DE VERNIEUWDE ARBEIDSTIJDENWET (Artw) per 1 april 2007 In deze presentatie wordt de vernieuwde Arbeidstijdenwet (Artw) behandeld. Om tegemoet te komen aan de eisen van flexibilisering en de rol van de overheid bij de arbeidstijden terug te dringen, is op 1 april 2007 een vereenvoudiging van de Arbeidstijdenwet ingevoerd. Met de vernieuwde vereenvoudigde wet wil de overheid tevens aansluiten bij de ontwikkeling dat werkgevers en werknemers meer verantwoordelijkheid nemen voor de invulling van de werktijden. Een van de kenmerken van de wet is dan ook dat er minder regels zijn geformuleerd. In deze presentatie wordt ingegaan op de vernieuwde regels nadat eerst de algemene uitgangspunten en de werkingsfeer geschetst zijn.

DOELSTELLING VAN DE WET Bevordering veiligheid, gezondheid en welzijn bij de arbeid Bevorderen combineerbaarheid van arbeid en zorgtaken (en vaststelling van het arbeidstijdpatroon) De Arbeidstijdenwet (Artw) heeft een tweeledige doelstelling: ·     bevordering van de veiligheid, gezondheid en welzijn van de werknemer bij de arbeid; ·     de combineerbaarheid van arbeid- en zorgtaken. De eerste doelstelling is terug te vinden in de normering en de tweede in het voorschrift dat is neergelegd in artikel 4:1 Artw, namelijk dat de werkgever beleid moet voeren op het gebied van werk- en rusttijden en daarmee rekening moet houden. Hieraan is sinds 1 juni 2003 artikel 4:1a toegevoegd. Dit artikel houdt een verplichting voor de werkgever in – voor zover dat redelijkerwijs van hem gevergd kan worden – om bij de vaststelling van het arbeidstijdpatroon van de werknemer rekening te houden met de persoonlijke omstandigheden van de werknemer buiten de arbeid. Onder die persoonlijke omstandigheden zijn in elk geval begrepen de zorgtaken voor kinderen, afhankelijke familieleden, verwanten en naasten alsmede maatschappelijke verantwoordelijkheden die door de werknemer worden gedragen. Mede met het oog hierop moet de werkgever de arbeid zodanig organiseren dat de werknemer zijn arbeid in een bestendig en regelmatig patroon kan verrichten.

WERKINGSSFEER Alle werkenden Uitzondering Kinderen en jeugdigen Zwangere vrouwen en bevalling Specifieke situatie Specifieke beroepen Iedereen die werkt valt in principe onder de Arbeidstijdenwet: werknemers, stagiaires, uitzendkrachten en gedetacheerden. Ook bij de inhuur van derden en voor zelfstandigen geldt in een aantal gevallen de Arbeidstijdenwet. Het gaat dan om situaties waarin ook de veiligheid van derden in het geding is, zoals in de vervoerssectoren, de mijnbouw of de civiele onderwaterbouw. Voor jeugdige werknemers (16- en 17-jarigen) en voor arbeid door vrouwen in relatie tot zwangerschap en bevalling gelden specifieke regels. Ook voor een aantal specifieke groepen werknemers, situaties en sectoren zijn aparte regels opgesteld. Deze uitzonderingen op de Arbeidstijdenwet staan vermeld in het Arbeidstijdenbesluit. Voor de vervoerssector geldt een Arbeidstijdenbesluit vervoer. In de Nadere Regeling Kinderarbeid staan de regels voor werk en kinderen van 13 tot en met 15 jaar. De situaties waarvoor de Arbeidstijdenwet niet of gedeeltelijk geldt, betreffen situaties waarbij het naleven van de wettelijke regels adequaat handelen zou belemmeren, zoals gevaarlijke (crisis)situaties en of wanneer de naleving ervan het handhaven van de openbare orde zou verstoren (dit is van toepassing bij inlichtingen- en veiligheidsdiensten van de overheid en de politie). En de regels voor zondagsarbeid gelden niet voor mensen die een geestelijk ambt binnen de kerk hebben. Andere groepen waarvoor een uitzondering van de Artw geldt, zijn: werknemers die ten minste 3 maal het minimumloon verdienen (tenzij het gevaarlijk werk, nachtdienst of werk door niet-leidinggevenden in de mijnbouw betreft) vrijwilligerswerk beroepssporters wetenschappelijke onderzoekers gezinshuis-ouders podiumkunstenaars medisch en tandheelkundig specialisten, verpleeghuisartsen, huisartsen en sociaal geneeskundigen begeleiders van school- en vakantiekampen militair personeel bij inzet en bij oefeningen

