AZOB 2014: Noden en verwachtingen Een stakeholdersbevraging Liesbeth De Donder - Sarah Dury - An-Sofie Smetcoren – Sofie Van Regenmortel - Emily Verté - Nico De Witte – Dorien Brosens - Deborah Lambotte

Buurtcentrum Stroboertje Bredabaan 551 Merksem

Overzicht 1.Focusgroepen: overzicht opdracht 2.Achtergrond: een literatuurstudie naar vermaatschappelijking van de zorg 3.Globale Analyse 4.Conclusies

1.Focusgroepen

132 respondenten BrabantwijkEtterbeekMerksemTotaal Ouderen 2 (n=20)1 (n=13)3 (n=29)6 (n=62) Mantelzorgers 2 (n=12)1 (n=5)1 (n=3)4 (n=20) Vrijwilligers 1 (n=5)2 (n=10)1 (n=4)4 (n=19) Professionelen 1 (n=12)1 (n=9)2 (n=21) Projectbegeleiders 1 (n=10)

Opzet Voor de 3 wijken –Zelfde vragenlijst –Stand van zaken en helikopteroverzicht (nulmeting): 1.Actief Zorgzame Buurt? 2.Belang en rol van huisvesting 3.Informele en formele zorg

2. Achtergrond Vermaatschappelijking van de zorg

Evoluties in de zorg Evoluties in zorg: korte geschiedenis –Van caritas en zelforganisatie naar voorzieningen die werken volgens medisch model (vb. Oudere = patiënt) –Vermaatschappelijking van de zorg I: Van geïnstitutionaliseerde zorg naar deïnstitutionalisering (vanaf ca. ‘80) Medisch model is onvoldoende  belang van psychische en sociale aspecten Extramuraliseringsproces (van residentiële zorg naar thuiszorg)  wordt geacht bij te dragen aan maatschappelijke participatie en integratie Oorspronkelijk vooral in geestelijke gezondheidszorg, maar later ook in gehandicaptenzorg en ouderenzorg

Evoluties in de zorg Evoluties in zorg: korte geschiedenis –Vermaatschappelijking van de zorg II: Minder formele zorg In NL: Formele zorg niet langer als recht, maar als aanvullende voorziening Focus op zelfzorg en informele zorg Zelfregie, autonomie, sociale netwerk, evolutie van kwaliteit in de zorg naar kwaliteit van leven Niet vertrekken vanuit tekorten van de hulpbehoevende, maar vanuit zijn mogelijkheden  Van zorg in de maatschappij naar zorg door de maatschappij

Knelpunten formele zorg Nadelen vermaatschappelijking van de zorg treffen vooral kwetsbare hulpbehoevenden –Onderzoek in NL: “Kwetsbaar in Kwadraat” (2001) –Fragmentatie van voorzieningen –Rationalisatie Instellingen werken met programma’s, protocollen, en standaarden. Focus ligt op output, impact, meetbare resultaten –  “Bij kwetsbare mensen is niet snel resultaat te meten” –  “Oppassen voor bewuste selectie of administratieve selectie” Vermaatschappelijking van de zorg is doel op zich –Terwijl het een middel moet zijn dat bijdraagt aan het welzijn van de hulpbehoevende

Knelpunten informele zorg Afwezigheid van informele zorgers Werken en zorgen –Werkomgeving te weinig ingesteld op mantelzorgers –Cf. (voor een mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid) Erkenning vs. overbelasting Intolerantie en beeldvorming –NIMBY-syndroom

3. Globale Analyse

Ouderen Zorgzame buurt = –Niet alleen solidariteit/behulpzaamheid/wederkerigheid, maar ook vriendschap/plezier –Professionele hulp is aanwezig –Verschillende generaties Buurt –Belang mobiliteit (voetgangers, openbaar vervoer) –Onveiligheid, onveiligheidsgevoelens, vuil

