“respect voor de mensenrechten, fundamentele vrijheden en de rechtsstaat.” › 2004 – Den Haag programma - Prioriteit binnen het kader van het algemene WE programma prioriteit aan maatregelen betreffende gevangenisstraffen of andere (alternatieve) sancties 8

Universiteitstraat 4, B-9000 Gent, België - T +32 (0) , F +32 (0) Neil Paterson – Materiële detentiecondities en strafuitvoering – Update in de Criminologie – 11 februari 2010 Relevante EU Kaderbesluiten › EU Kaderbesluit betreffende het Europees aanhoudingsbevel en de procedures van overlevering tussen de lidstaten (2002) › EU Kaderbesluit inzake de toepassing van het beginsel van de wederzijdse erkenning op strafvonnissen waarbij vrijheidsstraffen of tot vrijheidsbeneming strekkende maatregelen zijn opgelegd, met het oog op de tenuitvoerlegging ervan in de Europese Unie (2008) › EU Kaderbesluit inzake de toepassing van het beginsel van de wederzijdse erkenning op vonnissen en proeftijdbeslissingen met het oog op het toezicht op proeftijdvoorwaarden en alternatieve straffen (2008) 9

Universiteitstraat 4, B-9000 Gent, België - T +32 (0) , F +32 (0) Neil Paterson – Materiële detentiecondities en strafuitvoering – Update in de Criminologie – 11 februari 2010 Het Europees Aanhoudingsbevel › Ontworpen om lange uitleveringsprocedures te vervangen › Uitgesproken door een nationaal hof voor › iedereen die beschuldigd is van een misdrijf voor een gevangenisstraf van meer dan 12 maanden › voor iedereen die veroordeeld is tot een gevangenisstraf van meer dan 4 maanden - clausule 2.1 › Voor 32 specifieke misdaadtypes is het concept van dubbele strafbaarheid niet meer van toepassing – clausule

Universiteitstraat 4, B-9000 Gent, België - T +32 (0) , F +32 (0) Neil Paterson – Materiële detentiecondities en strafuitvoering – Update in de Criminologie – 11 februari 2010 Het Europees Aanhoudingsbevel › Individuen kunnen teruggegeven worden aan hun staat van oorsprong voor vervolging of bestraffing - inleiding, artikel 5 › Mechanisme is gebaseerd op een hoog niveau van vertrouwen tussen Lidstaten - inleiding, artikel 10 › Niemand zou moeten verdreven of uitgeleverd worden aan een Staat waar er een ernstig risico van (...) onmenselijke of degraderende behandeling of bestraffing is - inleiding, artikel 13 11

Universiteitstraat 4, B-9000 Gent, België - T +32 (0) , F +32 (0) Neil Paterson – Materiële detentiecondities en strafuitvoering – Update in de Criminologie – 11 februari 2010 Wederzijdse erkenning – gevangenisstraffen › Overdracht van strafuitvoering van één EU- lidstaat aan een andere mits procedurebeschermingen worden nageleefd › Modewoorden - sociale rehabilitatie en succesvolle re-integratie 12

Universiteitstraat 4, B-9000 Gent, België - T +32 (0) , F +32 (0) Neil Paterson – Materiële detentiecondities en strafuitvoering – Update in de Criminologie – 11 februari 2010 Wederzijdse erkenning – gevangenisstraffen Dus:- › De strafuitvoering in de tenuitvoerleggingsstaat zou de mogelijkheid van sociale rehabilitatie van de veroordeelde persoon moeten verbeteren - inleiding, artikel 9, clausule 3.1 › De lidstaten moeten maatregelen goedkeuren waardoor zij kunnen besluiten of de overdracht de sociale rehabilitatie van de veroordeelde persoon zal verbeteren – clausules 4.2/4.6 13

Universiteitstraat 4, B-9000 Gent, België - T +32 (0) , F +32 (0) Neil Paterson – Materiële detentiecondities en strafuitvoering – Update in de Criminologie – 11 februari 2010 Wederzijdse erkenning – gevangenisstraffen › De tenuitvoerleggingsstaat kan een straf aanpassen, erkenning of uitvoering weigeren als het aspecten bevat die niet kunnen worden uitgevoerd in diens rechtssysteem – clausules 8.2/8.3 en 9.1 (k)… - aanpassing volgens sanctie voor een gelijkaardig misdrijf - onverenigbaarheden betreffende duur en aard - psychiatrische/gezondheidszorgmaatregel 14

