Schommelingen in de melkmarkt Bent u over 5 à 10 jaar nog succesvol melkveehouder? Flynth Paula Bulk Patrick Schrijver Rinus Wientjens Januari 2015

Kennismaking thema Risicomanagement

INTRODUCTIE Voorstellen Aanleiding bijeenkomst Introductie risico’s Aan welke knoppen kunt u draaien? Conclusies

Aanleiding bijeenkomst Einde tijdperk melkquotum Verwachte schommelingen melkprijs Zorgen over continuïteit bedrijf  Wat kunt u doen? Financieel resultaat bepalend voor risicokeuzes ondernemer Anders ondernemen dan in het verleden

RISICO’S (1) Risico: Het effect van onzekerheid op doelstellingen Vraag aanwezigen naar definitie. Voor volgende sheet: Vraag aanwezigen naar soorten risico

Soorten RISICO Brand, storm, aardbeving, overstroming, droogte Prijsrisico’s inkoop en verkoop, rente Institutionele risico’s: wet- en regelgeving Dierziektes, plagen in gewassen Gezondheid & gezin, arbeidsongeschiktheid Persoonlijke omstandigheden: huvo, testament, ondernemingsvorm

Onderscheid externe en interne risico’s? Externe risico’s: Overkomen ons Treffen vaak meer ondernemers Niet direct te beïnvloeden, maar gevolgen beperken kan wel Interne risico’s: Wel te beïnvloeden? Vooral, te voorkomen?

RISICO’S ONZEKERHEID: Voorvallen die je nu niet voorziet, maar wel voorstelbaar zijn. Niet: wat je ziet/kan zien aankomen

RISICO’S specifiek in veehouderij Dierziektes Dierziektes vormen een groot risico voor een veehouderijbedrijf Komt niet zo heel vaak voor Impact als het optreedt is heel groot

Risicomanagement is niet: PR O B L EEM f u n t i o e rt h a b l j ve d r g ze st mme w ma rva p rl kri mo ka rs sch PG EL ST s N EE JA Risicomanagement is niet: Schema echt even doorlopen en keuzes benoemen.

Aan welke knoppen kunt u draaien? Verzekeringen Liquiditeitsplanning ‘Witte motor’ bedrijf op orde Afstemming en overleg Evenwichtige groei Prijzen, melk, krachtvoer Risicomanagement is wel ………

Knop 1. Verzekeren Verzekeren kort behandelen; doel is vooral principe: Verzekeren is aantrekkelijk bij kleine kans en groot financiële gevolgen Doel is bewustwording; vooral dat verzekeren alleen interessant is als kans klein is en financiële gevolgen groot zijn Soorten verzekeringen: Schadeverzekering, bijvoorbeeld: Brand Zorg / ziektekosten Aansprakelijkheid / rechtsbijstand ‘Sommenverzekering’, bijvoorbeeld: Levensverzekering Arbeidsongeschiktheid

Wanneer verzekeren? Omvang risico = Kans x Impact Verzekerbare risico’s: - Hoe kleiner de kans - Én hoe groter de financiële gevolgen als het optreedt Let op hoogte dekking en BTW; landbouwregelaars hebben hogere dekking nodig. Doorloop je verzekeringen een keer met een verzekeringsagent. Laat checken door een ander.

Knop 2. Liquiditeitsplanning Toelichting Wie maakt liquiditeitsplanning? Waarom doe je dat? Wat zijn je ervaringen ermee?

Liquiditeitsplanning Volg de ontwikkeling, per maand of kwartaal Plan vooruit en toets achteraf Vergelijk met collega-melkveehouders Ken uw positie Blijf financieel in de comfortzone Voorkom minpunten bij de bank; die zijn later lastig Zicht op privé; budget, vast bedrag overboeken? Wat bereik je ermee: Vraag om extra financiering kan makkelijker / beter als je tijdig met de bank overlegt Zorg dat je niet met de rug tegen de muur staat Wie heeft het nut ervaren van een liquiditeitsplanning?