VEREENVOUDIGING Artw (1) Kabinetsstandpunt In de Artw staat hoe lang werknemers per dag en per week mogen werken en wanneer werknemers recht hebben of pauze of rust. De vereenvoudiging van de Artw houdt in dat er minder regels gelden voor het maximale aantal uren dat werknemers mogen werken en minder regels voor nachtarbeid. De Artw is vereenvoudigd vanuit de gedachte dat minder en eenvoudiger regels organisaties de ruimte geeft flexibeler te zijn en daarmee beter te kunnen inspelen op (internationale) concurrentie. En daarmee de positie van ondernemend Nederland verstevigen.

VEREENVOUDIGING Artw (2) Uitgangspunten/overwegingen Meer ruimte werkgevers/werknemers om afspraken te maken Niet meer beperkingen dan voor VGW nodig Zeggenschap werknemers bij werken op bijzondere dagen, tijdstippen of diensten Het voorstel tot vereenvoudiging van de Arbeidstijdenwet is gebaseerd op de volgende uitgangspunten: De Arbeidstijdenwet moet meer ruimte bieden aan werkgevers en werknemers om op individueel niveau afspraken te maken over arbeids- en rusttijden. De Arbeidstijdenwet dient niet méér beperkingen op te leggen en regels te bevatten dan voor de bescherming van de veiligheid, gezondheid en welzijn van de werknemer noodzakelijk zijn. Het bieden van meer ruimte aan individuele werkgevers en werknemers betekent dat de dubbele normstelling die thans voor een aantal onderwerpen bestaat in de vorm van een standaard- en overlegnorm (zie par. 4.1), vervangen is door een enkele norm. Om niet meer regels op te leggen dan strikt noodzakelijk is, zijn de normen die internationaal zijn vastgelegd ter bescherming van de werknemer als vertrekpunt genomen voor de Nederlandse regelgeving. Indien van werknemers bijzondere flexibiliteit wordt gevraagd, zoals bij arbeid op bijzondere dagen of tijdstippen of in bijzondere diensten, zal het verrichten van deze arbeid alleen worden toegestaan wanneer dit bij cao of individuele overeenkomst is afgesproken omdat de aard van de arbeid of de bedrijfsomstandigheden het noodzakelijk maken dat op die tijdstippen of volgens die bijzondere diensten gewerkt wordt. De voorwaarden waarop op bijzondere dagen of tijdstippen of in bijzondere diensten gewerkt mag worden, zijn zoveel mogelijk uniform, om daarmee de duidelijkheid van de regels te bevorderen.

VERANDERINGEN per 1 april 2007 Arbeidstijd Nachtdiensten Collectieve regeling voor: pauzeduur aantal vrije zondagen gemiddelde wekelijkse arbeidstijd In dit overzicht staan kort samengevat de belangrijkste veranderingen. Arbeidstijd De nieuwe wet heeft nog maar vier regels over de maximum arbeidstijd (de huidige wet kent er twaalf). De vier regels voor de maximum arbeidstijd zijn: 12 uur per dienst 60 uur per week in een periode van 4 weken mag een werknemer gemiddeld 55 uur per week werken en per 16 weken gemiddeld 48 uur. Nachtdienst Een nachtdienst mag niet langer duren dan 10 uur. Voor werknemers die regelmatig nachtdiensten draaien, mag de werkweek over een periode van 16 weken gemiddeld niet meer dan 40 uur bedragen. Na een of meer nachtdiensten geldt altijd een langere rusttijd. Het aantal nachtdiensten dat een werknemer draait, blijft beperkt: per 16 weken maximaal 36 nachtdiensten. Dit zijn 117 nachtdiensten per jaar. Alleen bij collectieve regeling mag dit aantal verhoogd worden tot 140 nachtdiensten per jaar. Een collectieve regeling wil zeggen: nadat daarover in collectief (gemeenschappelijk) overleg overeenstemming is bereikt. Een collectieve regeling kan een cao zijn, of de rechtspositieregeling voor ambtenaren, maar ook een schriftelijke overeenstemming tussen de werkgever en het medezeggenschapsorgaan (de ondernemingsraad of de personeelsvertegenwoordiging). Van sommige bepalingen (met betrekking tot pauzeduur, aantal vrije zondagen en gemiddelde wekelijkse arbeidstijd per 4 weken) mag uitsluitend ‘bij collectieve regeling’ gebruikgemaakt worden. In de volgende sheets gaan we dieper op elke veandering in.

