Begeleiden van gespreksbijeenkomsten Trefpunt Zelfhulp, mei 2013

Goede vorming? Kleine groep! Vertrouwde groep! Homogene groep! Veel interactie! Voldoende tijd! Oefenen!

Maar ook: Leergierige studenten Aansluitend op ervaringen Delen met elkaar Leren van elkaar Humor Evaluatie

Verloop van de dag 9.30u: Onthaal en Kennismaking 10u: Rondvraag en inventarisatie 11.15u: Koffiepauze 11.30u: Achtergrondinformatie 12.30u: Lunchpauze 13u: Bespreking concrete situaties 14.45u: Koffiepauze 15u: Achtergrondinformatie 15.30u: Evaluatie en bespreking 16u: Einde

Korte kennismaking Wie bent u? Welke vereniging vertegenwoordigt u? Algemene indruk over gespreksbijeenkomsten in uw vereniging?

Rondvraag gespreksgroep Wat vind ik moeilijk, schrikt me af, maakt me onzeker?

De gespreksgroep, wat vind ik moeilijk? Schrijf bij ieder punt van de ster een woord dat je met het thema associeert Niet lang nadenken Geen mooie zinnen Omcirkel de twee belangrijkste Leg uit waarom

Overzicht Waarom ‘in groep’ aan de slag? Wat is een gespreksgroep? Wie zijn de deelnemers? Voor iedereen anders? Wie is de begeleider ? Creatieve werkvormen

Individueel versus groep Waarom in groep? Individueel versus groep

Individuele hulp - belastend + Exclusief contact + Nadruk op eigen verhaal + Aandacht + Tijd + Meer privé - Niet altijd beschikbaar - Niet eindeloos - Betaling / return? - belastend

Lotgenotenhulp Sociale steun : caring, sharing, belonging Sociale vergelijking Helpers principe Integratie

Integratie (Jerôme Frank,M.D.) 1. Alle problemen hebben dezelfde oorsprong (demoralisatie) 2. Aanpak: Sociale beïnvloeding (ondersteunen, leren en actie) 3. Kwaliteiten van de helper: steunende, lerende en motiverende vaardigheden

Een gespreksgroep? Ondersteunen : uitwisseling en gesprek Leren : informatie, tips, goede voorbeelden Actie: gericht op verandering, acceptatie, nieuwe vaardigheden, nieuwe perspectieven, relaties Ervaringsdeskundige helpers

Vooroordelen?

Aanpak van groepen het soort groep de problematiek en het doel de deelnemers de begeleiding hangt af van:

Soort groep ‘Hoofd’ centraal ‘Hart’ centraal ‘Handen’ centraal Kennis (vb infosessie, thema-avond..) ‘Hart’ centraal Emotie (vb rouw, verdriet en verlies…) ‘Handen’ centraal Gereedschap (vaardigheden en competenties) Combinaties

Problematiek en doel Ziekte en aandoeningen Verlies en verdriet Lotgenotencontact, informatie, belangenverdediging, participatie, tips Verlies en verdriet Lotgenotencontact, verwerking, steun en troost, tips Eenzaamheid en isolement Lotgenotencontact, steun, sociale activiteiten… Taboe Lotgenotencontact, ervaringen uitwisselen, gehoord en geloofd worden, herkenbaarheid

De deelnemers Veel gelijkenissen Gemeenschappelijkheid Lotgenoten Verbondenheid Herkenbaarheid Transitiezone

Deelnemers Maar ook grote verschillen in: Ervaringen Verwachtingen Achtergrond Draagkracht Ingesteldheid Expressie (frontstage / backstage ) Context Temperament en karakter

De deelnemers Typologieën en persoonlijkheden Achtergronden en motieven Verschillen