Knop 3. Witte motor op orde Ken je positie: Spreiding in resultaten is groot Melkproductie levert het geld Beloning per uur arbeid Eigen ruwvoerproductie Investeer in ontwikkeling kennis en vaardigheden Bedrijfsresultaat op langere termijn Uitgangspunt: De kansen en mogelijkheden voor de melkveehouderij in Nederland zijn – internationaal gezien – gunstig Als je als ondernemer bij de best presterende helft zit dan zit je relatief veilig; dan moeten anderen stoppen, voordat je zelf in de problemen komt. Op lange termijn is het resultaat en de reserveringscapaciteit bepalend Belangrijke punten Schaal; voldoende melkproductie voor een gezin, anders drukken de lasten per kg melk te zwaar Beloning per uur; reken eens uit wat u per uur overhoudt of verdient Grond is duur en daarom is niveau van eigen ruwvoerproductie belangrijk Kennis en vaardigheid: slim werken is beter dan hard werken

Melkprijs en marge Kritieke opbrengstprijs = prijs die nodig is om je bedrijf te kunnen voortzetten, om alle uitgaven te dekken. Bodemprijs = kritieke melkopbrengst – aflossingen – vervangingsinvesteringen Bruto geldstroom = vergoeding beschikbaar voor financiering, arbeid, pacht en reservering Kritieke opbrengstprijs beweegt mee met de melkprijs

Lang vreemd vermogen en melkleverantie * prognose Gemiddelde van alle Flynth-bedrijven langlopende schulden melkleverantie 825.630 705.664 800.370 727.611 798.748 739.500 835.576 747.031 863.165 785.271 853.165 802.547

Lang vreemd vermogen per kg melk * prognose lang vreemd vermogen per kg melk (cent / kg melk) 1,170 1,100 1,080 1,119 1,099 1,063

Kritieke opbrengstprijs melk en financiering Uitgaven rente + aflossing Betreft resultaten 2012 Beschrijving van de 4 kwadranten: Rood: kritieke opbrengstprijs boven het gemiddelde; mede door hoge lasten financiering (rente + aflossing) Groen: a. linker deel: k.o.p. gunstiger dan gemiddeld, mede dankzij lage financiering b. rechter deel: Kopgroep; k.o.p. gunstiger dan gemiddeld, ondanks hoge lasten financiering (rente + aflossing) Oranje: Staartgroep; kritieke opbrengstprijs boven gemiddelde; ondanks lage lasten financiering

Knop 4. Afstemming en overleg Dit lijkt een overbodige ‘knop’ om te noemen. Ervaring is dat afstemming en overleg wel gaat over dagelijkse werkzaamheden. Maar veel minder over het beeld op lange termijn: ‘Waar gaan we samen voor’ ‘wat zijn reële investeringen’ ‘wat is een reëel / acceptabel niveau van de schulden’ Advies is om dergelijk overleg te voeren; Betrek er iemand bij van buiten af, die de discussie kan leiden, die voorkomt dat het een welles – nietes discussie wordt. Leg ook belangrijke zaken vast, zodat je er op terug kunt komen.

Afstemming en overleg Bespreek aanpak bedrijfsvoering (witte motor) en liquiditeit Bespreek verwachtingen en ambities In elk geval met degene(n) waarmee u samen werkt Ook met belangrijke leveranciers, afnemers, dienstverleners Lijkt een overbodig onderwerp.