ARBEIDSTIJD per dienst: maximaal 12 uur per week: maximaal 60 uur per 4 weken: maximaal 220 uur, gemiddeld 55 uur per week per 16 weken: maximaal 768 uur, gemiddeld 48 uur per week Toelichting arbeidstijd: Met de werknemer maakt de werkgever afspraken hoe de werktijd per dag en per week ingevuld wordt. De periode van 4 weken dient in collectief overleg afgestemd te worden: in cao, rechtspositieregelen voor ambtenaren, schriftelijke overeenstemming tussen werkgever en medezeggenschapsorgaan (or of personeelsvertegenwoordiging). Uitzondering arbeidstijd: feestdagen in verband met de voorbereiding op een feestdag noodzakelijk is in periode van 7 dagen voorafgaande aan die feestdag 2 keer maximaal 14 uur gewerkt worden (ook in de nacht) onder een feestdag wordt in ieder geval verstaan: Nieuwjaarsdag, Pasen, Koninginnedag, Hemelvaartsdag, Pinksteren, 5 december en Kerstmis, maar ook andere feestdagen kunnen hiervoor in aanmerking komen voor de toepassing van deze regeling is geen collectieve overeenstemming vereist. Uitzondering arbeidstijd: noodzakelijke werkzaamheden als werkzaamheden niet uitgesteld kunnen worden mag of overwerken niet voorkomen kan worden 1 keer per 2 weken maximaal 14 uur werken (ook in de nacht) voor de toepassing van deze regeling is geen collectieve overeenstemming vereist Uitzondering arbeidtijd: overdracht ten behoeve van het overdragen van werkzaamheden werktijd maximaal met 15 minuten worden verlengd indien door verlenging een dienst een nachtdienst wordt, telt deze niet mee voor het aantal nachtdiensten Uitzondering arbeidstijd: referentieperiode verlengen naar 52 weken door onvoorziene omstandigheden of door de aard van het werk kan het werkaanbod sterk wisselen gedurende het jaar (bijvoorbeeld seizoensgebonden werk) in dat geval mag de 16 weken waarover de gemiddelde arbeidstijd wordt berekend (de zogenoemde referentieperiode) worden verlengd naar 52 weken ook mag de referentieperiode verlengd worden als uw werknemer uitsluitend of in hoofdzaak leiding geeft in een periode van 52 weken mag maximaal gemiddeld 48 uur per week worden gewerkt. voor deze verlenging is een cao-afspraak of overeenstemming op ondernemingsniveau nodig

PAUZES bij diensten van 5,5 uur of langer: pauze van minimaal 30 minuten of 2 keer 15 minuten bij diensten van 10 uur of langer: pauze van minimaal 45 minuten of meer pauzes van minimaal 15 minuten collectieve regeling Pauzes bij diensten van 5,5 uur of langer: pauze van minimaal 30 minuten of 2 keer 15 minuten bij diensten van 10 uur of langer: pauze van minimaal 45 minuten of meer pauzes van minimaal 15 minuten Toelichting pauzes: Over het aantal pauzes en tijdstip(pen) van pauzes maken werkgever en werknemer samen afspraken. De pauzeduur dient in collectief overleg afgestemd te worden: in cao, rechtspositieregelen voor ambtenaren, schriftelijke overeenstemming tussen werkgever en medezeggenschapsorgaan (or of personeelsvertegenwoordiging). In ieder geval heeft een werknemer die langer dan 5,5 uur werkt recht op 15 minuten pauze. Uitzondering pauzes: afzien van pauze als door de aard van het werk de werkplek niet verlaten kan worden om pauze te nemen, is het mogelijk dat wordt afgezien van een pauze het gaat hierbij vaak om alleen werken in dat geval mag per periode van 16 weken maximaal gemiddeld 44 uur per week worden gewerkt als de afwijkende pauzeregeling van toepassing is en er wordt ook gebruikgemaakt van de regeling Langere nachtdienst in het weekend, dan mogen werknemers niet meer dan 10 uur per nachtdienst werken