Ouderen Huis onaangepast aan ouder worden –Graag zo lang mogelijk thuis blijven wonen : “Rien qu’est mieux comme chez soi.” –Problemen: Sanitair – grootte – trappen – vocht – afval – hulp nodig bij kleine dingen –Anticiperend denken – gedrag? “La douche, oui, là j’aurais un problème. Là, j’appellerai au foyer qu’ils enlèvent ce bain et ils me font un douche. Je regrette que j’ai pas fait il y a 15 ans.” Hulp –Burenhulp en hulp van kinderen is niet eenvoudig (wonen ver weg, hebben het druk) –Vooral professionele hulp –Ook zelf bereid om helpende hand te bieden

Mantelzorgers Zorgzame buurt –Buurt waar mantelzorgers, samen met vrijwilligers, en professionelen samen werken  nood aan erkenning van het werk van mantelzorgers als “echt” werk (p ) –Oppassen voor overbevraging in zorgzame buurt Diverse taken ( Zorgregie, huishoudelijke taken, praktische taken, verzorgende taken, morele ondersteuning, financiële ondersteuning) –Dans la maison, j’ai une personne qui a ans et qui est paraplégique parce qu’elle a eu une thrombose cérébrale. Donc elle a déjà une certaine dépendance et il n’y a pas longtemps en cadeau, elle a eu un cancer de la gorge.” (Mantelzorger, man, 71 jaar, Brabantwijk). Reden of motivatie –Emotionele band – verantwoordelijkheidsgevoel - schuldgevoel –Positieve ervaringen: energie, band, waardering van anderen en de hulpvrager, wederzijdse hulp,...

Mantelzorgers Knelpunten –Lichamelijke en emotionele overbelasting: “Ik ben nu al 4 maand antidepressiva aan het pakken, als ik dat niet zou pakken, dan zou ik al in ’t gasthuis gelegen hebben. Ik heb alle dagen geweend, vanaf dat ik uit mijn bed kwam en ik zag diene mens zitten, zo ne ferme vent geweest en dan zo afgaan. Ik weende alle dagen.” (Mantelzorgster, 72j) –Jaloezie, impact op eigen gezinsleven, gebrek aan appreciatie –Combinatie werken en zorgen –Professionele zorgverstrekkers die beslissingen nemen boven hun hoofd –Aandacht voor de partner van de zorgbehoevende Rol van buren? –Sommige buren zijn mantelzorger –Vooral belangrijk “kleine taken ter ondersteuning van de mantelzorger” Ondersteuning? –Rechten als mantelzorger? Hun toekomst? Baan vs mantelzorg –Psychosociale ondersteuning (vb. Praatgroepen - psycholoog) (voor hen én hulpbehoevende) – Informatie

Vrijwilligers Formeel vs. Informeel –Formeel: vb. Bij lokaal dienstencentrum, begeleiding van activiteiten, afwas, onthaal,... –Informeel: vb. Parce que chez moi, si je vous le dit, vous allez rire, il y a 18 personnes que je nourris, et je fais tout, 18 personnes chez moi.” (Vrijwilliger, vrouw 62 jaar, Brabantwijk). Zorgzame buurt –Respect – Sociale contacten tussen buren – Iedereen werkt mee – Sfeer/Ambiance –Intergenerationele activiteiten –Maar: niet vanzelfsprekend, nood aan trekkers Tekort aan (jonge) vrijwilligers Drijfveren –Zinvol en actief bezig zijn –Sociale contact, ervaring die men opdoet, erkenning die ze ervoor krijgen

Vrijwilligers Maar, –Overbelasting, tijdsinvestering, impact privéleven, gebrek aan respect voor hun werk –Vrijwilligers voor “kwetsbare ouderen” zijn zelf ook vaak kwetsbaar én oudere Nood aan ondersteuning –Vorming – vrijwilligerscontract –Vraagverlegenheid als ze zelf hulp nodig hebben: ‘’Pour moi pas, j’ai beaucoup de fierté. J’ai toujours fais beaucoup moi-même. Je fais manuellement tant de trucs et je viens d’avoir été opéré à ma main. Je commence pouvoir écrire, mais ça fait un mois et demi que j’ai été opéré. Ma fierté elle est là… Demander de l’aide ou dire que j’ai eu quelque chose, c’est difficile à dire…’’ (Vrijwilliger, vrouw, 78 jaar, Etterbeek).