Typologie: Humores Humores Ga naar: navigatie, zoeken Emoticons voor de vier temperamenten: (met de klok van boven rechts) Cholerisch Melancholisch Sanguïnisch Flegmatisch Volgens de oude Grieken werd de gemoedstoestand van mensen bepaald door het (on)evenwicht tussen vier lichaamssappen of, in het Latijn, humores: bloed (Grieks haima, Latijn sanguis), gele gal (Grieks xanthè cholè), zwarte gal (Grieks melaina cholè) en slijm (Grieks phlegma). Al naargelang de overheersende humor, werden mensen grofweg ingedeeld in vier temperamenten. Ook aandoeningen werden toegeschreven aan een teveel of tekort aan bepaalde sappen. Het idee van de vier sappen werd door Hippocrates ontwikkeld, en door Galenus verder uitgebouwd. Het bleef overeind tijdens de gehele middeleeuwen en lang daarna, en werd pas halverwege de negentiende eeuw definitief weerlegd. De vier temperamenten Vurige, energieke mensen werden verondersteld een overheersende hoeveelheid bloed te hebben, en werden sanguïnisch genoemd. Het cholerische type werd verondersteld makkelijk irriteerbaar te zijn en snel kwaad te worden als gevolg van een teveel aan gele gal. Vandaar bijvoorbeeld de uitdrukking in een Spaanse/Franse colère uitschieten. Een teveel aan zwarte gal werd verondersteld neerslachtigheid, introversie en depressies te veroorzaken. Nog steeds worden neerslachtige stemmingen aangeduid met de termen melancholie en zwartgalligheid. Flegmatici, mensen met veel slijm in hun lichaam, waren vooral kalm en weinig emotioneel. Medische consequenties Veel ziektes werden toegeschreven aan een teveel van één van de vier sappen. Als gevolg hiervan werd de remedie van zulke kwalen gezocht in het verwijderen van dit overschot, bijvoorbeeld door aderlaten (bij een teveel aan bloed). Ook menstruatie werd verklaard als de natuurlijke manier van het vrouwelijk lichaam om zich van overtollig bloed en slijm te ontdoen.

Typologie: de 4 elementen

Typologie volgens de vier elementen Hoe kleiner de indeling, hoe makkelijker Leren denken in symbolen Gemakkelijk te leren Eén beeld bevat veel kenmerken (spreuken, metaforen..) Blijven langer bij, snelle toepassing Niemand is 100% één type Soms alle types aanwezig in 1 persoon: verwarrend Naargelang de situatie sterk of minder sterk

Welk type ben ik? Invullen van 4 vragenlijsten Totaal beantwoord vragen Nadruk op een bepaald type, soms met klank van een ander element Mengvormen mogelijk

Lucht en water Luchtig Gericht op feitelijkheden en logica Beweeglijk en energiek Objectief en afstandelijk koel Vlotte prater Scherp verstand Snelle denker ‘Advocaat’, ‘politicus Betrokken en sociaal Meegaand en meelevend Zachtaardig Subjectief Sfeerbrenger Trouw, gevoelsmatig ingesteld Langzaam Gemakkelijk in de omgang Teerhartig ‘pleitbezorger’, verpleger

Aarde en vuur Nauwkeurig, detailgericht Beheerst, praktisch No-nonsens Zintuigen (reuk, zicht, gehoor… Ernstig, volhouder Stoïcijns, Materialistisch Nuchter en concreet Bedachtzaam ‘beheerder’ Enthousiast Gedreven Houdt van verandering Fantasierijk Houdt van opwinding Neemt gedachtesprongen Optimist Bevlogen Houdt van grote lijnen Improvisatietalent Origineel Vlot tempo Brainstormer ‘uitvinder’, ondernemer

Een zijsprongetje 

Typologie: dieren

Typologie: kleurenroos

Drijfveren van deelnemers Herkenning en erkenning Informatie Steun en stimulans Nieuwe contacten Goede voorbeelden, gevarieerde situaties en gevarieerde oplossingen

Omgaan met pijn en verdriet Voor iedereen anders? Omgaan met pijn en verdriet

Voor iedereen anders: coping Actief benaderen Palliatief : afleiding of verzachting zoeken Vermijden : omzeilen of vermijden Sociaal gedrag: delen met anderen Passiviteit: depressieve houding Expressie van emotie Geruststellende gedachten

Geen ‘beste koop’ Vele wegen naar herstel Wat past bij mij? Niet voor iedereen geschikt Nadruk op autonomie Nadruk op zelfverantwoordelijkheid

