Vraag de leerlingen om tijdens de lessen aantekeningen te maken. De aantekeningen helpen om straks een verbeterplan te maken en te onderbouwen. Stel groepjes van vier leerlingen samen. Deze groepjes werken de hele dag samen.

Wat is er aan de hand? http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20080701_broeikaseffect02 Dit 6 minuten durende filmpje geeft de inhoudelijke onderbouwing voor alle acties rond energiebesparing. Voor leerlingen die nog weinig bekend zijn met het begrip broeikaseffect is het best ingewikkeld. Daarom is het goed om de inhoud van het filmpje na te laten vertellen en hun verhaal waar nodig bij te stellen en aan te vullen. Ook al begrijpen kinderen het nog niet helemaal, het centrale begrip wordt wel duidelijk: dat de aarde opwarmt door de verbranding van fossiele brandstoffen en dat je daar wat aan kunt doen.

Goed nieuws: JIJ kunt verschil maken! Wat kunnen we doen? Het gaat er niet om wie er schuldig is. Het belangrijkste is: vandaag ga JIJ meedenken aan een plan om minder energie te gebruiken.

Target Onze school gaat een steentje bijdragen! De uitdaging: krijg met de hele school de energierekening omlaag! De directie en docenten ondersteunen jullie plannen.

The earth provides enough to satisfy everyone’s need but not everyone’s greed Mahatma Gandhi Bron: http://methodofsolutions.com Wie kan dit vertalen? (De aarde heeft genoeg voor ieders behoefte, maar niet voor ieders hebzucht.) Wat bedoelt Gandhi daar mee?

Filmpje Hoe krijg je het energieverbruik omlaag? Er zijn slimme en minder slimme ideeen. http://youtu.be/9E8_NEtkCMw Wij zoeken vandaag naar slimme ideeen!!!

Introductie Bij het thema WATER ga je werken aan een plan om minder water te verbruiken. Bron: www.kraanwateruniversiteit.nl Nederland heeft het schoonste kraanwater van Europa. De Nederlandse kennis op dit gebied is groot en de richtlijnen voor schoon kraanwater zijn strenger dan in andere landen. Het oppompen en vervoeren van schoon drinkwater kost energie. Ook het zuiveren van afvalwater kost energie. Voor drinkwater zijn waterwingebieden nodig. Door water op te pompen, daalt het grondwater en verdroogt de natuur. Door vervuiling wordt het steeds lastiger om voldoende schoon drinkwater te maken.

Niet alleen minder water uit je eigen kraan… …maar ook minder water aan de andere kant van de wereldbol. De aardoppervlakte bestaat voor ongeveer 70% uit water, 3% hiervan is zoetwater. Slechts een klein gedeelte van die 3% is geschikt en beschikbaar voor consumptie. Als mensen meer water aan een ecosysteem onttrekken dan aangevoerd wordt, heeft dit desastreuze gevolgen. Een voorbeeld is het Aralmeer. Voor de productie van katoen is de afgelopen decennia zoveel water aan de water aanvoerende rivieren onttrokken dat in 2007 nog maar 10% van het oorspronkelijke meer over was.

Direct waterverbruik Direct waterverbruik is water dat je drinkt, water voor koken, voor wassen, douchen en schoonmaken, tanden poetsen, handen wassen en water voor het doorspoelen van de wc. Hoeveel spoel je door de wc? Bekijk het filmpje: http://youtu.be/_UOnxobcd3I

Indirect waterverbruik We verbruiken veel meer water dan we denken. JOUW indirecte waterverbruik geeft problemen op andere plekken op de wereld. Hoe zit dat? Bekijk dit filmpje: http://youtu.be/iBNGIe2PUsE Vergeet niet om aantekeningen te maken. Later krijg je vragen over het filmpje.

Indirect waterverbruik Hoeveel water is nodig voor 1 kilo kip? Hoe zit dat? (Er is drinkwater nodig voor de kip, maar vooral ook water om het voer van de kip te verbouwen.) De watervoetafdruk is het totale volume aan zoet water dat nodig is voor de productie van voedsel of goederen, over het hele fabricatieproces. Bron: www.watervoetafdruk.org

Vraag Met welke producten zou je op school het indirecte waterverbruik kunnen verlagen? Hoeveel koffie wordt er door docenten gedronken? Zijn er automaten met frisdrank in het schoolgebouw? Voor suiker is al gauw 1000 liter water per kilo nodig voor irrigatie van suikerbieten of rietsuiker. De watervoetafdruk voor de halve liter petfles Coca-Cola is 36,3 liter. Het grootste gedeelte daarvan komt van de productie van suikerbiet in Nederland. De Nederlandse suikerbiet is zuiniger in watergebruik dan suikerriet. Een glas Nederlands kraanwater is een topdrankje als je kijkt naar smaak en waterverbruik.