Universiteitstraat 4, B-9000 Gent, België - T +32 (0) , F +32 (0) Neil Paterson – Materiële detentiecondities en strafuitvoering – Update in de Criminologie – 11 februari 2010 Wederzijdse erkenning – gevangenisstraffen › Overdracht kan gebeuren zonder toestemming van de gevangene, clausule nieuwe beleidskeuze › Lager niveau van bescherming van mensenrechten in vergelijking met KB EAB › Voorwaardelijke of vervroegde vrijlating – mogelijk terugtrekkingscertificaat als wet betreffende vervroegde of voorwaardelijke vrijlating in tenuitvoerleggingsstaat onbevredigend is voor beslissingsstaat – clausule

Universiteitstraat 4, B-9000 Gent, België - T +32 (0) , F +32 (0) Neil Paterson – Materiële detentiecondities en strafuitvoering – Update in de Criminologie – 11 februari 2010 Problemen… › Alle bovenstaande kwesties veronderstellen kennis van gevangenisregimes in de respectievelijke lidstaten naast objectieve criteria waarop beslissingen kunnen worden gebaseerd › In de praktijk worden waarschijnlijk een aantal problemen duidelijk… 16

Universiteitstraat 4, B-9000 Gent, België - T +32 (0) , F +32 (0) Neil Paterson – Materiële detentiecondities en strafuitvoering – Update in de Criminologie – 11 februari 2010 Problemen… 1. Aanzienlijke verschillen bestaan in de wetgeving van Lidstaten met betrekking tot gevangenisstraffen – bvb:- - strafuitvoeringsmodaliteiten – elektronisch toezicht: onafhankelijke sanctie of enkel modaliteit, weekend gevangenisstraf enz. - materiële detentiecondities – wettelijke positie van de gevangene, toegang en kwaliteit van gezondheidszorg, tuchtprocedure 17

Universiteitstraat 4, B-9000 Gent, België - T +32 (0) , F +32 (0) Neil Paterson – Materiële detentiecondities en strafuitvoering – Update in de Criminologie – 11 februari 2010 Problemen… - Maatregelen betreffende voorwaardelijke of vervroegde vrijlating - Moeilijk om gelijkwaardigheid te bepalen vooral in het geval van gebrek aan dubbele strafbaarheid - Zwaardere straffen zijn niet toegelaten (dus is een standaard straftarief nodig?) 18

Universiteitstraat 4, B-9000 Gent, België - T +32 (0) , F +32 (0) Neil Paterson – Materiële detentiecondities en strafuitvoering – Update in de Criminologie – 11 februari 2010 Problemen… 2. Beslissingsstaten hebben onvoldoende informatie betreffende het rechtssysteem van een tenuitvoerleggingsstaat om een overdrachtbeslissing te nemen 3. Er is voldoende informatie maar deze toont aan dat het gevangenisregime van de tenuitvoerleggingsstaat zorgwekkend is 4. Deze tekortkomingen ondermijnen rehabilitatie en de verplichting tot respect voor mensenrechten die eigen is aan het wederzijdse erkenningproces 19

Universiteitstraat 4, B-9000 Gent, België - T +32 (0) , F +32 (0) Neil Paterson – Materiële detentiecondities en strafuitvoering – Update in de Criminologie – 11 februari 2010 Problemen… 5. Overdracht zonder toestemming van de gevangene strookt niet met de verplichting om de bescherming van individuele rechten te verbeteren 6. Alle bovengenoemde problemen hebben een negatieve invloed op gerechtelijk vertrouwen, wederzijdse erkenning van vonnissen en het bredere wederzijdse erkenningproces 20

Universiteitstraat 4, B-9000 Gent, België - T +32 (0) , F +32 (0) Neil Paterson – Materiële detentiecondities en strafuitvoering – Update in de Criminologie – 11 februari 2010 Besluit › Significante verschillen in detentiecondities en de wetgeving van lidstaten betreffende gevangenisstraffen › Dit kan het goede functioneren van de ruimte van vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid ondermijnen › Grondig onderzoek is nodig over de omvang en aard van deze verschillen › Nieuwe EU maatregelen met betrekking tot detentiecondities en gevangenisstraffen zijn waarschijnlijk vereist › Deze maatregelen moeten op bewijs gebaseerd zijn 21