RUSTTIJDEN na een werkdag: min. 11 uur eens in de 7 dagen ingekort worden tot 8 uur na een werkweek: minimaal 36 aaneengesloten uren niet werken in periode van 14 dagen: min. 72 aangesloten uren. Splitsing in 2 perioden van min. 32 uur mag. Uren betreffen aaneengesloten periode van rust (niet werken). Inkorting incidenteel als de aard van het werk of de bedrijfsomstandigheden dit nodig maken. Uitzondering rusttijd: overdracht ten behoeve van het overdragen van werkzaamheden de dagelijkse rusttijd met 15 minuten worden verkort, bijvoorbeeld in het geval van ploegendiensten voor de toepassing van deze regeling is geen collectieve overeenstemming vereist.

NACHTDIENSTEN: uren per dienst: maximaal 10 uur incidenteel: maximaal 5 keer per 2 weken met een maximum van 22 keer per jaar mag een nachtdienst 12 uur zijn per 16 weken: gemiddeld maximaal 40 uur per week in nachtdienst Toelichting nachtdiensten: Voor nachtdiensten gelden strengere regels dan voor dagdiensten. Een nachtdienst betreft een dienst waarin meer dan 1 uur gewerkt wordt tussen 00.00 uur ’s nachts en 06.00 uur ’s ochtends. Voor werknemers die tussen 00.00 en 06.00 uur een beperkt aantal uur werken, kan het aantal nachtdiensten op meer dan 140 per jaar uitkomen. In dat geval geldt de regel dat werknemers niet meer dan 38 uur per 2 weken mogen werken tussen 00.00 en 06.00 uur. Met de nieuwe Arbeidstijdenwet op 1 april 2007, is ook de overgangsregeling Permanente nachtarbeid voor onbepaalde tijd van kracht. Als werknemers vóór 1 januari 1996 vooral ’s nachts werkten, en dat nu nog steeds doen, dan mogen werknemers ook na 1 april 2007 dit werkpatroon voortzetten. In een periode van 4 aaneengesloten weken mogen ze maximaal 20 keer nachtdiensten draaien. Incidenteel: als er minder dan 16 keer per 16 weken een nachtdienst wordt gedraaid, is het gemiddeld aantal werkuren per week 48 Uitzondering langere nachtdienst in het weekend: tussen vrijdag 18.00 uur en maandag 08.00 uur mogelijkheid 12-uursnachtdiensten om zodoende extra vrije zondagen te creëren maximaal 2 per jaar maximaal 11 uur werken minimaal 12 uur rust direct na dienst minimaal 26 zondagen per jaar vrij als van deze uitzondering gebruik wordt gemaakt de regeling mag niet gebruikt worden in combinatie met de algemene regels voor langere nachtdiensten Uitzondering: langere nachtdienst buiten het weekend: indien de personeelsbezetting door onvoorziene omstandigheden onder het minimum komt, of omdat het een feestdag betreft mogelijkheid 12-uursnachtdiensten draaien maximaal 12 uur werken maximaal 2 keer per 2 weken en 8 keer per 52 weken minimaal 12 uur rust direct na nachtdienst ook deze regeling mag niet gebruikt worden in combinatie met de algemene regels voor langere nachtdiensten Uitzondering: nachtdienst en afzien van pauze als de afwijkende pauzeregeling van toepassing is en er wordt ook gebruikgemaakt van de regeling Langere nachtdienst in het weekend, dan mogen werknemers niet meer dan 10 uur per nachtdienst werken Uitzondering referentieperiode door onvoorziene omstandigheden of door de aard van het werk kan het werkaanbod sterk wisselen gedurende het jaar (bijvoorbeeld seizoensgebonden werk) in dat geval mag de 16 weken waarover de gemiddelde arbeidstijd wordt berekend (de zogenoemde referentieperiode) worden verlengd naar 52 weken ook mag de referentieperiode verlengd worden als uw werknemer uitsluitend of in hoofdzaak leiding geeft in geval van nachtdiensten: in een periode van 52 weken mag maximaal gemiddeld 40 uur per week worden gewerkt voor deze verlenging is een cao-afspraak of overeenstemming op ondernemingsniveau nodig