De gespreksbegeleider Moderator en lotgenoot

De gespreksbegeleider Lotgenoot of ervaringsdeskundige positief verwerkingsproces Nabijheid versus afstand vertegenwoordigt een organisatie en niet zichzelf vaak rolmodel Vaardigheden

Maar ook een typetje

Gespreksbijeenkomsten Verloop en methodieken

Gespreksbijeenkomsten: de praktijk De voorbereiding De concrete uitwerking onthaal opener en werkvormen interacties tussen mensen groepsgesprektechnieken afronding Evaluatie Moeilijke situaties

Verloop van gespreksbijeenkomsten De voorbereiding De concrete uitwerking onthaal opener en werkvormen interacties tussen mensen groepsgesprektechnieken afronding Evaluatie Moeilijke situaties

Doel van de bijeenkomst Kennismaking? Ervaringen uitwisselen? Een thema bespreken? Een mening vormen? Persoonlijke groei en ontwikkeling

Verschillende werkvormen Rondjes Een inleiding Creatieve werkvormen: kaartenspelen allerlei Associatiester Werken met voorbereidingen Groepen opsplitsen in duo’s, trio’s Stellingenspel

Verschillende werkvormen Rondjes Een inleiding Creatieve werkvormen: kaartenspelen allerlei Associatiester Werken met voorbereidingen Groepen opsplitsen in duo’s, trio’s Stellingenspel

Het rondje: als kennismaking, opwarmer voor een thema, ideeënbus of afsluiter ieder om beurt geen discussies tussendoor één persoon praat, de rest luistert hou het kort geef duidelijke instructies begin niet zelf, tenzij in geval van nood om het ijs te breken

Verschillende werkvormen Rondjes Een inleiding Creatieve werkvormen: kaartenspelen allerlei Associatiester Werken met voorbereidingen Groepen opsplitsen in duo’s, trio’s Stellingenspel

Bij gastspreker: hou het uitzonderlijk Een inleiding: om info te geven, een gesprek op gang te brengen, om thema meer toe te spitsen (vanuit de groep of via gast) Bij voorkeur uitgaan van de kennis van de groep, eventueel door 2 mensen laten voorbereiden. Info verzamelen en uitdelen, laten associeren … Bij gastspreker: hou het uitzonderlijk duidelijke verwachtingen inventariseren gezamenlijk overleg over inhoud duidelijke info aan spreker info vooraf doorsturen aan spreker navragen hulpmiddelen vergoeding? afspraken op papier

Verschillende werkvormen Rondjes Een inleiding Creatieve werkvormen: kaartenspelen allerlei Associatiester Werken met voorbereidingen Groepen opsplitsen in duo’s, trio’s Stellingenspel

Creatieve werkvormen Kaartspelen allerlei: voorbeeld kwaliteitenspel, vaardighedenspel, toevalstreffer, psychologische inzicht-kaarten…. Vooral te gebruiken om mensen te laten associeëren, om over gevoelens te praten, ook nuttig bij ik -gerichte thema’s …

Verschillende werkvormen Rondjes Een inleiding Creatieve werkvormen: kaartenspelen allerlei Associatiester Werken met voorbereidingen Groepen opsplitsen in duo’s, trio’s Stellingenspel

De associatiester Schrijf bij ieder punt van de ster een woord dat je met het thema associeert Niet lang nadenken Geen mooie zinnen Omcirkel de twee belangrijkste Leg uit waarom

Verschillende werkvormen Rondjes Een inleiding Creatieve werkvormen: kaartenspelen allerlei Associatiester Werken met voorbereidingen Groepen opsplitsen in duo’s, trio’s Stellingenspel

Werken met voorbereidingen: film, dia-pesentatie, tekst op band, video-opname, krantenbericht, gedicht, tekst… Goed om een stelling of mening toe te lichten en anderen laten reflecteren Materiaal vooraf bekijken Duurtijd? Goed aansluitend? Bepaalde aspecten benadrukken? Onmiddellijke nabespreking of eerst stoom aflaten?