Professionelen AZOB = waardevol doch (te?) ambitieus Detectie en toeleiding van kwetsbare groepen –Ouderen aanspreken op hun competenties i.p.v. hun noden –Tijdsintensief –Niet verglijden in bemoeizorg Problemen –Digitale administratie –Slechte woonomstandigheden

Professionelen Nood aan positieve beeldvorming van ouderen en mantelzorg Weinig, laat staan structureel, contact met mantelzorgers Vrijwilligers hebben ondersteuning en begeleiding nodig –Omkadering is tijdsintensief: “Chez nous on a une dizaine de bénévoles, mais je crois que six sont actifs. Ça c’est déjà difficile. Ça demande énormément de temps.” (Sonia, Maison Biloba) –Oppassen om alles af te schuiven op mantelzorg en vrijwilligers Tekortkomingen professioneel aanbod (vb. projectsubsidies,...) “Ik denk dat als je als halftijdse casemanager vijf mensen opvolgt, dan is dat echt meer als genoeg, denk ik.” (Thomas, Dionysos project Brussel).

Projectbegeleiders Verwachtingen –Voor eigen organisatie Experimenteerruimte Expertiseontwikkeling : niet enkel kennis, maar aan de slag gaan Samenwerkingen in de buurt opstarten –Voor de wijk “Het gaat over de mensen uiteindelijk” Valoriseren, stimuleren, ondersteunen van netwerken die bestaan  tijdsintensief, niet altijd vertaalbaar in meetbare cijfers of concrete output: hoe dat onzichtbare werk zichtbaar of meetbaar maken?  na 3 jaar belang van projecten aantonen aan subsidiërende overheden “dat het project kan landen” én lokaal- en buurtgericht werken als beleidsprioriteit

Projectbegeleiders Verwachtingen t.a.v. platform –Tools om administratie beheersbaar te maken –Kennisdeling – intervisie Maar niet te veel overleg en te veel vergaderen Oppassen overbevraging projecten –Nood aan gemeenschappelijke visie (en die ook uitdragen naar beleid) Rol van vrijwilligerswerk in zorg Rol van informele zorgers versus formele zorg

4. Conclusies

Lokale eigenheid Overeenkomsten –Vb. Zwaarte mantelzorg / definitie zorgzame buurt / groot verschil in contact met buren –Kwaliteit van de zorg  kwaliteit van leven Verschillen tussen 3 buurten –Vb. Brussel Detectie kwetsbare ouderen Personeelsverloop –Vb. Antwerpen Potentieel van handelaars gebruiken Betrekken van ouderen met vreemde herkomst?

(Waan)zinnig project? Waanzinnig zinnig project: belang van –Lokaal dienstencentrum –Casemanager –Vrijwilligerswerk –Ondersteuning mantelzorg –Aangepast wonen Mensen hebben er zin in Pas op voor de onzin –Vermaatschappelijking niet als doel maar middel –Project niet als doel, maar als middel –Om ouderen zo lang mogelijk, kwaliteitsvol thuis te laten wonen

Aandachtspunten Focus op kwaliteitsvol leven en maatschappelijke participatie en integratie Aandacht voor de informele zorgers –Nood aan samenwerking met professionele zorgers –Nood aan ondersteuning NIMBY –Actief Zorgzame Buurt vraagt aandacht voor de buurt  betrekken –Werken aan positieve beeldvorming van hulpbehoevende en zorg Aandacht voor kwetsbaarheid –Kwetsbare ouderen – kwetsbare informele zorgers –Betaalbaarheid