NACHTDIENSTEN: aantal per 16 weken: maximaal 36 diensten, waarvan 7 nachtdiensten achter elkaar per jaar: 117 nachtdiensten Per 16 weken: maximaal 36 diensten, waarvan 7 nachtdiensten achter elkaar. Bij cao of afspraak van de werkgever met de ondernemingsraad mag dit aantal worden verhoogd 8 nachtdiensten na elkaar. Per jaar: 117 nachtdiensten. Bij cao of afspraak van de werkgever met de ondernemingsraad mag dit aantal worden verhoogd tot 140 nachtdiensten per jaar. Incidenteel per jaar: maximaal 22 nachtdiensten waarin maximaal 12 uur in nachtdienst wordt gewerkt.

NACHTDIENSTEN: rust eindigend voor 02.00 uur: min. 11 uren eindigend na 02.00 uur: min. 14 uren max. 1 x per week rust ingekort worden tot 8 uur na nachtdienst van 12 uur: min. 12 uur na reeks > 3 nachtdiensten, einde na 02.00: min. 46 uur Rust betreft aaneengesloten periode van niet werken. Inkorting aantal uren rust: mits het soort werk of de bedrijfsomstandigheden dit nodig maakt.

VRIJE ZONDAGEN per jaar: minimaal 13 vrije zondagen collectieve regeling Toelichting vrije zondagen: Het uitgangspunt is dat op zondag niet gewerkt hoeft te worden, tenzij de werkgever dit met de werknemers heeft afgesproken. En alleen in gevallen dat werken op zondag noodzakelijk is, zoals in de gezondheidszorg, horeca, politie en brandweer. En wanneer het productieproces niet onderbroken mag worden. In de situatie dat bedrijfsomstandigheden zondagswerk noodzakelijk maken, moet er overeenstemming zijn tussen werkgever en medezeggenschapsorgaan. En moet de individuele werknemer zelf instemmen. Het aantal vrije zondagen dient in collectief overleg afgestemd te worden: in cao, rechtspositieregelen voor ambtenaren, schriftelijke overeenstemming tussen werkgever en medezeggenschapsorgaan (or of personeelsvertegenwoordiging). In collectief overleg kan worden afgesproken dat het aantal vrije zondagen minder dan 13 is. De individuele werknemer kan en mag een lager aantal weigeren.

VERPLICHTINGEN WERKGEVER urenregistratie vastleggen roosters/arbeidspatroon voorlichting en communicatie overleg en afstemming met medewerkers betrekken van de or/pvt in RI&E aandacht voor arbeids- en rusttijden De Inspectie SZW en de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) voor de vervoerssectoren voeren regelmatig steekproefsgewijs controles uit. Wanneer een bedrijf de wettelijke regels niet naleeft, kan de Inspectie SZW - eventueel na een waarschuwing - een boete opleggen. De boetes worden berekend per persoon en per dag. De maximale hoogte van de boete is wettelijk vastgesteld op €11.250 (voor natuurlijke personen), en €45.000 (voor rechtspersonen). Bij herhaling van een overtreding binnen 24 maanden is een verhoging met 50% mogelijk. Proces-verbaal Als de overtreding van dien aard is dat daarmee de gezondheid van kinderen of de verkeersveiligheid in het geding komt, kan een proces-verbaal worden opgemaakt voor strafrechtelijke vervolging.

VERPLICHTINGEN WERKNEMER Aan regels Artw houden Signaleren wanneer van Artw wordt afgeweken: richting werkgever richting or/pvt Gezien de ontwikkelingen vanuit de overheid om de verantwoordelijkheid meer en meer op de werkvloer te leggen en te houden, worden ook steeds vaker werknemers beboet bij het niet handhaven van regels die hun eigen veiligheid en gezondheid aangaat.

TOT SLOT Artw geeft grenzen aan van veilig en gezond werken Verantwoordelijkheid van werkgever én werknemer Verdere afstemming en invulling per individuele medewerker bekijken ivm belasting – belastbaarheid Privé – werk