Verschillende werkvormen Rondjes Een inleiding Creatieve werkvormen: kaartenspelen allerlei Associatiester Werken met voorbereidingen Groepen opsplitsen in duo’s, trio’s Stellingenspel

Groep opsplitsen in duo’s, trio’s Vooraf in kleine groepjes praten, nadien bevindingen in grote groep naar voor brengen. Zelfde thema voor verschillende groepen mogelijk, eventueel uiteenlopende onderwerpen

Verschillende werkvormen Rondjes Een inleiding Creatieve werkvormen: kaartenspelen allerlei Associatiester Werken met voorbereidingen Groepen opsplitsen in duo’s, trio’s Stellingenspel

Stellingenspel Enkele stellingen, meningen, uitspraken op papier die relevant zijn voor het thema Per deelnemer een rood (oneens), groen (eens) en oranje (weet niet zo) kaartje Voorlezen van stelling 1, mensen tijd geven om mening te vormen. Nadien mensen aanduiden Stellingen niet te genuanceerd formuleren (iedereen mee eens) en evenmin te zwart-wit (niemand mee eens)!

Voorbeeld eerste bijeenkomst Verwelkoming Kennismaking Verwachtingen en wensen bespreken Afspraken maken Korte terugblik en samenvatting Positief afsluiten

Vervolgbijeenkomsten Mogelijke onderdelen: mededelingen rondje over recente ervaringen, nieuwe dingen groepsgesprek : eventueel nav het rondje of volgens afgesproken onderwerp pauze en lotgenotencontact terugblik op de bijeenkomst nieuwe afspraak

Gespreksbijeenkomsten: de praktijk De voorbereiding De concrete uitwerking onthaal opener en werkvormen interacties tussen mensen groepsgesprektechnieken afronding Evaluatie Moeilijke situaties

Aanpak van emoties Emoties toelaten Hevige uitingen stoppen ook weer vanzelf Niet te snel afleiden, troosten of er over heen stappen Opletten met aanrakingen Mogelijkheid bieden even te pauzeren Nadien eventueel op terug komen

Willen anderen reageren? Indien nodig, neutraliseren door te veralgemenen en ervaringen van anderen betrekken Maak duidelijk dat niemand zich hoeft te schamen voor gevoelens van angst, boosheid of verdriet Hou emoties van uzelf en anderen hanteerbaar

Een groep die stroef loopt Bespreek wat u voelt en ziet Herbekijk de verwachtingen van de deelnemers Herbekijk het aanbod Zoek samen naar oorzaken Zoek samen naar constructieve oplossingen of alternatieven

Omgaan met storend gedrag Oorzaak achterhalen en bespreken Behoefte aan aandacht erkennen Wijzen op afspraken en omgangsregels en uw taak daarbij Signaleer gevoelens van irritatie en bespreek ze Organiseer tussentijdse rondjes Bespreek met neutrale buitenstaander. Zoek alternatieven

Mensen die niets zeggen Proberen oorzaak te achterhalen Laat mensen zelf bepalen wanneer ze iets willen zeggen en wanneer niet Geef mensen het woord Probeer mensen aan het begin van de bijeenkomst reeds iets te laten zeggen Ga in op hetgeen mensen zeggen Zet mensen niet in de schijnwerpers, dit verhoogt spanning alleen maar

Omgaan met je eigen dubbelrol Lotgenoot zijn is waardevol én moeilijk Breng uw eigen ervaringen slechts in als dit voor het groepsgesprek functioneel is Zorg voor uw eigen opvang buiten de groepsbijeenkomsten Zorg goed voor uzelf

Voorbeelden van groepsafspraken: Huishoudelijke afspraken Frequentie en tijdstip van bijeenkomst Pauze: hoe lang en wanneer Wat te doen bij verhindering? Afspraken over niet –roken Afspraken over aansprekingen Tijdig starten en eindigen Kosten Verslag of niet Adressenlijst Vervoerproblemen …

Afspraken ivm privacy en veiligheid Wat in de groep besproken wordt, blijft in de groep Geen namen en adressen doorgeven Iedereen in zijn waarde laten Praat in de ik-vorm Laat mensen uitpraten Tijd en aandacht verdelen over verschillende mensen Gevoelens en emoties verdienen respect

Annemie Vandermeulen Trefpunt Zelfhulp Leuven 67