PvA MO en de strijd tegen dakloosheid Prof. dr. Koen Hermans Projectleider Armoede en Welzijn LUCAS / Onderzoeksgroep Sociaal Werk

Hoofdlijnen van presentatie  Enige jaloezie vanuit Vlaanderen/België  Sterktes van het PvA: uitvoerig besproken in rapport, maar toch enkele punten oplichten  Maar ook 3 aandachtspunten/punten van kritiek: –Over wie hebben we het ? De wereld is veranderd de afgelopen 10 jaar –Beperkingen van een zorgbenadering –Rol van institutionele context: de participatiesamenleving in de praktijk

Successen van Nederlands PvA  Dakloosheid op de beleidsagenda  Ketensamenwerking tussen alle actoren –Door het openbreken van GGZ en verslavingszorg –Door ontwikkeling van gemeenschappelijke trajecten  Eén toegangspoort op het lokale niveau, met lokale overheid als regisseur

 Prioritisering door uitgesproken focus op –Personen met psychiatrische en/of verslavingsproblematiek (link met overlast, en sense of urgency) –Preventie van uithuiszetting –Instellingsverlaters  Groter accent op huisvesting in 2de fase –Innovatieve woonzorgvormen (housing first) –Samenwerking met woningcorporaties  Impact op centrumsteden  landelijke aanpak Successen (2) 4

Maar, hoe concipiëren we dakloosheid ?  Definitie van het sociaal probleem bepaalt interventie : –Focus lag op daklozen als overlast-veroorzakende buitenslapers en gebruikers van opvang die geen gepaste zorg krijgen of niet willen krijgen –Dakloosheid als uitsluiting op de huisvestingsmarkt blijft buiten beeld? –Visie vanuit Nederland op ETHOS: ‘housing exclusion’ ?  PvA= lange periode wat op zich goed is maar –Profiel van dakloze veranderde Rol van de economische crisis Migratie en dakloosheid

PvA = zorgbenadering domineert  Rode draad : zorg primeert (te veel) op huisvesting  De zorg schiet tekort en dus moeten we de zorg beter organiseren  Gevolg van focus op overlast en psychiatrische problematiek en verslaving  Stabiele mix: ja, maar in opvang ? Is dit geen contradictie in terminis?  2 de fase: wel sterkere focus op –doorstroom en uitstroom –Afspraken met woningcorporaties

Innovatie in aanpak dakloosheid in afgelopen 10 jaar  Residentiële opvang (in groep) leidt onvoldoende tot doorstroom en uitstroom  ‘Housing-led’ benadering als nieuw paradigma –Sinds Europese Consensus Conference on homelessness (Brussel, 2010) –Ontkoppeling tussen wonen en begeleiding –Uitgesproken kritiek op woonladder-denken –Eerst huisvesting, dan zorg –Vermijden van een te zware zorg

Bredere institutionele context  PvA koppelt dakloosheid los van ruimere maatschappelijke context en dus ook van het functioneren van de Nederlandse verzorgingsstaat  Dakloosheid is OOK meest extreme vorm van armoede  Omslag van VS naar participatiesamenleving  Onder die omslag bevindt zich een verschuiving van publieke naar persoonlijke verantwoordelijkheid (WRR, 2013): –Via systeem van allerlei prikkels en incentives –Werkprikkels in de bijstand – beperking toegang jeugd tot bijstand –Verhogen persoonlijke bijdrage in de zorg  Impact van heroriëntering op de meest kwetsbare groepen?

‘Nieuwe daklozen’ passen niet in zorgbenadering  Effect van economische crisis in combinatie met verzwakking van VS Debat over ‘nieuwe armoede’  Vangnetfunctie van de verzorgingsstaat verminderd?  Preventie van dakloosheid OOK via versterken van vangnetfunctie van de verzorgingsstaat of via armoedebestrijding

Bredere institutionele context  Nood aan brede benadering van preventie  Preventieve werking van verzorgingsstaat –Betaalbaarheid van huisvesting –Toegankelijkheid van huisvestingmarkt –Beschikbaarheid van (aangepaste) woonvormen –Recht op sociale zekerheid  Volstaat landelijk beleid?

Rechten en plichten van kwetsbare burgers  Verhouding tussen –Recht op maatschappelijke ondersteuning (WMO-wet) –Plicht om te participeren (Participatiewet)  Decentralisatie en grondrechten (Putters, SCP)

Dus  In globo positieve resultaten voor primaire doelgroep  Maar: dakloosheid kan niet los gezien worden van het functioneren van de verzorgingsstaat  Effectief beleid speelt op beide in: –En curatief op kwetsbare groepen –En preventief om het afdalen op de maatschappelijke ladder te voorkomen

En de toekomst ?  Nood aan fundamenteel debat over toekomst: –Over positionering van opvangvoorzieningen –Over keuze van ‘housing-led’ ipv zorgbenadering –Over effecten van participatiewet en over recht op ondersteuning via WMO –Over woonbeleid