Knop 5. Evenwichtige groei 1. Denken in scenario’s 2. Niet de eerste zijn met liquiditeitsproblemen 3. Belangrijkste zaken in balans: Grond Arbeid Financiering

Evenwichtige groei Zelf rekenen? Zelf een plan opstellen? Met welke uitgangspunten aan de slag Maak SWOT-analyse Strength weakness Opportunities threats

Knop 6. Prijzen van melk, krachtvoer, rente Termijnmarkt Melkprijscertificaat Coöperatie Rente vast of variabel Termijnmarkt: handel in melk is alleen getrapt mogelijk op de termijnmarkt. Mager melkpoeder, vol melkpoeder, boter, kaas en wei worden er verhandeld. Melkprijscertificaat: zie ook http://www.dairytradingonline.com Wie heeft ervaring met certificaten? Wat waren keuzes om voor een certificaat te kiezen? Coöperatie: De zuivelcoöperatie biedt ook in meer of mindere mate een buffer tegen fluctuaties van de zuivelprijzen. De mate waarin is sterk afhankelijk van de coöperatie: grootte, diversiteit producten, aandeel merkproducten vs anonieme (merkloze) afzet. Voor rente is de markt veel transparanter. Er zijn vele keuzemogelijkheden. Iedereen kent het verschil tussen vast en variabel, met alle consequenties.

Verloop prijzen Melk in Nederland Componenten melk: Internationaal: boter, mager melkpoeder, kaas Krachtvoer in Nederland Ingrediënten krachtvoer internationaal: mais, voergraan, baktarwe, soja etc. Rente

Melkprijzen 1999 tot 2013, € per 100 kg standaardmelk; bron LTO Fluctuatie was buiten EU al langer sterk. Verwachting is dat de fluctuatie in de EU ook toeneemt. In het verleden was de het verschil in melkprijs internationaal erg groot. Oorzaak. De grootste ‘productie-blokken’ Europa en de VS hadden een sterk afgeschermde interne markt die relatief onafhankelijk van de wereldmarkt was. Met een eigen interne prijsvorming en marktinstrumenten. De wereldmarktprijs voor zuivel was daardoor een soort dumpmarkt waar alleen de overschotten van Europa en de VS verhandeld werden, samen met de zuivel van Nieuw Zeeland. Dat is na 2000 geleidelijk afgebouwd. De combinatie van een ‘echte markt’ op mondiaal niveau samen met een zekere krapte bij zuivel heeft geleid tot prijzen op een hoger niveau.

Melkprijs 2012 – 2014, per maand, bron LTO Prijzen gewogen gemiddelde van Nederland Bron LTO Zuivelprijzen (Productschap Zuivel)

Informatie zuivel internatio-naal

Overzicht zuivelprijzen internationaal http://www.ams.usda.gov/AMSv1.0/ams.fetchTemplateData.do?template=TemplateR&leftNav=MarketNewsAndTransportationData&page=DairyMarketNewsCommodityReportsInternationa

Maisprijs Chicago 1984 t/m 2014

Soja, Chicago 1984 t/m 2014

Bron: Hypotheker

Termijnmarkt oplossing risico’s? Termijnmarkten kunnen in de toekomst een rol gaan spelen bij risicomanagement melkprijs. Op dit moment lastig toe te passen Wel nuttig: Kennis opbouwen over termijnmarkt Ontwikkelingen volgen

Wat kan met de termijnmarkt? Pieken en dalen verkleinen Uiteindelijk: lagere financieringskosten bedrijf Puur fictieve cijfers Vraag voor melkveehouders: - Is fluctuatie melkprijs nu de belangrijkste risicofactor voor continuïteit?

Keuze scenario? Nadenken over de volgende stap Bewust kiezen

Centrale vraag: Kent u uw afbreukrisico’s? Wat zijn de grootste risico’s waardoor u niet kunt voortzetten?

Mogelijke afbreukrisico’s melkveehouders Persoonlijke gezondheid? Rente financiering? Melkprijs? Dierziekte? Voerkosten?

Wat kunt u nu zelf oppakken Zelf een bedrijfsplan maken Zelf een liquiditeitsplan maken Cursus termijnmarkt, Joost Pennings

Dank voor uw aandacht! paula.bulk@flynth.nl patrick.schrijver@flynth.nl rinus.wientjens@flynth.nl