Direct en indirect waterverbruik We verbruiken in Nederland per persoon gemiddeld 2300 m3 water per jaar, bijna zoveel als de inhoud van een Olympisch zwembad. Daarvan is 2% voor huishoudelijk gebruik en 98% is indirect watergebruik, water voor het maken van goederen. Van het indirecte waterverbruik is 67% is gerelateerd aan de productie van agrarische goederen en 31% aan industriële goederen.

Vegetariers hebben een veel lager indirect waterverbruik dan vleeseters.

Water besparen Bedenk waarop je op school op het directe waterverbruik kunt besparen.

Water besparen Bedenk waarop je op school op het indirecte waterverbruik kunt besparen.

Test wat je weet Heb je het tot nu toe begrepen? Bekijk je aantekeningen en beantwoord met je groepje de vragen op het werkblad themales WATER. Deel aan elk groepje het werkblad themales WATER uit. Leg uit waar ze in het schoolgebouw de watermeter kunnen aflezen.

De antwoorden 1. Landen met waterschaarste? 2. Voorbeelden direct en indirect waterverbruik 3. Waardoor waterverbruik T-shirt? Bron: www.groenewiel.nl In het filmpje worden genoemd: India, Afrika, Centraal Spanje, Rusland (Aralmeer). Direct: drinken, wassen, koken, zwembad, tuin besproeien. Indirect: voedsel en producten. Katoen groeit als pluis aan een plant. Er is veel water nodig voor irrigatie van de katoenvelden. De katoenproductie is verantwoordelijk voor 2,6% van het wereldwijde watergebruik. 

4. Wat als jij minder water verbruikt. 5. Hoe kun je minder water verbruiken? 6. Zie je mogelijkheden voor verbetering? 4. Minder tekorten elders in de wereld. Minder verdroging en woestijnvorming, minder verlies van inkomsten lokale bevolking. 5. Producten kiezen voor kwaliteit: spullen die lang mee gaan. Alleen kopen wat je vind dat je echt nodig hebt. Bij voedsel: alleen eten wat je lichaam nodig heeft. Vegetarisch eten, minder suiker gebruiken. Direct waterverbruik kun je verlagen door bij voorbeeld minder lang te douchen en de kraan uit tijdens het tanden poetsen. 6. Wissel nog niet uit, ieder groepje gaat straks met een eigen verbeterplan aan de slag.

Circuitles Straks ga je op onderzoek. Je werkt in je groepje. Gebruik de werkbladen die je mee krijgt. Maak aantekeningen! Dit onderzoek is de voorbereiding op het maken van een verbeterplan. Bereid de leerlingen voor op de circuitles. Laat weten waar ze naartoe mogen gaan (een toiletruimte en zo mogelijk een doucheruimte) en om welke tijd ze weer terug moeten zijn. Leg uit waar de plek is waar de watermeter afgelezen kan worden. Deel per groepje het werkblad circuitles WATER uit.

Resultaat Bevindingen douches, toiletten en wasbakken Jaarlijks verbruik spoelwater toiletten, per groepje en voor de hele school. Waterverbruik school: 1e stand, na 5 minuten. Is 1000 euro besparing realistisch? Bespreek de resultaten van de circuitles. Wat zijn de bevindingen wat betreft douches, toiletten en wasbakken? Is de watermeter afgelezen? Vergelijk de uitkomsten. Dat zou gaan om 1 miljoen liter water besparen. Dat is wel heel ambitieus.

De leerlingen gaan in groepjes brainstormen en maken een Verbeterplan. Deel het werkblad VERBETERPLAN uit.

Verbeterplan Minder water verbruiken. Dat is het doel van jullie verbeterplan. Kun je dit voor elkaar krijgen door iets in je gedrag te veranderen? Het gaat dus niet om een technische oplossing, maar om een gedragsverandering. Hoe zorg je dat iedereen (leerlingen en docenten) meewerkt om het doel te bereiken? Bedenk daarvoor een actie. Moedig de leerlingen aan en maak ze enthousiast. Ze mogen in hun plan de docenten, concierge en andere personeelsleden betrekken! Als het maar werkt. 5 minuten Werkblad VERBETERPLAN bespreken 20 minuten brainstormen 20 minuten verbeterplan maken 10 minuten pitch voorbereiden

Pitch Zijn jullie klaar met het verbeterplan? Bereid dan een pitch voor. Een pitch is een korte presentatie waarmee je iedereen overtuigt en enthousiast maakt. Je mag simpele hulpmiddelen inzetten. Geef de leerlingen aan welke hulpmiddelen gebruikt mogen worden. Denk aan papier, lijmstift, schaar en potloden. Laat het een beetje afhangen van de beschikbare tijd. Laat elk groepje pitchen en bepaal samen welke pitch het meest overtuigend is qua inhoud én presentatie. Rol van de docent: denk mee met de leerlingen, hoe kun je als docenten een rol hebben bij elk verbeterplan.