Deel 3 Oorzaak: ruimtelijke ordening in Vlaanderen Het complexe België Deel 3 Oorzaak: ruimtelijke ordening in Vlaanderen

Bebouwde oppervlakte in Vlaanderen: 1988, 2000 en 2050 (voorspelling)

1. Experten aan het woord Ruimtelijke ordening = cruciaal om overstromingen te begrijpen Grote fout: bebouwing in ‘natuurlijk overstromingsgebied’ Verantwoordelijkheid van overheid, vastgoedontwikkelaars en burgers (‘baksteen in de maag’) Effect klimaatopwarming op extreme neerslag?

Panorama-reportage ‘Verdronken land’ Ruimtelijke ordening is een verantwoordelijkheid van: overheid, burgers en vastgoedsector De overheid: ‘Concurrerende’ overheden (gewest, provincie, gemeenten) Ruimtelijke planning kwam te laat + slecht beleid (bouwen in overstromingsgebied) Te veel instanties (Waterwegen en Zeekanaal, Vlaamse Milieumaatschappij, …)

Panorama-reportage ‘Verdronken land’ De burgers: Bouwen in overstromingsgebied Te weinig maatregelen tegen wateroverlast bij bouwen Slecht geïnformeerd Vastgoedsector Bewust foute informatie (soms!)

Panorama-reportage ‘Verdronken land’ Goed waterbeleid: vasthouden, bergen, afvloeien Verschil Vlaanderen – Wallonië Te weinig investeringen in Vlaanderen Verouderde stuwdammen in Vlaanderen Meer investeringen in Wallonië Nieuwe stuwdammen in Wallonië Eerder (succesvol) plan: Sigmaplan (1976)

Panorama-reportage ‘Verdronken land’ Een actueel probleem, niet alleen voor overstromingen! Het Journaal, 28/01/2014, http://deredactie.be/permalink/1.2221951 Welke rol speelt de Belgische staatsstructuur hierin? Taak: ‘de overstromingen van 2010 als communautair probleem’ Deadline: donderdag 5/02

2. Een probleem van de rivier of van de riool? Lees het persbericht van Aquafin (pp. 8-10) en beantwoord de vragen

1. Ontwerpcode van 2012 Rekening houden met laatste neerslagcijfers Slechts 1 keer in 20 jaar mag rioolwater nog op straat belanden Uitbreiding rioolstelsel volgens nieuwe criteria MAAR: wateroverlast is nooit helemaal uit te sluiten, ondanks code!

Historische ontwikkeling van de neerslag (1833-2013)

2 – 3. Wat zijn de oorzaken voor wateroverlast? Zomer Minder regen  wateroverlast door slechte riolen (korte, hevige buien) Winter Meer regen  wateroverlast door beperkte bergings –en afvoercapaciteit (via rivieren en beken) Hoge waterstand  nooduitlaten op riool werken niet goed Gevolgd: wateroverlast op straat, ondanks minder intensieve buien dan zomer

4. Welke maatregelen kan je nemen? Niet bouwen in overstromingsgebied OF ‘waterproof’ bouwen Bescherming van bestaande bebouwing (mogelijk?)

5. Wat is een gescheiden rioleringsstelsel? Regen –en afvalwater worden gescheiden Vroeger: ‘gemengde riolen’  regen –en afvalwater samen

6. Welke oplossingen? Infiltratie in bodem: ruimte laten voor water Traag insijpelen van water in de grond Voorwaarde: doordringbare grond + lage grondwaterstand Buffering op waterlopen Overstromingsgebieden voorzien

2. Een probleem van de rivier of van de riool? MAATREGELEN Buffering op waterlopen = natuurlijk overstromingsgebied  vb. Sigmaplan (Schelde)

3. Regulerende rol van de overheid Verschillende ‘ruimtegebruikers’ Landbouwers Milieuactivisten Telkens verschillende noden Overheid moet regulerend optreden

Ruimtelijke Uitvoeringsplannen (RUP) Grafisch plan (kaart) + stedenbouwkundige voorschriften waarvoor mag het gebied gebruikt worden? Hoe moet het worden ingericht en beheerd?  Bestemming, inrichting, beheer Klein (gedetailleerde voorschriften) of groot (onderlinge samenhang tussen gebieden) Dynamisch plan: wordt geregeld bijgewerkt (5 à 10 jaar)

Subsidiariteitsbeginsel 3 niveaus van beslissingen Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV)  Vlaams Gewest Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan (PRS)  provincies Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan (GRS)  gemeentes Beslissing wordt genomen op meest geschikte bestuursniveau = subsidiariteit

Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (21 B) Welke ‘bestemmingen’ kan een gebied krijgen? Stedelijk gebied (klein of groot) Economische netwerken Natuur (rivier –of beekvallei, buitengebied) Transport (zee –en luchthavens, treinsporen, water –en landwegen)

Stedelijk gebied Stedelijk Stedelijk

Waarden in het landschap Vier ‘waarden’ waarmee overheden rekening houden Natuurwaarde (ecologische rijkdom) Sociaaleconomische waarde (bewoonbaarheid + economisch (ook landbouw) potentieel) Esthetische waarde (vormenrijkdom, kleuren, etc.) Historische waarde (band met het verleden)

Grote natuurwaarde: het Zwin (Knokke-Heist)

Grote sociaaleconomische waarde: polders (landbouw)

Grote esthetische waarde: het Heuvelland (West-Vlaanderen)

Grote historische waarde: de Grote Markt (Brussel)

Het complexe België Deel 4: Oplossing, een globale aanpak voor de overstromingsproblematiek

1. Het overstromingsgebied centraal Planmatig werken voor het hele stroomgebied Beleid (opstelling / uitvoering / opvolging) moet grensoverschrijdend zijn Waterstromen stoppen niet aan landsgrenzen Nood aan Europees beleid Vergelijk Panorama-reportage:  Verschillend beleid Vlaanderen / Wallonië: wateroverlast anders aangepakt  EU heeft 28 lidstaten!

2. Het watersysteem Oppervlaktewater + grondwater MAAR: ook ieder systeem in hydraulische (water) kringloop Rekening houden met: Waterbodem (zand / klei) Oevers (begroeid / beton) Infrastructuur (sluizen / stuwen / rioleringen) Levensgemeenschappen, afhankelijk van water (dieren) Beheer van volledige kringloop

3. Decreet Integraal Waterbeleid Ruimte creëren voor water + verbetering waterkwaliteit + bescherming watervoorraden Aanpak aan de basis (gebieden getroffen door overstromingen) Watertoets: niet langer mogelijk te bouwen in overstromingsgebied Aankoopplicht van overheid in overstromings-gebied

Maar… Denk terug aan Panorama-reportage Watertoets wordt niet steeds gevolgd; verplicht maar niet bindend Blijvende bevoegdheidsproblemen In de toekomst: afschaffing provincies en verdere regionalisering België? (politieke discussiepunten)

Algemene conclusie Wateroverlast in Vlaanderen wordt o.a. veroorzaakt door: Ingewikkelde federale staatsstructuur + versnippering van bevoegdheden (federaal, gemeenschappen, gewesten, provincies, gemeenten) Aanpak van ruimtelijke ordening in Vlaanderen Rivieren en beken stoppen niet aan landsgrenzen! We moeten dus naar de hele Europese Unie kijken